Ekspertizasi dərsliK

61 



 

Hazırlayıcı müəssisənin adı və tabe olduğu təşkilat; 



 

İçkinin adı və tipi; 



 

Emal üsulu; 



 

Təminatlı saxlanma müddəti və temperaturu; 



 

Doldurulma tarixi; 



 

Mövcud standartın ifadə olunması. 

İçkilərin qida və enerji dəyəri haqqında məlumat səhiyyə təş-

kilatları  tərəfindən  təsdiq  olunmuş  və  təlimata  uyğun  şəkildə 

verilir. 

Xarici  şirkətlərin  ticarət  markası  ilə  «Postmiks»  avtomatları 

üçün  konteynerlərdə  buraxılan  şərbətlər  xarici  şirkətlərin  tələb-

lərinə uyğun şəkildə markalanır. 

Büzməli kardon qutularda nəql etdirilən şərbətlər 14192 saylı 

QOST-a uyğun şəkildə nəqliyyat markalanmasına məruz qoyulur. 

Burada xəbərdaredici lövhə «Ehtiyatlı olun, qırılandır», «Yuxarı», 

«Basma», «Nəmlikdən qorumalı» yapışdırılır. 

Nəql  etdirmə  və  saxlanma.  İçkilərin  nəql  olunması  23285 

saylı  QOST-a  uyğun  qutu,  tara-avadanlıq  və  paketlərdə  bütün 

nəqliyyat vasitələri ilə həyata keçirilir. 

Qazlaşdırılmamış  və  zəif  qazlaşdırılmış  içkilərin  stasionar 

rezervuarlarla  təchiz  olunmuş  ticarət  nöqtələrinə  nəql  olunması 

9218 saylı QOST-a və NTŞ-ə uyğun aparılır. 

Qıcqırtmaqla  alınan  içkilərin  stasionar  rezervuarlarla  təchiz 

olunmuş  ticarət  nöqtələrinə  nəql edilməsi  9218  saylı  QOSTa  və 

NTŞ-ə  uyğun;  ağac  və  metal  çəlləklər,  həmçinin  digər  qablarda 

NTŞ-ə uyğun yerinə yetirilir. 

İçkilər 0

0

C-dən aşağı olmayan və 12

0

C-dən yüksək olmayan 

temperaturda saxlanır. Dayanıqlı içkilər 0-18

0

C temperaturda 30 

gün  saxlanır.  Anbar  binalarında  havanın  nisbi  rütubəti  75%-dən 

çox olmamalıdır. 

 

 

---

62 

1.1.4.6. 

İçkilərin qüsurları və

 

aradan qaldırılma 

yolları

 

 

İçkilərin  əsas  qüsurları  onlarda  çöküntü  əmələ  gəlməsi  ilə 

bağlıdır. Dayanıqlığın pozulması bioloji və qeyri-bioloji səciyyəli 

səbəblərdən baş verə bilir. Bioloji bulanmalar müxtəlif növ mikro-

orqanizmlərin  inkişafı  nəticəsində  meydana  gəlir  və  bu  zaman 

içkilərdə olan şəkərlər, üzvi turşular, digər həll olan maddələr sərf 

olunur. 

Spirtsiz  içkilər  özünü  mayalar,  bakteriyalar,  kif  göbələkləri 

üçün yaxşı qida mühiti kimi göstərir. Onlarda az miqdarda azotlu 

maddələr, vitaminlər olur. İçkilərin pH-ı 2,5-4,0 arasında dəyişir. 

İçkilərin mikrobioloji xarab olmasının əlamətləri: 



 

Xarici  görünüşün  dəyişməsi  –  bulanlıq,  selik,  çöküntü, 

rəngin dəyişməsi, səthdə dairələr, pərdə əmələ gəlir; 



 

Karbon  qazı  əmələ  gəlməsi  və  toplanması  hesabına 

butulkada  təzyiqin  yüksəlməsi.  Açanda  çoxlu  miqdarda  köpük 

əmələ gəlir, içkinin qabdan atılması müşahidə edilir, bəzən butulka 

partlayır; 



 

Dad və iyin dəyişməsi. Çox qıcqırmış dad, yağlıvari tam, 

kif tamı və s. meydana gəlir. 

İçkilərdə  daha  çox  mayalar  inkişaf  edir.  Onlar  hətta  az 

miqdarda  oksigen  olduqda  çoxalaraq  içkidə,  xüsusilə  meyvə 

şirələrində  qıcqırma  törədir.  Şəkərin  yüksək  qatılığına  dözümlü 

osmofil mayalar şərbət və konsentratların xarab olmasını törədir. 

İçkiləri süd turşu və sirkə turşu bakteriyaları da yoluxdurur. 

Sirkə  turşu  bakteriyaları  oksigenin  mövcudluğuna  möhtac 

olub, 4-dən aşağı pH onun üçün əlverişlidir. Çox vaxt qazlaşdırıl-

mamış içkilərdə və kvasda, açıq qablarda qıcqırdılanlarda inkişaf 

edir və nəticədə səthdə pərdə əmələ gətirir. 

Süd  turşu  bakteriyaları  davamlı  bulanlıq  əmələ  gətirməklə 

məhsulda turşuluğu yüksəldir. Onlara selik əmələ gətirən bakteri-

yalar – leykokostoklar aiddir. Onlar saxarozanı selikli maddə olan 

---

63 

dektarana çevirirlər. İçkiyə adətən şəkərlə düşürlər. Aşağı turşu-

luqda çox sürətlə çoxalırlar. Şəkər əvəzedicili içkilərdə süd turşu 

bakteriyaları inkişaf edə bilir və bu halda qida mənbəyi kimi limon 

turşusunu istehlak edirlər. 

Bakteriyalar arasında istehsal zərərvericisi olan bağırsaq çöp-

ləri  xüsusi  yer  tutur.  O,  mikroorqanizmin  sanitar  göstəriciləri 

adlandırılan  göstərici  ilə  müəyyən  olunur.  Bu  bakteriyaların 

mövcudluğu  adətən  məhsula  mənfi  təsir  göstərməsə  də  yüksək 

miqdarı  içkilərin  mədə-bağırsaq  yoluxması  törədiciləri  və  digər 

patogen mikroorqanizmlərlə çirklənməsini göstərir. 

Kif göbələkləri olduqca təsadüfi hallarda inkişaf edir. Belə ki, 

istehsalın  pis  sanitar  vəziyyətində  qablarda  yaranan  durğunluq 

zonasında, ötürücü borularda meydana gələrək səciyyəvi iy və dad 

əmələ gətirir. 

Mikrobioloji xarab olmanı yalnız avadanlıqlar, ötürücü boru-

ların  yaxşı  sanitar  vəziyyətinin  təmin  edilməsi,  şəkər,  kupaj 

şərbətinin termiki işlənməsi, yüksək turşuluq yaradılması və hazır 

məhsulun karbon qazı ilə doydurulma səviyyəsinin artırılması ilə 

aradan qaldırmaq olar. 

Bioloji dayanıqlığın artırılmasının xüsusi metodları kimi dənli 

xammaldan  alınan  içkilərin  pasterizə  edilməsini  və  konservant-

ların tətbiqini göstərmək olar. Ölkəmizdə aşağıdakı konservantlar-

dan istifadəyə icazə verilir: benzoy turşusu və onun duzları, sorbin 

turşusu  və  onun  duzları,  naftoxinonun  törəmələri  –  yuqlon  və 

plyumbagin. 

Natrium benzoat hazırda daha geniş tətbiq olunur. Onun 0,07-

0,1%  qatılığı  mikroorqanizmlərin  həyat  fəaliyyətini  təsir  altına 

alır. Əsasən mayalar və kif göbələklərinə, bir qədər zəif isə bakte-

riyalara təsir göstərir. Xarici görünüşünə görə ağ kristal toz olub, 

iysiz  yaxud  zəif  iyli,  dadı  şirintəhər-duzludur.  Dərini  və  selikli 

qişanı  zədələyə  bilir,  zədələnməmiş  dəridən  keçmir.  Qablaşdı-

rılmış şəkildə 10 ilə qədər saxlana bilir. 

Sorbin turşusu – tək yaxud askorbin turşusu ilə birgə uyğun 

olaraq 0,03% və 0,005-0,01% qatılıqda istifadə olunur. Mayaların 

---