Design Elm Dunyasi2 215x290 Iyun++ Layout 1
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Biz göyü qüdrətimizlə yaratdıq və şübhəsiz, Biz onu genişləndirməkdəyik» («Zariyad» surəsi, 47).
- Kainat üstün bir güc və sonsuz Elm sahibi olan Allah tərəfindən yoxdan var edilib. Aynur Bağırova
- Paradiqma anlayışı elmi istiqamətlərin formalaşmasının xarakteristikasını, elmi inqilabların analizini, həmçinin elmi bilik
48 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / №02 (02) 2013 bu yolla maddələr «fatq» olub, yəni yu mur - tanı yarıb, bayıra çıxaraq, bütün kainatı əmələ gətiriblər. Quranda bildirilən bir başqa gerçək isə elm tərəfindən ancaq 1920-ci illərin son - larında ortaya çıxan kainatın genişlənməsi faktıdır. Bir qədər əvvəl bəhs etdiyimiz kimi, ilk dəfə Habblın «ulduz»ları işıq spektrinin qırmızıya doğru sürüşməsinə (bir-birindən uzaqlaşıb genişlənməsinə) dayanaraq kəşf etdiyi bu gerçəklik Quranda belə təsvir olunub:
«Biz göyü qüdrətimizlə yaratdıq və şübhəsiz, Biz onu genişləndirməkdəyik» («Zariyad» surəsi, 47). Çağdaş elmin kəşfləri bir yandan ma te - rializmin ehkamlarını darmadağın edir, digər tərəfdən Quran ayələrində xəbər verilən gerçəklikləri bir daha təsdiqləyir. Çünki kainat materialistlərin hesab etdiyi maddi dünyadakı təsadüflərlə deyil, Allahın qüdrəti ilə yaradılıb və Allahdan gələn bilgi, şübhəsiz ki, kainatın yaradılışı haqqında ən dolğun bilgidir. XXI əsrdə elmin inkişafı bir gerçəyə işarə idi: Kainat üstün bir güc və sonsuz Elm sahibi olan Allah tərəfindən yoxdan var edilib. Aynur Bağırova, AMEA-nın Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun əməkdaşı 49 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / №02 (02) 2013 Tomas Kun 1922–1996 Amerika elm tarixçisi və filosofudur. 1943-cü ildə Harvard Universitetini bitirib. 1948–56-cı illərdə bu universitetdə müəllim işləyib. 1956–64-cü illərdə Kaliforniya Uni - versitetinin müəllimi, Prinston Uni ver sitetinin və Massaçusets Texnologiya İns ti tutunun professoru seçilib. Tomas Kun elmin tarixi inkişafına «elmi inqilab» konsepsiyası ilə mühüm töhfəni verdi. Kun uğurla elmin fəlsəfəsinin analizini elmin tarixinin tədqiqatı ilə birləşdirdi. O, əsas diqqəti elmi tədqiqatların strategiyasının köklü dəyişməsinə, yeni radikal və fun - damental konsepsiyaların formalaşması, öy - rənilən reallığın yeni təqdimatı, tədqiqat fəaliyyətinin yeni metod və nümunələrinin yaranması mərhələsinə yönəltdi. Bu mər - hələlər elmi inqilablar adlandırıldı. Elmi inqilablar – elmi idrakın prosesi və məzmununda radikal dəyişikliyin baş verməsi, qabaqcadan lazım olan yeni nəzəri və metodoloji şərtlərdən yeni fundamental anlayışlar, metodlar sisteminə, dünyanın yeni elmi mənzərəsinə keçid, həmçinin müşahidə və eksperimentlərin material vasitələrində keyfiyyət dəyişikliklərin ya ran - masıdır. Bu dövrü fərqləndirmək və təsvir etmək üçün o, paradiqma (yunanca «nü - munə») anlayışını elmi dövriyyəyə gətirdi.
Paradiqma elmi icmalar tərəfindən qəbul olunmuş fundamental biliklər sistemini, fəa - liyyət nümunələrini özündə əks etdirir. Pa ra - diqma anlayışı təkcə elmi biliklərin in kişafının
məxsusi metodoloji və episte moloji xa rak - teristikası hesabına elmin tarixi dinamikasının analizini deyil, həm də elmi fəaliyyətin sosial aspektlərini özündə bir ləşdirir. Elmi icmalar alimlər qrupunu xarakterizə edir. Kuna görə məhz paradiqmalar alimləri və icmaları birləşdirir və onları konkret tədqiqat işləri ətrafında cəmləşdirir. Normal elmin əsas məqsədi bu məsələləri həll etmək, yeni faktları aşkarlamaq, nəzəri bilikləri inkişaf etdirməkdir. Bu da öz növbəsində paradiqmanın dərinləşməsi və konkret ləş -
baycan alimi akademik Yusif Məm
mədə - liyevin alkilləşmə, xlorlaşma, poli mer ləşmə sahələrindəki fundamental təd qiqatları bir paradiqma kimi indi də alimlərin elmi tədqiqatlarında mayak rolunu oynayır. Bu elmi tədqiqatların həyata keçirilməsi üçün Y.Məmmədəliyev güclü alimlər qrupu təşkil etdi. Yeni ideya ətrafında dünya şöhrətli məktəb yaratdı və sonra bu məktəbdən yeni məktəblər yarandı. Paradiqmaların dəyişməsi elmi inqilab deməkdir. Bu proses yeni paradiqmaları elmə daxil edir və elmi icmaları yenidən birləşdirir. Alimlərin bir qismi köhnə paradiqmalarda qalmaqda davam edirlər. Amma onların çoxu yeni paradiqmalar ətrafında birləşirlər. Əgər yeni paradiqma uğurlu kəşfə, yeni faktların toplanmasına, yeni nəzəri modellərin for - malaşmasına imza atırsa, faktları izah edirsə, o daha çox tərəfdarlar qazanır. Nəticədə elmi inqilabı yaşadan elmi icma yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyur və Kun bunu
/ Elmi‐kütləvi jurnal / №02 (02) 2013 Anomaliyalılar Anomaliyalılar Heliosentrizm Paradiqmatik elm Paradiqmatik elmə qədər Ptolomey
Kopernik Heliosentrizm Elmi inqilab
Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|