50
istiqamətlənərək, postsənayeləşdirmə mədəniyyətinə də yiyələnir. Bu şəraitdə,
müəssisəyə öz evi, heyətə isə böyük ailəsi kimi baxan müəssisə rəhbərinin və menecerin
rolları, tərbiyəçinin, eləcə də ailə başçısının rollarına yaxınlaşır. Burada bir önəmli məqamı
da qeyd edək ki, şəxsi işlərin aparılması üçün «qadın » üslubunun qəbul edilməsinə
baxmayaraq, qadın-sahibkar bazarın tələblərinə və istehsalın yeni şərtlərinə
uyğunlaşmaqda kifayət qədər yüksək effktlilik göstərirlər. Onlar şəraitin dəyişkənliliyinə
uyğun olaraq diribaşlılıq, realistlik, uyğunlaşmaq bacarığı, manevr etmək qabiliyyəti
nümayş edir, əməyin təşkilində və mənsəbə yüksəlməkdə peşəkar vərdişlərə yiyələnməyə
can atırlar.
51
Qadın sahibkarlığı təcrübəsindən:
ibrət dərsi və məsləhətlər.
(«Çastnoe predprinimatelğstvo: osnovnıe ponətiə, teoriə i praktika».
/M., 1994, s.100-104/ kitabından tərcümə).
Fransız jurnalist qadın və menecment sahəsində mütəxəssis özünün «Qadın – iş
adamı – gələcəyin nümunəsi» kitabında, milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, qadının
özü üçün nəticə çıxara biləcəyi 10 ibrət dərsini sadalayır:
Birinci dərs. Həyat yolunun başlanğıcında şəxsi həyatındakı uğursuzluqlar
müvəffəqiyyət üçün yaxşı təkan ola bilər. Uğursuz nigah, erkən analıq və tələsik boşanma
işgüzar dairədə özünü reallaşdırmaq üçün təkan da ola bilər. Belə ki, onun kitabının qadın
qəhrəmanlarının ailələrinin dağılması, onlar üçün həddindən artıq dar olan ailə çərçivəsinə
sığmayan, qeyri-adi yaradıcılıq imkanları olan həyata çağırırdı. Təbii enerjiləri çıxış yolu
taparaq, onları öz işlərini yaratmağa, sonra isə yeni ailə qurmağa sövq edirdi. Onarın
təcrübələri tövsiyə edir: yayınmamaq, fəaliyyət istiqamətini diqqətlə seçmək və öz
qarşısında konkret peşəkar məsələlər qoymaq. Keçmiş haqqında səmərəsiz təəssüflə,
həmçinin perspektivi olmayan vəziyyətlərin saxlanması istisna olunur. Ümidi saxlamaq və
dəyişikliklərə həvəsi tətbiq etmək vacibdir, onda yaradıcı enerji özünə çıxış və istiqamət
tapacaqdır.
İkinci dərs. Bütün «uğurlu qadınlarda» seçdiyi yolun düzgünlüyünə tam əminlik və
ideyadan öz layihəsinin həyata keçirilməsinə qətiyyətlilik hökm sürür. Xüsusi işgüzarlıq
təhsilinə malik olmalarına baxmayaraq, kişilərin onları ciddi qəbul etməyəcəklərindən
qorxmayaraq, onlao keyfiyyətsizlik kompleksini hiss etmir və intuisiyalarına etibar edirlər.
Onların hamısı öz işlərindən ləzzət alırlar, bu da onların işgüzarlıq fəaliyyətini artırır.
Üçüncü dərs. Bütün işgüzar qadınlar müstəqilliyi yüksək qiymətləndirir və qadına
ətrafı tərəfindən (ailə, qohumlar və cəmiyyət) göstərilən təzyiqlərdən yaxa qurtarmağa
çalışırlar. Onların heç biri muzdlu əməyə qayıtmaq istəmirlər. Sabitlik, məşğulluğa
zəmanət və məsuliyyətin olmaması onları şirnikləndirmir. Onlar qərarların qəbulunda
müstəqilliyi yüksək qiymətləndirirlər.
Dördüncü dərs. İrəli çıxmaq üçün medalın o biri üzü – təklikdir. Əlbəttə, bu hal
həmişə deyil, həm də bir şeydə deyil, lakin öz işini yaratmış qadın, qorxaraq və ya
məsuliyyətini digərləri ilə bölüşdürmək arzusunda olmayaraq, çox vaxt «səhnədə yeganə
aktyora» çevrilir .
Beşinci dərs. Bütün işgüzar qadınlar öz «komandası»nı yığmağın çətinliyini etiraf
edirlər. Qadın müəssisələrində kadrların formalaşması təcrübəsi olmaması səbəbindən
işgüzar qadınlar öz əməkdaşlarını qohumları və tanışları arasında axtarmalı olur. Bu isə
heç də həmişə lazımi effekt vermir və demək olar ki, əksərən ehtiyacı ödəməyən
xidmətlərdən «komandaya» olan etirazı çətinləşdirir.
Altıncı dərs. İşbazlıq – bu həmişə müəyyən risklə bağlıdır. İncə məqam ondan
ibarətdir ki, qadınlar həmişə daha çox və ya daha az riskli variantlar seçmək imkanına
malikdirlər. Risk, ənənəvi qadın fəaliyyəti dairəsindən kişi biznesinin (pul əməliyyatları,
sənaye, restoran işi, konsaltinq) toxunulmaz sahələrinə keçid zamanı, həmçinin texniki
yeniliklərdən istifadə olunan və gələcəyə malik təzə sahələrə keçən zaman artır. Belə
hallarda isə çox vaxt yeni dirçələn qadın biznesinin tələbatını nəzərə almayan,
qanunvericilikdəki boşluqlar maneə rolunu oynayır.
Yeddinci dərs. Hər halda ənənələri yerindən oynatmaq və qadınların hələ
gözləmədiyi sahələrə də daxil olmaq lazımdır: fransalı işgüzar qadınların təcrübəsi bunu
bir daha sübut edir.
Onlar təsdiq edirlər ki, hər bir ənənənin saxlanmasının da xeyri var. Bizneslə
məşğul olan qadınlar hələ mühafizəkar strukturlar yaratmayıb və mübarizə aparılması
lazım olan vərdişlər qazanmayıblar. Əksinə, onlar ictiamai həyatı və iqtisadiyyatı
52
yeniləşdirə biləcək güclü qüvvə kimi çıxış edə bilərlər. Çünki onlar kişi biznesinin
istehkamına çevrilməmiş, yüksək mədniyyət, ümumi bilik səviyyəsi tələb edilən
texnologiyaya və digər sahələrə daxil olurlar.
Səkkizinci dərs. Qadın işbazlığının tətbiq oluna biləcəyi ən yaxşı sahələrdən bir də
xidmət sahəsi sayılır. Dinləmək bacarığı ilə altruistlik azadlığı, insanların xoşbəxtliyinə
könülvermə qabiliyyəti qadınlara müştərilərin vəziyyətinə tez daxil olmağa və onların
köməyinə gəlməyə imkan yaradır ki, bu da ailənin müxtəlif tələblərinə xidmət etməkdə
əsrlərlə qazandıqları vərdişlərin nəticəsidir.
Doqquzuncu dərs. Analıq biznesə mane olmur, bunu təcrübə də təsdiq edir.
İşgüzar qadınların əksəriyyəti tamamilə əmindirlər ki, sabit ailə təməlinin onlara verdiyi
gücü hiss etmədən öz işlərini davam etdirə bilməzdilər, heç olmasa ona görə ki, işlərini
yaradarkən yalhız öz maraqlarının deyil, həmçinin ailələrinin gələcəyi haqda fikri rəhbər
tuturlar. Analıq işgüzar qadında günahkarlıq kompleksi törətməməlidir. Kitabın çoxuşaqlı
ailələri olan qəhrəman anaların əməyinə görə uşaqların analarının iş dünyasına
münasibəti və qoşulması keyfiyyətcə qarşılıqlı uzaqlaşmaya imkan yaradan, ananın daima
evdə olmasından daha yaxşıdır.
Onuncu dərs. Əgər ailədə tərəfdaşlıq konsepsyası və təcrübəsi qəbul olunubsa, ər-
arvad bir komandada olurlarsa, onda keyfiyyətcə yeni ailə münasibətlərinə keçid göz
qabağındadır: ailəçilik münasibətlərindən ər-arvad tərəfdaşlığına doğru. Birinci, vəzifələrin
tam burjuasayağı bölünməsi üzərində qurulmuşdur: kişi işləyir, qadınsa evlə və uşaqlarla
məşğuldur. Vəzifələrin bu qaydada bölünməsi əksər hallarda birliyin olmaması ilə və özünü
peşəkar qayğılarının tək əsirinə çevrilmiş kişinin təkliyi ilə nəticələnir. İşgüzar qadın isə
ailədə özünü başqa cür aparır. Hətta, əgər ər-arvad bir yerdə işləməsələr belə, ailə üzvləri
işgüzar problemlərin müzakirəsinə cəlb olunur və çox zaman işgüzar layihələrin həyata
keçirilməsində iştirak edirlər. İşgüzar qadının yaradıcı xarakteri bütün sahələrdə özünü
büruzə verir: mümkün olan yerdə özünün fəallıq çərçivəsini genişləndirməyə və
məhdudiyyətləri aradan götürməyə can ataraq, o peşəkar və şəxsi həyatına yeniliklər
gətirib. İşgüzar qadının gündəlik həyatında ailə vəzifələri ilə peşəkar fəaliyyəti arasındakı
münasibətləri daha həmahəng etməyə və yüngülləşdirməyə istiqamətlənmiş bir neçə
məsləhət diqqətəlayiqdir:
- Birinci məsləhət: öz işini yaratmağın, əsas etibarilə başlanğıc mərhələsində
valideynlər üçün yaxşı münasibətləri qorumaq və onların köməyini axtarmaq vacibdir.
Onlar müvəqqəti olaraq uşaqlara qaygını öz üzərlərinə götrə bilər, maliyyə və mənəvi
cəhətdən kömək edə bilərlər.
- İkinci məsləhət: Sizinlə əməkdaşlıq etmək istəyən, sizə kömək etməyə hazır olan və
ideyalarınıza həmfikirlilik göstərən insanların sizi nəinki iş yerində, həmçinin məişətdə
əhatə etməsi vacibdir. İşgüzar qadın həmfikirlərin və lazımi adamların vaxtaşırı qəbul
olunmasının nə qədər xeyirli olması haqda özünə hesabat verməlidir.
- Üçüncü
məsləhət: özünüzü və işinizi xeyirxah kişi iştirakı ilə təmin edin. Məsələn, sizə
xeyirxah olan sponsor tapmaqla dəyərli məsləhətləri və vaxtlı-vaxtsız köməyi ilə qadın
çiyinləri üçün həddən artıq ağır yükü yüngülləşdirə biləcək,.
- Dördüncü
məsləhət: ev təsərrüfatında müasir məişət texnikasının yeniliklərin geniş
istifadə olunması, nəinki ev ilə əlaqədar vəzifələrin yerinə yetirilməsini yüngülləşdirər, hətta
bu, işgüzar qadının imicinə «işləyər».
- Beşinci məsləhət: arzu olunur ki, nəqliyyat streslərini minimuma endirmək, işgüzar iş
gününün gərginliyini çıxarmaq və vaxtın çox hissəsinin ailə ilə keçirilməsi üçün idarə
binasını evinizin yaxınlığında axtarasınız. Sorğu olunan qadınlar üçün hər yerə can
atmağa etiraz xarakteridir. Onların sabitliyini iş və ailə təmsil edir. heç də təsadüfi deyil ki,