Dərs vəsaiti. Bakı, 2012, 325 səh. Rəyçilər: iqtisad elmləri doktoru, prof

2. Vaxtından əvvəl ödənilməli olan debitor bordan: 
01.01.08__01.04.08__01.07.08__01.10.08__01.01.09__40__40__65'>01.01.08
 
01.04.08
 
01.07.08
 
01.10.08
 
01.01.09
 
40
 
40
 
65
 
70
 
55
 
3.
 
Bağlanmış  müqavilə  şərtlərinə  uyğun  olaraq 
dövretməni  qiymətləndirmək  üçün  qəbul  edilən  debitor 
borcları (bənd 1 - bənd 2): 
01.01.08
 
01.04.08
 
01.07.08
 
01.10.08
 
01.01.09
 
150
 
110
 
95
 
140
 
145
 
tndi  isə  alıcılarla  debitor  borclanmn  dövretməsinin 
dəqiqləşdirilmiş səviyyəsini hesablayaq. 
Debitor borclarının orta qalığı: 
,  ("150 
 
+ 110 + 95 + 140 + 
145^ 
: 4 = 123,1 min manat 
Müqavilə müddətinə uyğun olaraq alıcılarla 
qısamüddətli debitor borclanm hesablayaq: 
və yaxud 
D[ 123,1 
.. 
K[.u =—^ = —^ = 29,3 gun 
S 4,2 
360 : 29,3 = 12,3 
Göründüyü kimi, əgər vaxtı keçmiş debitor borcları 
50 

---

olmasaydı,  bu  zaman  dövretmə  daha  sürətli  baş  vermiş 
olardı. 
MƏSƏLƏ 3.2.2. 
İlkin verilənlər: 
Məsələnin həllində məqsəd kreditor borclanmn 
dövretməsini hesablamaq və qiymətləndirməkdir. 
Məsələni həll etmək üçün ilkin məlumatlar aşağıda 
verilmişdir: 
1. Kreditor borclanmn balans qalığı (min manatla): 
01.01.08
 
01.04.08
 
01.07.08
 
01.10.08
 
01.01.09
 
185
 
190
 
160
 
190
 
220
 
2. Vaxtı keçmiş kreditor borcları: 
01.01,08
 
01.04.08
 
01.07.08
 
01.10.08
 
01.01.09
 
30
 
40
 
30
 
50
 
60
 
3.
 
Müqavilə şərtlərinə uyğun olaraq malgöndərən- lərə 
kreditor borcları (bənd 1 - bənd 2): 
01.01.08
 
01.04.08
 
01.07.08
 
01.10.08
 
01.01.09
 
155
 
150
 
130
 
140
 
160
 
4,
 
Hesablama üçün qəbul edilən kreditor borclarının 
orta qalığını müəyyən edək: 
51 

---

K,= 
—+ 150 + 130 + 140 + — 
I 2 
2 J 
: 4 = 144,4 min manat 
5.
 
Satılmış məhsula çəkilən material xərcləri - 800 
min manat; 
6.
 
Ehtiyatlann balans qalığının dəyişilməsi +45 min 
manat. 
İndi isə kreditor borclannm dövretməsini xarakterizə 
edən göstəriciləri hesablayaq: 
a)
 
bir günlük material xərcləri və ehtiyatlann qalığının 
dəyişilməsi: 
800 + 45  _ _ 
M„ =----------- = 2,3 min manat 
^ 
360 
b)
 
kreditor borclannm dövretməsi, günlə: 
^*.6.=-^ = -^ = 62,8 gün 
M, 2,3 
c)
 
il ərzində dövrlər sayı: 
K = ^ = 5,T 
62,8 
52 

---

MƏSƏLƏ 3.2.3. 
İlkin verilənlər: 
Məsələnin 
həllində 
məqsəd 
ödəniş 
müddəti 
müqaviləsinə  uyğun  olaraq  kreditor  borclannm  və  debitor 
borclannm 
hesablanmış 
dövretmə 
göstəricilərini 
qiymətləndirməkdən ibarətdir. 
Məsələnin həlli: 
Aparılmış  araşdırmalar  nəticəsində  məlum  olur  ki, 
debitor  borclannm  dövretmə  sürətinin  kreditor  borclannm 
dövretmə  sürətinə  nisbətən  aşağı  olması  müəssisə  üzrə 
sərbəst  pul  vəsaitlərinin  yaranmasına  səbəb  olmuşdur.  İndi 
isə sərbəst pul vəsaitlərini hesablayaq: 
P, = {K, ,, - 
, J. 5, = (62,8 - 29,3) • 4,2 = 140,7 
min manat 
MƏSƏLƏ 3.2.4. 
İlkin verilənlər: 
Məsələnin  həllində  məqsəd  dövriyyədə  sərbəst  pul 
vəsaitlərinin  hesablanması  nöqteyi-nəzərindən  müəssisənin 
maliyyə vəziyyətini qiymətləndirməkdən ibarətdir. 
Qoyulan  məsələni  araşdırmaq  üçün  müəssisənin  cari 
aktivləri və kreditor borclarının vəziyyətini maliyyə- istismar 
tələbatı  göstəricisi vasitəsilə  nəzərdən  keçirək.  Bu  göstərici 
aşağıdakı  ilkin  məlumatlar  əsasında  hesablanır.  Hesablama 
üçün məlumatlar balans üzrə hesabat dövrünün sonuna olan 
məlumatlardır. 
53 

---

a)
 
ehtiyatlar - 320 min manat; 
b)
 
debitor  borcları  (ödənilməsi  12  aydan  yuxan 
müddətə olan borclar da daxil olmaqla) - 250 min manat; 
c)
 
kreditor bordan - 310 min manat 
Mi = E + Dı,- Kf, = 320 + 250 - 310 = 260 min manat 
Müəssisəyə  lazım  olan  xüsusi  dövriyyə  vəsaitləri 
hesablanmış  məbləğə  bərabərdir.  Əgər  xüsusi  dövriyyə 
vəsaitlərinin faktiki məbləği 260 min manatdan çox və yaxud 
ona bərabər olarsa, bu zaman yuxanda hesablanmış 
140,7
 
min manat sərbəst pul vəsaitlərinə real kəmiyyət kimi 
baxmaq olar. 
İndi  isə  hesablamanı  orta  illik  göstərici  əsasında 
aparaq. İlkin göstəricilər aşağıdakı kimidir (min manatla): 
a)
 
ehtiyatlar - 278 
b)
 
debitor bordan - 187,5 
c)
 
kreditor borcları - 270,5 
M
;
 = £' + 
= 
278
 + 
187,5
 - 
270,5
 = 
195
 
min manat 
Müəssisə üzrə balans məlumatlanna görə hesablanmış 
xüsusi dövriyyə vəsaitlərinin faktiki orta illik məbləği 50 min 
manat  təşkil  edir.  Deməli,  müəssisədə  cari  aktivləri 
maliyyələşdinnek üçün 145 min manat 
54 

---