Ebedi yol islam kohne indd

633

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

layaraq, “Bu mənim malımdır, götür yarısı sənin ol sun!..” de di-

lər. Bunun müqabilində könülləri bir qənaət xəzinəsi halına gə lən 

Mü hacirlər də:

“Malın və mülkün sənə xeyirli olsun qardaşım, sən mənə ba-

za rın yolunu göstər, kifayətdir!” deyə bilmək olğunluğunu nüma yiş 

et dirdilər. 

(Buxari, Büyü, 1)

Rəsulullah (s.ə.s) o günlərdə  Mədinədə yaşayan Mühacirlər 

Ən sar və  yəhudilərin bir-birilərinə  və yeni İslam dövlətinə qar şı 

mə suliyyətlərini tənzimləyən bir nizamnamə hazırladılar.  “Mə di  nə 

Kons titusiyası” adı verilən bu sənəd, dünya tarixindəki ilk yazı lı 

kons titusiya idi.

782

Müşriklərin müsəlmanlara bəslədiyi aşkar düşmənlik və qon-

şu yəhudilərin tez-tez müqaviləni pozub sözlərindən dönmələ ri sə-

bəbilə bəzi döyüşlər edildi. Aləmlərə rəhmət olaraq göndəri lən Rə-

su lullah (s.ə.s) hərbi hərəkatlarda elə bir mərhəmət siyasəti tət biq 

et di ki, qısa bir müddətdə bütün Ərəbistan Yarımadasını idarə si al-

tı na keçirdiyi halda, hər iki tərəfdən də çox qan tökülməsinə im kan 

ver mədi. Bütün problemləri ilk olaraq sülh yolu ilə həll etmə yə 

üs tünlük verdi.

783

5. Bənzərsiz Əxlaqından Örnəklər

Rəsulullah (s.ə.s) bütün bəşəriyyətə qarşı sonsuz şəfqət və 

mər hə mət duyğularıyla dolu idi. Allah-Təala belə buyurur:

“(And olsun ki) Sizə özünüzdən elə bir peyğəmbər gəldi ki, 

si zin əziyyətə (məşəqqətə) düşməyiniz ona ağır gəlir, o siz dən 

(si zin iman gətirməyinizdən) ötrü təşnədir, möminlərlə qarşı çox 

şəf qətli, mərhəmətlidir!” 

(ət-Tövbə, 128)

Möminlərə qarşı  şəfqətinin çox olmasına baxmayaraq, Qur an 

onun bütün insanalara qarşı şəfqətli olduğuna şahidlik edir. Qur an 

eyni zamanda onun ümmətinin də bütün insanlara, hət ta düş mən lə-

ri nə belə mərhəmət etdiklərini bəyan etmişdir:

“Bəli, siz o kimsələrsiniz ki, onları sevirsiniz, onlar isə sizlə -

ri sevməzlər. Siz kitabın hamısına (bütün ilahi kitablara) inanır sı-

782 

Prof. Dr. M. Həmidullah, The First Written Constitution in the World, Lahore, 

1975.

783 

Bax. Prof. Dr. M. Həmidullah, Hz. Peyğambərin Savaşları, İstanbul, 1991. El-

şad Mahmudov, Səbəb və Nəticələri etibarilə Hz. Peygamberin Savaşları, İs-

tan bul, 2005.

Hz. Muhəmməd Mustafa (s.ə.s)

---

634

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

nız. Onlar sizinlə görüşdükləri zaman: “Biz də inandıq”, - de-

yir, xəlvətdə olduqda isə sizə qarşı qəzəblərindən barmaqları nı 

gə mirirlər. (Ya Rəsulum!) De: “Acığınızdan ölün!” Əlbəttə, Al lah 

ürək lərdə olanları biləndir”. 

(Ali İmran, 119)

784

Hz. Peyğəmbər (s.ə.s) sadəcə insanlara deyil, heyvanlara və 

bit kilərə qarşı belə sonsuz mərhəmət sahibi idi. Müşriklər xəya nət 

edib müqaviləni pozduqları  və döyüşü seçdikləri vaxt, Rəsulul lah 

(s.ə.s) on min nəfərlik möhtəşəm ordusu ilə  Məkkəyə doğru yo la 

çıx mışdı. Arc məntəqəsindən hərəkət edib Taluba sarı gedər kən, 

yol da balalarının üzərinə qapanmış  və onları  əmizdirən bir kö pək 

gör dü. Dərhal  əshabından  Cuayl bin Suraqanı yanına çağıra raq 

onu bu heyvanların başında növbətçi qoydu. Ana köpəyin İslam or-

du su tərəfindən ürküdülməməsi xüsusunda onu tənbeh etdi. 

(Vaqidi, 

II, 804)

Rəsulullah (s.ə.s) bir gün Ənsardan bir nəfərin bağçasına get-

miş di. Oradan olan bir dəvə, Həzrət Peyğəmbəri gördükdə inildə di 

və gözlərindən yaşlar axdı. Peyğəmbərimiz dəvənin yanına get di, 

bən dəyəqlarının arxasını şəfqətlə sığalladı. Dəvə sakitləşdi. Bu nun 

ar  dınca Allah Rəsulu (s.ə.s):

“-Bu dəvə kimindir?” deyə soruşdu. Mədinəli cavan bir oğlan 

ya xın laşdı və:

“-Bu dəvə mənimdir ey Allahın Rəsulu!” dedi. Rəsulullah (s.ə.s):

“Sənə lütf etdiyi bu heyvana görə Allahdan qorxmursanmı? O 

sənin, onu ac qoyduğunu və çox yorduğunu mənə  şikayət etdi”, 

buyurdu. 

(Əbu Davud, Cihad, 44/2549)

Qarnı belinə yapışmış bir dəvənin yanından keçərkən də: 

“Danışa bilməyən bu heyvanlar haqqında Allahdan qorxun! Tox 

ol duqları vaxt minin, tox olduqları vaxt da kəsib yeyin!” buyur du. 

(Əbu Davud, Cihad, 44/2548)

Rəsulullah (s.ə.s) cəzalandırmağa gücü çatdığı halda ona bir 

çox pisliklər etmiş kimsələri əfv etmiş, hətta hər hansı bir söz və ya 

işa rə ilə olsa belə etdikləri pislikləri üzlərinə vurmamışdır. Çünki Al-

lah Rəsulu (s.ə.s) istər müsəlman olsun istərsə də qeyri-mü səl man, 

heç kimin pisliyini istəməz, hər kəsə qarşı yüksək bir ədəb və əx laq 

ilə davranardı. Məkkəni qan tökmədən fəth etdiyi vaxt, iyir mi bir ildir 

784 

Muhamməd A. Draz, İslam Haqqında Bəzı Rəylər, səh. 94.

---

635

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

hər cür pisliyi və düşmənçiliyi edən insanlar onun qarşısın da top laş-

mış, onun nə hökm verəcəyini gözləyirdilər. Onlara:

“Ey Qureyş camaatı! İndi mənim sizin haqqınızda nə edəcəyi mi 

zənn edirsiniz?” deyə soruşdu. Qureylilər:

“Biz sənin xeyir və yaxşılıq edəcəyini umaraq, “Yax 

şı lıq 

edəcəksən!” deyirik. Sən kərəmli və xoş niyyətli xeyirxah bir qardaş-

san, kərəm və xeyirxahlıq sahibi olan bir qardaş oğlusan!..” dedi lər. 

Bu nun qarşılığında Rəsulullah (s.ə.s):

“Mən də Hz. Yusufun qardaşlarına dediyi kimi: “... Sizə bu gün 

heç bir minnət və qınama yoxdur! Allah sizi əfv etsin! Şüb hə siz 

O, mərhəmətlilərin ən mərhəmətlisidir”

785

, deyirəm. Haydı gedin, 

artıq sərbəstsiniz!” buyurdu.

 (Ibn Hişam. IV, 32; Vaqidi, II, 835; İbn Sad, II, 

142-143)

O gün Uhud döyüşündə əmisi Hz. Həmzəni öldürən Vahşini və 

əmi sinin ciyərini nifrət ilə dişləyən Hindi də əfv etdi.

786

 Qızı Hz. Zey-

nə  bi dəvədən yıxaraq ölümünə səbəb olan Xəbbar bin Əsvədi be lə 

hə min gün əfv etmişdi. Rəsulullah (s.ə.s) elə bir nəzakət göstər di 

ki, Xəbbarı bağışlamaqla kifayətlənmədi, onun təhqir edilməsini və 

keç mişdə etdiklərinə görə  qınanmasını da qadağan etdi. 

(Vakıdi, II, 

857-858)

Məkkə fəth edildikdə Əbu Cəhlin oğlu İkrimə qaçmışdı. Rə su-

lul lah (s.ə.s) əvvəllər etdiyi bütün pislikləri bir kənara qoyaraq ona 

aman verdi və yanına çağırdı. Xanımı da onun arxasınca gedə rək 

Pey ğəmbərimizin dəvətini ona bildirdi və onu Məkkəyə gəlmə yə ra zı 

saldı. Məkkəyə yaxınlaşdıqları vaxt Rəsulullah (s.ə.s) böyük bir mö-

cüzə və möhtəşəm bir nəzakət nümayiş etdirərək əshabına be lə bu-

yur du:

“-İkrimə bin Əbu Cəhl mömin və Mühacir olaraq yanınıza gə lir. 

Ar tıq onun atasını təhqir etməyin! çünki o çox pis bir insan olması na 

bax mayaraq, ölülərə söymək və onuları təhqir etmək, sadəcə onun 

hə yatda qalan yaxınlarını  üzər, (dedikləriniz) ölüyə çatmaz”.

 (Hakim, 

III, 269/5055; Vaqıdi, II, 851)

Rəsulullah (s.ə.s) İkrimənin gəldiyini ördükdə sevincindən dər-

hal aya ğa qalxdı və üç dəfə:

“-Mərhaba, Mühacir süvari, xoş gəldin!” buyurdu. İkrimə də:

785 

Yusuf, 92

786 

Buxari, Məğazi, 23; Müslim, Əqdiyə, 9.

Hz. Muhəmməd Mustafa (s.ə.s)

---