48
salatın texnoloji hazırlanmasına daxil olan sənədləri işlə-
yib hazırlayır, məhsulun sınaqlarını aparırlar. İstehsal mər-
hələsində həll olunan əsas məsələlər aşağıdakılardır: məh-
sulun stabil keyfiyyətinin təmin edilməsi, istismarın (is-
tehlakın) nəticələri haqqında daxil olan məlumatların təh-
lili, məmulatların təkmilləşdirilməsinin mümkün olan isti-
qamətlərinin müəyyənləşdirilməsi, sertifikatlaşdırmaya
hazırlıq və servis xidmətinin təşkili üzrə işlərin yerinə ye-
tirilməsi.
3.2. Keyfiyyət göstəricilərinin baza göstəriciləri ilə
müqayisəli qiymətləndirilməsi
Ayrı-ayrı keyfiyyət göstəriciləri ölçülü və ölçüsüz
qiymətlərlə ifadə olunur. Vahid göstəricilərin keyfiyyət
səviyyəsinin kompleks qiymətləndirilməsi üçün müqayisə
edilən növdən istifadə etmək məsləhətdir, belə ki, müxtəlif
ölçü vahidləri, məsələn, kiloqram və saniyə, metr və faizi
öz aralarında tutuşdurmaq qeyri- mümkündür.
Ayrı-ayrı keyfiyyət göstəricilərinin növlərini tutuş-
durmaq o zaman mümkündür ki, bunların hər birinin qiy-
məti verilsin. Ümumiləşdirilmiş xassələrin göstərici-ləri-
nin qiymətləndirilməsi özündə
onun xassələrini təşkil edən
göstəricilərin cəmləşdirilməsindən ibarət olacaqdır. Başqa
sözlə, hər bir xassənin göstəricilərinin faydalılığı yüksək-
lik səviyyəsindən «ierarxiya ağacı» xassələrindən asılıdır.
«Ölçmə» və «qiymətləndirmə» terminlərini fərqlən-
dirmək zəruridir. Ölçmə özlüyündə xassələrin göstəricilə-
rin rəqəmlə ifadəsindən ibarətdir, amma qiymətləndirmə -
tutuşdurma nəticələri, ölçülən xassə göstəricilərinin etalon
göstəricilərlə müqayisəsi və ya bu xassə göstəricilərinə
50
Adətən normativ-texniki sənədlərdə xassə göstəri-ci-
lərinin aşağı və yuxarı hədləri göstərilir. Buna görə də
standart tələblərin öyrənilməsi vacibdir, amma xassə gös-
təricilərinin mütləq interval dəyişməsinin təyini qəna-
ətbəxş deyildir.
Adətən xassə göstəricilərinin mümkün intervalını
təyin etmək üçün bircinsli məhsulun geniş tədqiqatı apa-
rılır. Xassə göstəricilərinə mütləq qiymət verərkən, eks-
pertimental psixologiya-psixofızioloji qanun olan Veber-
Fexner qrupunun əsas tələblərini nəzərə almaq lazımdır,
bu qanuna görə xassə göstəricilərinin, mütləq qiyməti ilə
onların qəbulu arasında tənasüb deyil, loqarifmik asılılıq
mövcuddur.
Hazırki dövrdə xalq istehlakı mallarının xassələrinin
vahid keyfiyyət göstəricilərinə əsasən ekspert metodu va-
sitəsilə qiymətləndirilir və malların keyfiyyət səviyyəsinin
qiymətləndirilməsi metodu ilə ifadə olunur. Müxtəlif qiy-
mət şkalaları qəbul edir, məsələn, 0, 1 , 2 , 3, 4, 0. 3, 4, 5;
10-20 və 40 ballı.
Yüngül sənaye məhsulları üzrə mütləq qiymətləndir-
mə üçün
zərurilik hiss olunur, belə ki,
xassə göstəricilərinə
görə bu mallar üzrə alət metodu ilə təyin olunan bir key-
fiyyət kateqoriyası qradiasiyası mövcuddur.
Əgər xassə göstəricilərindən biri qeyri-kafı qiymət
alarsa, onda keyfiyyət bütövlükdə qeyri-kafi hesab olunur
və kompleks göstəricilərinin təyininə zəruriyyət ön plana
keçir.