* * *
SSRİ hökumətinin qərarı ilə 1948-ci ilin sonlarından bütün dövlət teatrları özünü
maliyyələşdirmə (təsərrüfat hesabı) iş üsuluna keçdi. Azərbaycanda bir-birinin ardınca Şəmkir,
Şamaxı, Şəki, Qazax, Ağdam, Qapyagin (Füzuli), Ağdaş, Salyan, Sabirabad, Lənkəran, Qazax,
Zaqatala, Ordubad, Göyçay, Şuşa dövlət teatrları fəaliyyətlərini dayandırmağa məcbur oldular.
Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 25 may 1949-cu il tarixli, 613 saylı qərarı ilə Cəlil
Məmmədquluzadə adına Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrı da bağlandı. Rus Operetta
Teatrı isə Ordubadi adına Yay teatrı ilə birləşdi.
Aktyorlardan Lütfəli Abdullayev, Azər Talıbova, İbrahim Hüseynov, rəssam Əsgər (Ələsgər)
Abbasov AMDT-yə, Firəngiz Şərifova, Nəcibə Behbudova GTT-yə, Məmmədsadıq Nuriyev Gəncə
Dövlət Dram Teatrına, Əhməd Səfayi Göyçay teatrına (az sonra o teatr da bağlandı), Abbasağa
Hüseynov, Kamal Kərimov, Əlihüseyn Qafarlı Opera və Balet Teatrına keçdilər. Əhməd Anatollu
və Nina Mironova təqaüdə çıxdılar. Şəmsəddin Fətullayev konservatoriyaya təhsilini davam
etdirməyə göndərildi. Baletmeyster Ələsgər Hənifəzadə, Ağəli Məstanov və Əliimran Şirvanski
(Dəmirov) Xalq Yaradıcılığı Evinin, Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının, Aliyə Terequlova,
Nuriyyə Rəcəbova, Nəsibə Zeynalova, İslam Şərifov və başqaları İncəsənət İşləri İdarəsinin
sərəncamında qaldılar.
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT MUSİQİLİ
KOMEDİYA TEATRI (1956- 2004)
1954-cü ildə Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrını yaratmağa hazırlıq prosesi və
təşəbbüs kimi Dənizkənarı bulvarın nəzdində "Musiqili komediya teatrı
ansambl Mahmudov,
Kazım Zeynalov, Tofiq Qasımov, Yusif Quliyev, Gülağa Məmmədov.
Aktrisalar: Aliyə (Alya da yazılıb) Terequlova, Xalidə Hüseynova, Fəxrəndə Ağayeva
(Ağazadə), Nəsibə Zeynalova, Firəngiz Şərifova, Nuriyyə Rəcəbova, Azər (Azəri) Talıbova, Cahan
Talışinsnaya, Elmira Axundova, Nina Mironova, Fizzə Seyidbəyova, Nəcibə Məlikova.
Teatrın rus bölməsi kollektivin fəaliyyət göstərdiyi on bir il ərzində müxtəlif tamaşalarla öz
repertuarını zənginləşdirib. Kollektiv 1939-cu ildə Boris Aleksandrovun "Malinovkada toy", Üzeyir
bəyin "Arşın mal alan", Ferents Leqarın "Şən dul qadın", 1940-cı ildə İmre Kalmanın "Monmartr
bənövşəsi", "Bayadera", "Silva", "Holland qız", "Sirk Kraliçası" ("Sirk şahzadəsi" adı ilə), Matvey
Blanterin "Amur sahilində", Aleksey Ryabovun "Kolombina" və "Soroçin yarmarkası", Anton
Rubinşteynin "Qarşılıqlı məhəbbət", 1941-ci il-də Valentin Valentinovun "Od möbidəsi", İmre
Kalmanın "Vətənə məhəbbət" (23 oktyabr), 1945-ci ildə "Borcianın bazu-bəndi", 1946-cı ildə
"Əngin dəniz", "Bir saatlıq sehrbaz", 1947-ci ildə Ferents Leqarın "Qraf Lüksemburq" və avqustda
Oskar Feltsmanın "Özgə qızı", 1948-ci ildə İsaak Dunayevskinin "Azad ruzigar", "Dənizdəkilərin
eşqinə", "Əyalət valisi", "Günəşli çiçək", Karl Tsellerin "Quşsatan", Ferents Leqarın "Qaraçı
məhəbbəti" ("Qaraçının eşqi" kimi də yazılıb), 1949-cu ildə Sidni Consun "Keyşa" operettalarına
quruluşlar verib. Teatr 1949-cu və 1956 - 1960-cı illərə qədər yay aylarından öz tamaşalarını
Ordubadi adına, Cabbarlı adına Yay teatrlarında və Yay bağında oynayıb. Bununla bərabər,
Muskomediya yay mövsümlərində Dağüstü, Nizami, Dzerjinski (İndiki Şuşa) parkiarında da
tamaşalar göstərirdi.
1946 - 1948-ci illərdə teatrın rus bölməsi müstəqil Azərbaycan Dövlət Rus Operetta Teatrı
kimi qış aylarında Azadlıq (indiki Səməd Vurğun) küçəsində yerləşən Zabitlər evində, yay
mövsümündə isə müxtəlif yay teatrlarında tamaşalar oynayıb.
* * *
SSRİ hökumətinin qərarı ilə 1948-ci ilin sonlarından bütün dövlət teatrları özünü
maliyyələşdirmə (təsərrüfat hesablı) iş üsuluna keçdi. Azərbaycanda bir-birinin ardınca Şəmkir,
Şamaxı, Şəki, Qazax, Ağdam, Qapyagin (Füzuli), Ağdaş, Salyan, Sabirabad, Lənkəran, Qazax,
Zaqatala, Ordubad, Göyçay, Şuşa dövlət teatrları fəaliyyətlərini dayandırmağa məcbur oldular.
Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 25 may 1949-cu il tarixli, 613 saylı qərarı ilə Cəlil
Məmmədquluzadə adına Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrı da bağlandı. Rus Operetta
Teatrı isə Ordubadi adına Yay teatrı ilə birləşdi.
Aktyorlardan Lütfəli Abdullayev, Azər Talıbova, İbrahim Hüseynov, rəssam Əsgər (Ələsgər)
Abbasov AMDT-yə, Firəngiz Şərifova, Nəcibə Behbudova GTT-yə, Məmmədsadıq Nuriyev Gəncə
Dövlət Dram Teatrına, Əhməd Səfayi Göyçay teatrına (az sonra o teatr da bağlandı), Abbasağa
Hüseynov, Kamal Kərimov, Əlihüseyn Qafarlı Opera və Balet Teatrına keçdilər. Əhməd Anatollu
və Nina Mironova təqaüdə çıxdılar. Şəmsəddin Fətullayev konservatoriyaya təhsilini davam
etdirməyə göndərildi. Baletmeyster Ələsgər Hənifəzadə, Ağəli Məstanov və Əliimran Şirvanski
(Dəmirov) Xalq Yaradıcılığı Evinin, Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının, Aliyə Terequlova,
Nuriyyə Rəcəbova, Nəsibə Zeynalova, İslam Şərifov və başqaları İncəsənət İşləri İdarəsinin
sərəncamında qaldılar.
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT MUSİQİLİ
KOMEDİYA TEATRI (1956 - 2004)
1954-cü ildə Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrını yaratmağa hazırlıq prosesi və
təşəbbüs kimi Dənizkənarı bulvarın nəzdində "Musiqili komediya teatrı ansambl truppası"
yaradıldı. Opera teatrında işləyən Soltan Dadaşov ansambla baş rejissor, AMDT-nin rejissoru
Ələsgər Şərifov isə bir müddət kollektivə bədii rəhbər təyin edildilər. Soltan Dadaşovun təklifi və
təşəbbüsü ilə truppa Üzeyir bəy Hacıbəyovun "Məşədi İbad" (8 fevral. Rəssam Əsgər Abbasov,
dirijorlar Xəlil Cəfərov və Çingiz Hacıbəyov, baletmeyster Əminə Dilbazi), iyun ayında "Arşın mal
alan" (rəssam Ənvər Almaszadə, dirijor Əfrasiyab Bədəlbəyli) və Ağası Məşədibəyovun "Toy
kimindir?" (mətn Məhərrəm Əlizadənindir. Rəssam Əsgər Abbasov) operettalarını tamaşaya
hazırladı. "Məşədi İbad"la "Arşın mal alan"ın quruluşunu Soltan Dadaşov, "Toy kimindir?"in səhnə
təfsirini isə Səfər Turabov vermişdilər. Tamaşaların afişa və proqramlarında yuxarıdan "Musiqili
komediya Teatrı" ("Dövlət" kəlməsi yox idi) və "Baş rejissor Soltan Dadaşov" sözləri yazılırdı. Bu,
Musiqili Komediya Teatrının bərpası və dövlət statusu alması üçün həqiqətən də məqsədyönlü
addım-təşəbbüs oldu.
Tamaşaların üçündə də iştirak edən aktyorların bir qismi Opera və Balet Teatrının işçiləri
idilər. Bəşir Səfəroğlu, Məmmədsadıq Nuriyev, İmamverdi Bağırov, bir sözlə, əvvəllər ADMkT-də
işləmiş səhnə ustaları Filarmoniyanın muskomediya ansamblından tamaşada oynamağa dəvət
almışdılar.
Musiqili komediya ansamblı əsasında MKT-nin Azərbaycan və rus bölmələrini bərpa etmək
üçün Mədəniyyət Nazirliyi 1956-cı ilin əvvəlində səmərəli işlər apardı. Aprel ayının 21-də Şəmsi
Bədəlbəyli yeni yaranan kollektivə direktor və bədii rəhbər təyin olundu. Çingiz Hacıbəyov teatra
dirijor, Əsgər Abbasov rəssam, Kamal Abbasov isə xormeyster götürüldülər. Rus bölMəsmə rejissor
M. Markben, baletmeyster Leonid Leonidov təyin edildilər. Teatrın iki bölməsinin truppasına, balet
və orkestr heyətinə yüzdən çox işçi götürülmüşdü.
Azərbaycan truppasında Əlihüseyn Qafarlı, Münəvvər kələntərli, Nəsibə Zeynalova, Lütfəli
Abdullayev, İbrahim Hüseynov (Şünasi), Bəşir Səfəroğlu, Nəcibə Behbudova, İmamverdi Bağırov,