Dərs vəsaitinin bu hissəsi təbiət və cəmiyyətin fəlsəfəsinə həsr



Yüklə 3 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/148
tarix06.05.2018
ölçüsü3 Mb.
#42497
növüDərs
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   148

Bu hər şeydən əvvəl bu fenomenlərin müxtəlif təbiətləri 

ilə  izah  olunur.  Dövlətin  intensiyası  -  “bütövün”,  vətəndaşın 

öhdəliyidir.  Cəmiyyətin  intensiyası  -  özfəaliyyət  “hissəsi” 

adamlarıdır. Dövlət universal tamın mövqeyin tam əks etdirir, 

cəmiyyət  vəzifəsinə,  ehtiyacına  görə  yox, həm  tamın həm  də 

hissələrin  maraqları  haqqında  məsul  adamların  vətəndaşlıq 

maraqlarına  diqqətini  cəmləşdirir.  Böyük  səlahiyyətləri  olan 

dövlət  praktiki  olaraq  ictimai  təşəbbüs  üzərində  hökmranlığa 

malikdir,  yalnız  idealda  hüquqa,  milli  maraqlara  cavab  verir, 

xalqın  iradəsi  ilə  razılaşdırılır,  işdə  isə  çox  vaxt  “hissənin” 

maraqlarını pozur. 

Bundan  başqa  sosial  bütövün  maraqları  ilə  ziddiyyətə 

girən  institusional  hakimiyyətin  ayrı-ayrı  maraqlarının 

zəifləməsi də realdır. Lakin son anda .məhz cəmiyyət dövlətin 

fəaliyyətini legitimləşdirməyə qadirdir. Əlbəttə, dövlət güc və 

hüquq  subyektidir,  lakin  onlar  legitimliyin  bütün  həcmini 

bitirmirlər. 

Legitimliyin  ehtiyacının  alternativ  gücü  və  hüququ 

mədəniyyətdə,  xalqın  mentalitetində  cəmləşir  və  məhz 

cəmiyyətin təsir dairəsindədir. 

Vətəndaş  cəmiyyəti  və  dövlətin  qarşılıqlı  fəaliyyətinin 

optimallaşması  üsulu  mədəniyyətdə  -  tarixdə,  ənənələrdə, 

əxlaqda, xalq həyatının prinsiplərindəndir. Onun əsasında olan 

dəyər  təməli  cəmiyyət  və  dövləti  qarşılıqlı  hesabata,  sosial 

varlığın  universal  və  tək  ölçülərinin  harmonlaşmasma 

istiqamətləndirir.  Cəmiyyət  üçün  qeyri-adi  dövrdə  dövlətin 

üstünlüyü labüddür. Sakit dövrdə cəmiyyət və onu təşkil edən 

adamlar  üstünlük  təşkil  edirlər,  öz  maraqları  naminə  rahat 

istədiklərini  edə  bilirlər,  bu  vaxt  qanun  çox  şeyləri  qadağan 

etmir,  başqa  adamın  qeyri-müəyyən,  məlum  olmayan,  daimi 

olmayan 

24 



hakimiyyətini öz üzərilərində hiss etmirlər. Tarixin gedişində, 

xüsusən intibah, reformasiya və maarifçilik dövrlərində dövlət 

və 

vətəndaş 



eəmiyyətinin 

mürəkkəb 

və 

dramatik 



münasibətlərinin  dialektikası  onların  qarşılıqlı  təkamülünə 

kömək  etmişdir.  Klassik  yetkin  şəkildə  o  bir  tərəfdən 

demokratik,  hüquqi  və  sosial  dövlət,  digər  tərəfdən  inkişaf 

etmiş vətəndaş eəmiyyəti formasında özünü göstərir. 

Müasir  demokratik  dövlət  xalq  hakimiyyətinin, 

azadlıq və insan hüquqlarına hörmətlə yanaşılan vətəndaşların 

bərabərliyi  prinsiplərinin  qəbul  olunmasına  və  ardıcıl  təmin 

olunmasına  əsaslanan  vətəndaş  və  cəmiyyətin  maraqlarına 

riayət olunması qanunvericiliyin inkişafı və onun sözsüz yerinə 

yetirilməsi  şəraitində  həyata  keçirilir  -  bunlar  demokratiya, 

hakimiyyət bölgüsü, çoxpartiyalıq, ali hakimiyyət orqanlarına 

ümumi, gizli, birbaşa seçkilər kimi institutlar vasitəsi ilə həyata 

keçirilir. 

Demokratik 

dövlətin 

müasir 


konsepsiyası 

vətəndaşların siyasi həyatda İbal inkişafinı nəzərdə tutur. 



Hüquqi  dövlətin  əlamətləri;  a)  qanunun  aliliyi;  b) 

vətəndaşların hüquq və azadlığı siisteminin inkişafı. 

onların  müdafiə  mexanizminin  hazırlanması; 

hakimiyyətinin 

qanunverici, 

idarəedici 

və 

hakimiyyətinə  aydın  bölünməsi;  d)  güclü 



hakimiyyəti. Dövlət hakimiyyəti hüquqa 

c) dövlət 

məhkəmə 

məhkəmə 


əsaslanır, 

hüququn təsiri altındadır, hüquqla bağlıdır və hüquq 

tərəfindən nəzarətdədir. O qanuni əsas olmadan adamlara 

cəmiyyətə və ya onun hissələrinə qarşı heç nə edə bilməz. 

Dövlət hakimiyyətinin legitimləşməsinin mənbəyi onun 

üzərində yox, cəmiyyətin iradəsində və hüquqdadır. 



Sosial dövlət özü üçün mühüm funksiya kimi bütün 

əhalinin marağı naminə cəmiyyətin həyat fəaliyyətinin 



25 


sosial sahələrinə fəal təsiri müəyyən etmişdir. Bu cür yanaşma 

bəzi  ölkələrdə  hüquqi  prinsip  səviyyəsinə  qaldırılmış  və 

Konstitusiyada  öz  əksini  tapmışdır. Sosial  dövlətin  maraq  və 

öhdəlikləri  sahəsinə  gəlirin  əhalinin  daha  az  təmin  olunmuş 

təbəqələri  arasında  bölünməsi,  müəssisələrdə  işçilərin 

məşğuliyyəti və müdafiə hüquqi siyasəti, səhiyyə, təhsil, sosial 

təminat  və  sığorta,  o  cümlədən  təqaüd,  ictimai  xidmət 

sahələrinin  inkişafı,  ailənin,  gənclərin,  əlillərin,  ahılların 

müdafiəsi daxil edilir. 

inkişaf etmiş vətəndaş cəmiyyəti özünün bütün klassik 

əlamətlərini saxlayaraq bir tərəfdən dövlətə təsirini gücləndirir, 

onun 


demokratik, 

hüquqi 


əsaslarla 

güclənməsinə 

istiqamətləndirilir, digər tərəfdən öz üzərinə çoxlu öhdəlikləri 

götürməklə  dövlətin  müxtəlif  sahələrdə,  cəmiyyətin 

hissələrində  və  maraqlarında  olan  himayəsinin  azaldır. 

Vətəndaşların müxtəlif assosiyasiyalarmm azad inkişafı dövlət 

hakimiyyətinin  demərkəzləşməsinə  kömək  edir  -  bu 

hakimiyyətin  bəzi  məsələlərini  özünüidarəyə  verir.  İnkişaf 

etmiş  vətəndaş  cəmiyyətinin  əlaməti  istənilən  fəaliyyətin 

hüquqi  təşkili  və  struktur  möhkəmləndirilmiş  plyuralizmdir. 

Şəxsi həyat siyasi hakimiyyət müdaxiləsi üçün tabe olmalı, o 

açıq fakta çevrilməməlidir. Açıq həyatda bu imperativin həyata 

keçməsi  səviyyəsi  effektli  vətəndaş  cəmiyyətinin  ilk 

göstəricisidir.  Dövlət  hakimiyyətindən  vətəndaş  cəmiyyəti  a) 

legitimliyi, b) ən ümumi, yetkin demokratiyanı, c) effektivliyi 

əldə edir. 

İnkişaf etmiş vətəndaş cəmiyyəti ilk növbədə adamların 

şəxsi, o cümlədən ictimai - iqtisadi təhlükəsizliyini təmin edir. 

Onun hakimiyyətə və bütövlükdə onun siyasətinə təsirinin əsas 

gücü  siyasi  özgələşdirməni  məhdudlaşdırma  və  onu  dəfn 

etməkdir. Bu dövlətin və hakimiyyətin nisbiləşməsi və vasitəyə 

çevrilməsini təmin 



25 


Yüklə 3 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   148




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə