Design Elm Dunyasi2 215x290 Iyun++ Layout 1
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Taqor
- Eynşteyn
- Tərcümə k.e.d. professor Leylufər Əliyevanındır 28 ELM DÜNYASI
Taqor: – Bəli, müstəqil deyil. Eynşteyn: – Əgər birdən insanlar möv - cud olmasalar, onda Apollon Bel vederskiy gözəlliyini itirərmi?
konsepsiyası ilə razıyam, amma həqiqət konsepsiyası ilə razı ola bilmərəm.
vasitəsilə dərk edilir. Eynşteyn: – Mən öz konsepsiyamın düzgünlüyünü isbat edə bilmərəm, amma bu mənim dinimdir.
təcəssüm etmiş kamil harmoniya idealından ibarətdir; həqiqət–universal ağlın kamillik zirvəsidir. Biz individuumlar həqiqətə, kiçik və böyük səhvlər edərək, damla-damla təcrübə toplayaraq, ağlımızı aydınlaşdıraraq yaxınlaşırıq, yoxsa başqa hansı yolla həqiqəti dərk edə bilərik ki? Eynşteyn: – Mən isbat edə bilmərəm ki, elmi həqiqət, doğurdan da, insandan asılı olmayan həqiqətdir, amma mən buna möhkəm inanıram. Həndəsədə Pifaqor teoremi insan varlığından asılı olmayan, nəsə təxmini doğrunu müəyyən edir. Hər halda əgər insandan asılı olmayan reallıq varsa, onda bu reallığa müvafiq olan həqiqət də olmalıdır və birincinin inkarı öz arxasınca ikincinin də inkarını gətirir. Taqor: – Universal İnsanda öz ifadəsini tapan həqiqət mahiyyətcə insani olmalıdır, çünki əks halda biz individuumların dərk edə biləcəyi heç nəyi, hətta məntiqi proseslərlə, başqa sözlə desək, insani qabiliyyət olan təfəkkür vasitəsilə yaxınlaşa bildiyimiz elmi həqiqəti də heç vaxt həqiqət adlandırmaq mümkün olmazdı. Hind fəlsəfəsinə görə, ayrılıqda götürülmüş bir individuumun ağlı ilə anlaşıla və sözlərlə təsvir oluna bilməyən Brahma var, yəni mütləq həqiqət. O ancaq individuumun son - suzluğa tamamilə qərq olması yolu ilə dərk edilir. Belə həqiqət elmə məxsus ola bil - məz. Haqqında danışdığımız bu hə qi qə t in təbiəti səthi xarakter daşıyır, yəni insan ağ lı o şeyi təsəvvür edir ki, onu həqiqi sayır, elə buna görə də bu həqiqət insanidir. Onu Maya və yaxud illüziya adlandırmaq olar.
ola bilsin ki, hind konsepsiyasıdır – uyğun ola raq, biz ayrıca bir şəxsin yox, bütöv lük - də bütün insanlığın illüziyaları ilə məş - ğuluq.
Taqor: – Biz elmdə intizama tabe oluruq, şəxsi ağlımıza qoyulan bütün məhdudiyyətləri rədd edirik və beləliklə, Universal İnsanın ağlında öz ifadəsini tapan həqiqətin anlaşılmasına gəlib çatırıq.
dan asılıdırmı? Bu, problemli mə sə lədir. Taqor: – Bizim həqiqət adlandırdığımız –reallığın subyektiv və obyektivlik as - pektləri arasında rasional harmoniyadan ibarətdir, bu aspektlərin hər biri Universal İnsana məxsusdur. Eynşteyn: – Hətta biz gündəlik həyat ı - m ızda istifadə etdiyimiz predmetlərin də in -
sandan asılı olmayan reallığına istinad et mək məcburiyyətindəyik. Biz bunu duyğu or qanlarımızın məlumatları arasında qar şı - lıq lı əlaqəni rasional üsulla müəy yən - ləşdirmək üçün edirik. Məsələn, stol, hət ta əgər evdə heç kim olmasa da öz ye rin də dayanmış olacaqdır. Taqor: – Bəli, stol individual ağla əlçatmaz qalacaqdır, amma universal ağıla yox. Mənim qavradığım bu stolu mənimlə eyni cinsdə bir ağıl da qavraya bilər. 27 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / №02 (02) 2013 Eynşteyn: – İnsandan asılı omayan Hə - qi qətin varlığı haqqında bizim təbii baxış bucağımızı nə izah etmək olar, nə də isbat, amma ona hamı inanır, hətta ibtidai insanlar da. Biz Həqiqəti fövqəlinsani obyektivliyə aid edirik. Varlığımızdan, təcrübəmizdən və ağlımızdan asılı olmayan bu reallıq bizim üçün zəruridir, halbuki biz onun mənası haqqında heç nə deyə bilmərik.
cism kimi sadəcə olaraq görünüşdür və buna görə də əgər insan ağlı var olmasaydı, bu ağlın stol kimi qavradığı nəsnə də var ol - maz dı. Elə bu vaxt onu da qəbul etməliyik ki, stolun elementar fiziki reallığı, məsələn, elek trik qüvvəsinin fırlanan ayrı-ayrı mər - kəz lərinin çoxluğu kimi, nəsə başqa bir şeyi ifadə etmir, belə ki, bu sonuncu da insan ağlına məxsusdur. Həqiqətin anlaşılması prosesində uni - versal insan ağlı ilə ayrılıqda götürülmüş individuumun ağlı arasında əbədi konflikt baş verir. Bu arasıkəsilməyən anlama prosesi bizim fəlsəfəmizdə, bizim eti ka - mızda gedir. Hər halda, əgər insandan asılı olmayan hansısa bir həqiqət olmuş olsaydı, onda onun varlığı bizim üçün mütləq surətdə qapalı olardı. Musiqidə not ardıcıllığı kimi hadisələrin ardıcıllığı da məkanda yox, yalnız zamanda baş verir; ağlın bunu təsəvvür etməsi çətin deyil. Belə bir ağlın reallıq konsepsiyası, Pifaqor həndəsəsinin daha heç bir əhə - miyyət daşımamağı musiqi reallığı ilə qohum olacaqdır. Kağızın reallığı ədə - biyyatın reallığından sonsuz dərəcədə uzaqdır. Kağızı yeyən qüvvənin ağlı üçün, ümumiyyətlə, ədəbiyyat deyilən bir şey yoxdur. Amma insan ağlı üçün ədəbiyyat həqiqət kimi kağızın özündən daha böyük dəyərə malikdir. Eynilə bunun kimi, əgər insan ağlı ilə nə rasional, nə də hissi, heç bir əlaqəsi olmayan hansısa bir həqiqət varsa, bir insan ağlına malik varlıqlar olanadək o, yiyəsiz qalacaqdır.
dindaram. Taqor: – Mənim dinim Əbədi İnsanın, Universal İnsan ruhunun öz şəxsi varlığımda dərk edil məsindən ibarətdir. Bu mənim “İnsan dini” ad - landırdığım Hibbert mü - ha zirələrimin mövzusu
olub. Tərcümə k.e.d. professor Leylufər Əliyevanındır 28 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / №02 (02) 2013 Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|