Dərs vəsaiti kimi təsdiq edilmişdir
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
118 Bədən tərbiyəsi sisteminin bünövrəsi əsasən ibtidai siniflərdən qoyulur. Ona görə də ibtidai məktəbdən başlayaraq şagirdlərin fiziki tərbiyəsinə ciddi yanaşılmalıdır, tədris proqramlarının təkmilləşdirilməsi məhz buna görə mühüm əhəmiyyətə malikdir. Respublikanın ümumtəhsil məktəblərində yeni tədris proqramının tətbiq olunmasına proqramın təkmilləşdirilməsi səbəb olmuşdur. Proqram, müasir tələblər nəzərə alınmaqla indiyə kimi fəaliyyət göstərmiş tədris proqramının əsasında işlənib-hazırlanmışdır. Proqram işlənilərkən onun məzmunu dərinləşdirilmiş, həcmi genişləndirilmiş, nəzəri və praktik əhəmiyyəti daha da artırılmışdır. İndii də yeni tədris proqramının ayrı-ayrı (fiziki hazırlıq və nəzəri) bölmələrini və bunların tədrisi ilə əlaqədar qarşıda duran tələbləri, qısa da olsa, şərh edək. Tərbiyənin ayrılmaz hissəsi olan fiziki tərbiyə şagirdləri fiziki cəhətdən kamilləşdirir, onları həyata, ictimai-faydalı əməyə, habelə Vətənin müdafiəsinə hazırlayır. Fiziki tərbiyə eyni zamanda əqli, əxlaqi, estetik tərbiyə və əmək təlimi ilə bir vəhdətdə həyata keçirilir. İbtidai sinif şagirdlərinin fiziki tərbiyəsinin əsas vəzifələri aşağıdakılardır: - şagirdlərin sağlamlığını möhkəmləndirmək və fiziki inkişafına kömək etmək; - yeriş, qaçış, tullanmaq, cisim atma, dırmaşma, müvazinət hərəkətləri üzrə bacarıq və vərdişləri formalaşdırmaq və təkmilləşdirmək, hərəkətlərin bu növlərinin düzgün əsasını yaratmaq, yeni hərəkət növlərini öyrətmək; - hərəkət keyfiyyətlərini inkişaf etdirmək; - sakit vəziyyətdə və hərəkət zamanı qaməti düzgün saxlama vərdişlərini formalaşdırmaq; - şagirdləri «Vətənin müdafiəsinə hazıram» bədən tərbiyəsi kopleksinin nəzərdə tutulmuş hərəkətlərini tədricən yerinə yetirməyə hazırlamaq; - bədən tərbiyəsi və idman sahəsində məlumatlar vermək; - mənəvi-iradi keyfiyyətlər tərbiyə etmək: mədəni davranış vərdişləri formalaşdırmaq; - bədən tərbiyəsi məşğələləri ilə məşğul olmaq üçün möhkəm vərdiş və maraq tərbiyə etmək; - idman məşğələlərinə həvəs yaratmaq və maraq oyatmaq. Bu vəzifələr yalnız fiziki tərbiyənin bütün sistemlərindən, eləcə də onun təşkili formalarından və növlərindən: bədən tərbiyəsi dərsləri, gündəlik rejimə daxil olan bədən tərbiyəsi tədbirləri ( bədən tərbiyəsi dəqiqələri, məşğələyə qədər səhər gimnastikası, fasilələrdə əyləncəli oyunlar və hərəkətlər) və dərsdənkənar bədən tərbiyəsi işlərindən lazımi səviyədə istifadə olunduğu zaman müvəffəqiyyətlə həyata keçirilə bilər. Bədən tərbiyəsinin əsas məzmununu tədris proqramları müəyyən edir. I-IV siniflər üçün proqram aşağıdakı bölmələrdən ibarətdir: nəzəri məlumat, gimnastika, mütəhərrik oyunlar və yüngül atletika. I-IV siniflərdə bədən tərbiyəsi və idman, hərəkət rejimi, bədəni möhkəmləndirmə, fiziki hərəkətlərin icrası zamanı düzgün tənəffüs və bədənə qulluq edilməsi, qamət və idman geyimi ilə əlaqədar ilk nəzəri məlumatlar verilir. Bundan başqa, şagirdlər fiziki hərəkətlərin, idman ləvazimatı və avadanlıqlarının adını öyrənir, yerinə yetirilən hərəkətlərə dair müvafiq biliyə yiyələnirlər. Proqramdakı nəzəri məlumat materialları şagirdlərdə nitqin inkişafı və bir sıra mövzuların mənimsənilməsi məqsədilə təbiətşünaslıq fənni ilə əlaqələndirilə bilər. Şagirdlər gimnastika bölməsi üzrə sıraya düzülməyin ən sadə növlərini, qolları, qıçları və gövdəni möhkəmləndirən bir sıra əşyalı və əşyasız hazırlıq hərəkətlərini öyrənməlidirlər. Gimnastika materialının məzmununu əsasən yeriş, qaçış, tullanmalar, cisim atma, dırmaşma və dırmaşıb aşma, müvazinət, akrobatika və rəqs hərəkətləri, habelə sallanmalar təşkil edir. Gimnastika bölməsində, həmçinin qamətin formalaşması üçün xüsusi hərəkətlər verilmişdir. İbtidai siniflərdə fiziki tərbiyə üzrə qarşıya qoyulmuş vəzifələrin müvəffəqiyyətlə yerinə yetirilməsində mütəhərrik oyunlar böyük əhəmiyyətə malikdir. Mütəhərrik oyunların xüsusi qaydalar əsasında keçirilməsi şagirdlərdə, həm də lazımi hərəkət vərdişləri aşılayır. Proqrama, sıraya düzlənmək ünsürü oyunlar, qaçış və tullanmalarla, cisim atma və dırmaşma ilə əlaqəli oyunlar daxil edilmişdir. «Vətənin müdafiəsinə hazıram» bədən tərbiyəsi kompleksinin yüngül atletika üzrə hərəkət növləri şagirdlərə III sinifdən başlayaraq öyrədilməlidir. Bu məqsədlə də III sinfin bədən tərbiyəsi proqramına «Yüngül atletika» bölməsi daxil edilmişdir. 119 II-IV sinif şagirdlərini VMH kompleksinin norma və tələblərinə tədricən hazırlaşdırmaqdan ötrü onlara komplekslə əlaqədar müvafiq bilik və bacarıqlar aşılanmalı, mülki müdafiənin əsas qaydalarına dair məşğələlər təşkil olunmalıdır (xüsusi proqram üzrə). Nəzəri məlumat bölməsi üzrə nəzəri məşğələ keçirmək üçün hər bir sinif üzrə tədris ili müddətində bir saat vaxt ayrılmışdır. Məktəbin konkret şəraiti ilə əlaqədar olaraq bir tədris materialı digəri ilə əvəz oluna bilər. Məsələn, qışı uzun müddət qarlı keçən rayonlarda xizək hazırlığına verilmiş saatın miqdarını gimnastika materialı hesabına artırmaq olar. Digər rayonlarda isə xizək hazırlığının əvəzinə gimnastika materiallarını keçmək lazımdır. Məktəbdə üzgüçülük üzrə xüsusi şərait olduqda I-IV siniflərdə proqramın digər fiziki hazırlıq bölmələrinin tədris materialı hesabına üzgüçülüyün öyrədilməsinə 16 saat vaxt ayırmaq olar. Üzgüçülük məşğələlərinin əsas məzmunu IV sinfin proqram materialları təşkil edir. Proqramdakı rəqs hərəkətləri, habelə oyunlar və digər rəqslər lazım gəldikdə milli oyun və rəqs hərəkətləri ilə əvəz oluna bilər. Məktəb proqram materialını başqası ilə yalnız şəhər (rayon) Xalq təhsil şöbəsinin razılığı ilə əvəz edə bilər. Proqramda mövcud siniflər üzrə yalnız yeni materiallar verilir. Təkrar üçün materialları isə müəllim özü müstəqil olaraq müəyyənləşdirməlidir. Proqram materiallarının vaxtında və müvəffəqiyyətlə yerinə yetirilməsində tədris işlərinin düzgün planlaşdırılması xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Planlaşdırmaya əsasən tədris planı və proqram materialının bölüşdürülməsinin illik qrafiki daxildir. Fiziki hərəkətlərin ayrı-ayrı növlərini elə planlaşdırmaq lazımdır ki, onların öyrənildiyi dərslər arasında böyük fasilə olmasın. Hər bir dərsə bir neçə hərəkət növü daxil etmək zəruridir. Dərs zamanı düzlənmə və ümuminkişaf hərəkətlərindən əlavə, qaçış, tullanma, cisim atma, müvazinət, dırmaşma, akrobatika və rəqs hərəkətləri, həmçinin sürünmə, sallanmalar, oyounlar və s. kimi iki-üç hərəkət növündən istifadə etmək mühüm əhəmiyyətə malikdir. Kiçik məktəbyaşlı uşaqların qamətinə diqqət yetirmək xüsusilə vacibdir. Şagirdlərin qamətinin formalaşması üçün təkcə proqramda verilmiş hərəkətlərlə kifayətlənmək olmaz. Bu məqsədlə düzülmə, əşyalarla və əşyasız ümuminkişaf hərəkətləri, müvazinət, dırmaşma, yeriş, qaçış və s. hərəkət növlərindən istifadə etmək lazımdır. Hər dərsdə mütəhərrik oyun keçirilməlidir. Dəsrlərin müxtəlif məzmunda təşkili kiçikyaşlı məktəblilərin hərəkət qabiliyyətinin daha da effektli təkmilləşdirilməsinə kömək edir. Şagirdlərə əsas hərəkət növlərini öyrədərkən onların tapşırıqları düzgün və dəqiq yerinə yetirməsinə, eyni zamanda təlim prosesinin hərəkət keyfiyyətlərinin inkişafı ilə əlaqələndirilməsinə diqqət vermək zəruridir. Uşaqlarda cəldliyin inkişafında mütəhərrik oyunlar xüsusi yer tutur. Bu məqsədlə elə oyunlar seçmək lazımdır ki, həmin prosesdə uşaqlar bir hərəkət vəziyyətindən digərinə daha tez-tez keçməli olsunlar. Bu zaman əşyalarla hərəkətlərdən, müvazinət hərəkətlərindən, müxtəlif tapşırıqları yerinə yetirməklə icra edilən tullanmalardan istifadə olunur ki, bu da hərəkət koordinasiyasının inkişafına yardım göstərir. Şagirdlərdə sürət keyfiyyətini inkişaf etdirmək üçün ayrı-ayrı hərəkətləri cəld icra etməklə, sürətli qaçışdan, sürətlilik keyfiyyətini inkişaf etdirən mütəhərrik oyunlardan daha çox istifadə edilməlidir. Uşaqlarda gücü inkişaf etdirmək məqsədilə ümuminkişaf hərəkətlərdən, doldurulmuş toplardan, dırmaşma və tullanmalardan, uzağa cisim atmadan, sadə və qarışıq sallanmalardan, həmçinin müqavimət hərəkətlərinə malik oyunlardan istifadə etmək olar. Dözümlülüyün inkişafı üçün yerişi qaçışla növbələşdirmə hərəkətlərindən, nisbətən uzaq məsafəyə yavaş templi qaçışdan və müxtəlif mütəhərrik oyunlardan istifadə olunur. Bu hərəkətlər kiçikyaşlı məktəblilərin hərəkət fəaliyyətinə müsbət təsir göstərir. Kiçik məktəbyaşlı uşaqlar daha çevik olurlar. Həmin keyfiyyətin inkişaf səviyyəsini nəinki saxlamaq, eləcə də onu daha da inkişaf etdirmək zəruridir. Bu məqsədlə qol, qıç, boyun və gövdə üçün verilən hərəkətlər (əşyalı, əşyasız) daha cəld yerinə yetirilməlidir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|