Əli Abasov Rəna Mirzəzadə qenderə GİRİŞ
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Liberal feminizmin nəzəri mülahizələrindən qender fəlsəfəsinin təşəkkülü.
- 3.Nəzəriyyə
- 4. Təcrübə
- Sosiologiya və statistika.
53 onların hamısının dediyinə görə, yalhız idarələrin yaxınlıqda yerləşməsi, belə məhsuldar şəraitə öz uşaqlarının tərbiyəsi ilə məşğul olmağa imkan yaratmışdır. 1
Son 30-40 ilin sosial-mədəni prosseslərinin təhlili göstərir ki, mədəniyyətdə və o cümlədən, dünyagörüşündə ümumilikdə ləng, lakin kifayət qədər nəzərə çarpacaq dəyişikliklər baş verir və bu XX əsrin ortalarında təşəkkül tapmış və insanlıq dəyərlərini, onların dəketmə üsullarını dəyişməyə meyillidir. Səciyyəvidir ki, feminizmin bizim yüzillikdəki yeni canlanması öz vaxtına görə bir qayda olaraq sabitləşmiş ictimai normalara qarşı etiraz xarakteri daşıyan müxtəlif sosial-siyasi hərəkatların: yaşıllar (ekologiya) hərəkatı, «Xippi» (burjua dəyərlərinə qarşı yönəldilmiş əks mədəniyyət) irqi qarşıdurmanın atrması, feminzmin özü siyasiləşməyə tərəf meyillənməsi nəzərdə tutulmuş ictimai hərəkat kimi və s. aktivləşməsi ilə üst-üstə düşür.
1 «Частное предпринимательство: основные понятия, теория и практика.» М., 1994, стр. 100-104. 54
Liberal feminizmin nəzəri mülahizələrindən qender fəlsəfəsinin təşəkkülü. Müasir qender tədqiqatlarının freydizm, analitik fəlsəfə, germenevtika və postmodernizm, strukturalizm və poststrukturalizm kimi müasir fəlsəfi cərəyanlarla əlaqələndirilməsi üzərində xüsusi dayanmaq lazımdır. Xüsusi istiqamət olan ekofeminizm – feminizmin nəzəri nailiyyətlərini və ekologiyanı yeni zor və hərbi üsulla məqsədə nail olma prinsiplərindən imtina edən yeni dünyagörüşündə birləşdirdi. Bu görüşlərin iqtisadi nəzəriyyəsində yeni prinsiplərlə təsdiqi üçün cinslərin ayrıca mövcud olması və inkişafı, qadınların analıq funksiyasından imtina etməsi təkidi ilə çıxış edən radikal feminizm tənqidi araşdırılmalıdır. Kursun tarixi və nəzəri bölmələri elm və təhsildə, siyasət və hüquqda, iqtisadiyyat da qadın hərəkatının müasir əməli qender problemlərinin daha yaxşı mənimsənilməsinə kömək edir. «Güc», «zor», «konfrontasiya problemlərinin radikal həlli» kimi kateqoriyalardan imtina ictimai həyatın müxtəlif sahələrində öz bəhrəsini verir. Məsələn, müasir təbabət, insanın sağlamlığı konsepsiyası özü insanın bədən və psixikasına müdaxiləyə əsaslanan köhnə prinsiplərdə mühüm dəyişikliyə uğrayırlar. Ənənəvi patriarxal dəyərlər hökm sürən istehsalat, iqtisadiyyat xüsusi sahibkarlıqda qadın keyfiyyətlərinin getdikcə tətbiqi üçün daha çox imkanlar açır; baxmayaraq ki, cəmiyyətin hüquq və siyasət sahəsində olan forma dəyişiklikləri (transformasiyası) bu dəyişikliklərə çatmağa cəhd edir, lakin iqrar etməliyik ki, bu sahədə qadın hüquqlarını müdafiə edən qanunvericiliyin daha çox həmin qanunvericiliyin həyata keçməsi mexanizminin zəifliyi ilə bağlı daim geriqalma mövcuddur. Qadın hüquqları haqqında BMT-nin çox saylı sənədləri, Pekin Konfransının qərarları və qender üzrə bir sıra beynəlxalq standartlar ayrı-ayrı dövlətlərin milli qanunvericiliyində ancaq indi reallaşmağa başlayır. Qeyd etmək lazımdır ki, bu istiqamətdə qender balansına, kişi və qadınların ahəngdar inkişafına riayət etmək zəruridir. Əks təqdirdə XXI əsr qender assimetriyasında yeni bir mərhələyə çevrilə bilər. Kursun sonuncu bölməsi qender yanaşmasının prinsip və normalarının möhkəmlənməsinə, onların özlərinin bu və ya digər sosial fakt və hadisədə «Qenderin iç üzünü» açmağı öyrətməkdir. Qender sosiologiyası, qadın və kişi əxlaq və rollarının yaranmasının konkret tiplərinin sosial düzəlməsi, qender tədqiqatlarında siyasi, sosial, iqtisadi, mədəni aspektlərin tədqiqini bacarmaq – bütün bunlar kursun əməli mənimsənilməsinin möhkəmlənməsidir. Konkret ölkənin – Azərbaycanın qender problemlərinə münasibət zəngin sosioloji və demoqrafik materialla, milli və beynəlmiləl statistik məlumat və sənədlərlə müşaiyət edilməlidir. Azərbaycanın inkişafının qender proqnozu bu kurs vasitəsilə təlim alanlar üçün tamamlayıcı müstəqil iş ola bilər. «Qender tədqiqatlarına giriş: tarix, nəzəriyyə, praktika» kursunun proqramı. 1.Anlayışlar sistemi Qender anlayışı. Qender tədqiqatlarında qender, qenderşünaslıq mövzusu.
Əsas anlayışlar və kateqoriyalar: cins (seks) və qender (soy), qender tədqiqatları, qender mədəniyyəti, qender ölçüsü (yanaşması), qender münasibətləri, qender assimetriyası, qender feminlik, maskulinlik, patriarxat, matriarxat və s. qenderin sosial təşkil olunması, kişi və qadınların eyniyyətlərini müəyyən etməsi. Qender idrakı və şüuru. Qender-yeni dünyagörüşü təşəkkülünün əsası kimi. 2.Tarix Qadın və kişi mif, epos və dinin güzgüsündə. Dünya dinlərində qadın və kişilərin statusu. Müqəddəs mətnlərin (buddizm, daosizm mətnlərinin, Bibliya və Quran) qender
55 tədqiqi. Cəmiyyətin və müxtəlif mədəniyyətlərin tarixi inkişafında qender münasibətlərinin tipologiyası. Qender və mədəniyyət. Kişi və qadın mədəniyyətin obyekt və subyekti kimi. Qadınların dünya mədəniyyətinə töhfəsi. Qadın və Şərq-Qərb problemi. İslam və qadın. Qadın və kişi yaradıcılığının özünəməxsusluğu. Təsvirin dini üslubu. Mədəniyətdə təfəkkür və şüurun üslubu.
Cəmiyyət, siyasət, fəlsəfə tarixində cinslərin qarşılıqlı əlaqəsi problemi və onun ədəbiyyat və incəsənətdə inikası. Qadın hərəkatının mərhələləri: kortəbii, səciyyəli ayrı- ayrı təzahürlər, sufrajizm, qadın fəhlə hərəkatı, radikal və liberal feminizm.
Feminist təfəkkürünün tarixi: ideya, konsepsiya, nəzəriyyə, insan fəlsəfə və psixologiyası əsaslarının feminizm baxımından tənqidi. Cinslərarası fərqlərin təsnifatı, bioloji, psixi, sosial aspektlər. Uşaqlıq dövrünün qender aspekti. Uşağın tərbiyə və sosiallaşması (cəmiyyətə uyğunlaşmada qender yanaşması, qender ölçüsü). Kişi və qadınların sosial rolları – seksuallıq, məhəbbət, nigah və ailə problemlərinə qender baxımından yanaşma. Şəxsiyyətin seksual eyniyyətinin formalaşması və cinsi dəyişmə problemi. Qender və ekologiya. Qeyri-zorakılıq, tolerantlıq və əməkdaşlıq fəlsəfəsi. Ekofeminizm, qlobal və sosial ekologiya problemləri.
Elm
və təhsildə qender ölçüsü Qender
siyasət və hüquqda. Qadınlar sosial dinamikanın faktoru kimi. Qadın və siyasət. Qadın hərəkatı siyasi proses faktoru kimi. İctimai dəyişikliklərin strategiya və taktikası. Qanunvericilik və cinslərin bərabərliyi. İnsan hüquq və azadlıqları sistemində qadın hüquqları. Qender və demokratiya. Beynəlxalq təşkilatlar: qender siyasəti və təcrübəsi. Qender: sağlamlıq və tibbi xidmət sistemi. Tibbə və müalicəyə yeni yanaşmalar. Qender
və iqtisadiyyat. Qadın bərabərsizliyinin iqtisadi aspekti. Müasir cəmiyyətdə kişi və qadınların iqtisadi statusu. Ailə-iqtisadi tədqiqat obyekti kimi. Ailədə iqtisadi rolların bölüşdürülməsi. İqtisadi diskriminasiya modelləri. Qadınların hesablanmamış əməyi. Əmək, təhsil və investisiya bazarında diskriminasiya… qadın və müasir əmək bazarı. XXI əsrin perspektivləri.
Sosiologiya və statistika. Qenderin sosiologiyası. Tədqiqatın obyekti və mövzusu, əsas anlayışlar. Qender- cinsin sosial konstruktu kimi. Qender-sosial institut kimi. Qender stratifikasiyasının sosioloji nəzəriyyələri. Cəmiyyətin müxtəlif sahələrində sosial rolların təzahürünün qender aspekti. Azərbaycanda kişi və qadınların qarşılıqlı əlaqəsinin tarixinə dair. Qender: respublikanın etnik-konfessional özünəməxsusluğu. Azərbaycan qadın hərəkatının tarixi. Azərbaycanda feminizm hərəkatı olubmu? Azərbaycan üçün qender proqnozu: demoqrafiya, əhali, siyasət. Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|