Ədəbiyyat, sənət və fikir dərgisi


OZAN  DÜNYASI                                                               № 4(11), 2012



Yüklə 1,39 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/43
tarix31.10.2018
ölçüsü1,39 Mb.
#77004
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   43

 OZAN  DÜNYASI                                                               № 4(11), 2012 
 
33 
мцнасибят вя зиддиййят узун мцддят давам етмиш, сонралар ики гардаш 
арасында дцшмянчилийин йаранмасына эятириб чыхармышды.
 
Ашыг  Шивьанын  доьум  вя  юлцм  тарихи  щаггында  мцхтялиф  мянбяляр 
бир-бириндян  фярглянян  билэиляр  ортайа  гоймагдадыр.  Э.Леонидзе  адына 
Эцръц  Ядябиййаты  Музейинин  Ялйазмалар  Фондунда  (ЯМЯФ)  сахланылан 
Ш.Ломсадзенин архивиндяки гейдлярдя Шивьанын 1838-ъи илдя анадан олуб, 
1906-ъы  илдя  дцнйасыны  дяйишдийи  вурьуланыр
18
.  Шивьанын  баъысы  Ъяващирин 
(Нинонун)  оьлу  Арчил  Филипович  Ломсадзе  (1895-1987)  юз  гейдляриндя 
дайысы Лука Беридзенин  1858-ъи илдя доьулуб,  1907-ъи илдя  вяфат  етдийини  
билдирирди. Эцръцстан Милли Тарих Архивиндя (ЭМТА) горунан камерал си-
йащылардан ися бялли олур ки, 1863-ъц илдя Пртена кяндиндя цмумиликдя 59 
няфяр сийащыйа алыныб вя онларын арасында Ашыг Рущанинин аиля цзвляри дя вар. 
Бу тящрир эюстяриъиляриндян щямин дюврдя, йяни 1863-ъц илдя Мосе Берид-
зенин ѐ тягрибян 40, оьуллары Павленин ѐ 10, Луканын ися 3 йашында олдуглары 
вя аилянин 11 няфярдян (6 киши вя 5 гадындан) ибарят олдуьу цзя чыхыр
19
 
 Биз  яввялки  тядгигатларымызда  Шивьанын  доьум  тарихиня  тохунаркян 
биринъи мянбяйя (ЯМЯФ) ясаслансаг да, мювзу иля баьлы давам етдирдийи-
миз арашдырмалар бязи дягигляшдирмяляр апармаьа имкан йаратды. Зянни-
мизъя,  бу  мясялядя  сонунъу  мянбя  (ЭМТА)  даща  етибарлыдыр  вя 
бурадан Ашыг Шивьанын тягрибян 1860-ъы илдя, атасы Ашыг Рущанинин ися 
1823-ъц илдя анадан олдуьу мцяййян олунур. 
Ашыг  Шивьа  ермяни  ашыьы  Ъиванийля  (1848-1909)  вя  19-ъу  йцзилин  сонла-
рында Месхет-Ъавахетдя «баш ашыг» шющряти газанмыш Шенлик Чылдырлы иля дост 
олмушдур.  Илк  танышлыг  заманы  Ашыг  Ъивани  Шивьаны  динлямиш,  сонра  она  бир 
нечя  гыфылбянд  демиш,  Шивьа  онлары  асанлыгла  ачмышдыр.  Ъивани  Шивьаны 
«бцлбцл»  адландырмыш, онун ифачылыг баъарыьына йцксяк гиймят вермишдир. 
Шивьанын  камил  бир  сяняткар  олдуьуну  щисс  едян  Ъивани  она  Ашыг 
Шенликля эюрцшмяйи мяслящят билир вя щяр ики ашыг Чылдыра, гцдрятли сянят-
карын  эюрцшцня  эедир
20
.  Ашыг  Шенлик  Шивьаны  имтащана  чякир;  яввялъя 
Шивьанын ифачылыг габилиййятини йохлайыр, сонра ися она «Ашыг Гяриб» дас-
танындакы  Тябриз  шящяринин  тярифини  тянзир  етмясини  тапшырыр.  Бядащятян 
едилян тянзир Ашыг Шенлийин чох хошуна эялир. Ъаваб шеириндя Ашыг Шивьа 
о  дюврдя  бюлэянин  мядяни  мяркязляриндян  бири  сайылан  Хыртыз  (индики 
Хертвиси)  кяндини  тярифляйир.  Чятин  сынагдан  уьурла  чыхан  Шивьаны  Ашыг 
Шенлик чох бяйянир, нятиъядя баш ашыг ону юзц иля бирликдя мяълися дявят 
едир вя дейилянляря эюря, щятта она йахшы бир ат да баьышлайыр. 
Архив сянядляриндя Ашыг Шивьанын тцрк ашыглары иля дейишмясиня, он-
ларла  бирликдя  мяълис  апармасына  даир  мялумат  да  вардыр.  Бурадан  беля 
чыхыр  ки,  Шивьа  классик  ашыг  ядябиййатымызын  яняняляриндян  сямяряли 
                                                 
18
 ЯМЯФ, иш №№ 22298-22301, вяр. 43, 47 
19
 Эцръцстан Милли Тарих Архиви, фонд 254, сийащы 2, иш № 346, вяр. 234.   
20
 ЯМЯФ, иш №22299, вяр. 44. 


 OZAN  DÜNYASI                                                               № 4(11), 2012 
 
34 
истифадя етмиш  вя юмрц бойу она садиг галмышдыр. Бу, онун шеирляриндян 
дя щисс олунур. Бюлэядя експедисийада олдуьумуз заман Шивьанын ошо-
ралы  Ашыг  Мяфтунла  дейишмясинин  натамам  мятнини  ялдя  етдик  вя  бу, 
йухарыда дедикляримизи бир даща тясдигляди.  
Гардашлары Шивьанын устад ашыг кими танынмасына, онун уьурларына се-
винмир, яксиня, пахыллыг едир, ону сарсытмаьа чалышырлар. Иш о йеря чатыр ки, 
ону  евиндян  говур,  елиндян,  обасындан  дидярэин  салырлар.  Юзцнцн  аъына-
ъаглы вязиййятини Шивьа «Аьларам» рядифли гошмасында беля ифадя едир: 
 
…Кимсям йохду, кимя дейим сиррими? 
Бу ъандан ахытдым ганлы тярими, 
Фяляк дя пучлуьа атды сярими, 
Чыьнанаъаг йол мян олдум, аьларам. 
 
Гул Шивьайам, сюйлямяням йаланы, 
Пис гоншулар, валлащ, верди таланы, 
Гардашларым алмыш яля балтаны, 
Буданаъаг дал мян олдум, аьларам
21

 
 Мяъбуриййят  гаршысында  галан  Шивьа  доьма  йурдуну  тярк  едир  вя 
кянддян хейли узагда юзцня бир дахма тикмяйя башлайыр. Йерли ящалинин 
дедийиня  эюря,  щямин  дахманын  учуг  диварлары  инди  дя  дурур.  Еви  тикиб 
орада йашамаг заваллы ашыьа гисмят олмур.  Гощум-гардашларындан, еляъя 
дя  нашцкцр  щяйат  йолдашындан  яли  цзцлмцш  Шивьа  юз  кющня  йурдунда 
(1906  вя  йа  1907-ъи  илдя)  вяфат  едир.  Мязары  Пртена  кянд  гябристанлы-
ьында, гядим килсянин гяншяриндядир. 
Котелийалы  Сяфил  Ладо  юзцня  устад  билдийи  сяняткарын  юлцм  хябярини 
цряк  аьрысы  иля  гаршылайыр,  бу  сарсыдыъы  хябярдян  тясирляняряк,  «Шивьайи» 
рядифли гошмасыны сюйляйир: 
 
Онунчцн аьлады Залга, Ъавахет, 
Ащ чякди Ачыгбаш, Эцръцстан, Гахет.   
Дилярям мювладан, сян щахы щах ет – 
  
 
Ъяннятдядир сянин йерин, Шивьайи…   
                     
Гардашларынын сойуг мцнасибяти, аьрылы-аъылы, дюзцлмяз щяйат тярзи дя ашы-
ьын йарадыъылыьынын ясас мювзуларындан олмуш вя онун гошма, эярайлы вя 
диваниляриндя  юз  яксини  тапмышдыр.  Шивьа  йарадыъылыьында  щямчинин  лирик 
сяпэидя вя тарихи мювзуда йазылмыш шеирляря дя раст эялирик. Истедадлы ся-
                                                 
21
 ЯМЯФ, иш №22299, вяр. 54; там мятнини бизя пртеналы З. Гварамадзе сюйлямишдир ѐ 
В. Щ. 
 


Yüklə 1,39 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   43




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə