Əliçilik və
Yüklə 3,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 17-7-əliçilərin yaşam fəlsəfəsi
Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)
fars şiəliyi (məcusi şiəliyi) 477
qarşı bu iki qural iylə bağlı olmaqla bərabər bunların dışında tümüylə özgürdür. Fəlsəfə, bilimlə çəlişkiyə düşməmək şərtiylə ruhumuz üçün daha umudlu, daha həyəcanlı daha təslli verici, daha çox mutluluq bağışlayıcı, büsbütün yeni və orijinal varsayımlar ortaya qoyabilir. Zatən, fəlsəfənin görəvi bu kimi varsayımları və görüşləri arayıb bulmaqdır. Bir fəlsəfə nin dəyəri bir tərəfdən doğal bilimlərlə uyumlu olması dərəcəsiylə, digər yöndən ruhlara böyük umudlar, hyəcanlar təsllilər və mutluluqlar verməsiylə, ölçülür. Demək
subjektifdir (zehni dir). Buna görə fəlsəfə, bilim kimi, millətlərarası olmaq zorunda deyildir. Milli də olabilir. Bu səbəblədir
ki, hər
millətin, özünə görə bir fəlsəfə
si vardır. Bu səbəblə dir ki əxlaqda, istetikdə(hünərdə), ekonomidə olduğu kimi, fəlsəfə də də türkçülük olabilir.
Fəlsəfə, maddi ihtiyacların gərəkdirmədiyi və zorlamadığı çıxarsız, kinsiz qarşılıqsız bir düşünüşdür. Bu tür düşünüşə «ispekülasion»(qurqu) adı verilir. Bir millət, savaşlardan qurtulmadıqca və ekonomik bir huzura ulaşmadıqca, içində ispekülasion yapacaq fərdlər yetişəməz. Çünkü ispekülasion yalnız düşünmək üçün düşünməkdir. Halbuki, min türlü dərdi olan bir millət; yaşamaq üçün, özünü savunmaq üçün, hətta yemək və içmək üçün düşünmək zorundadır. Düşünmək üçün düşünmək, ancaq bu həyatı düşünüş ihtyaclarından qurtulmuş olan və çalışmadan yaşayabilən insanlara nəsib olabilir. Türklər, indiyə qədər beylə bir huzur və rahata ərəmədikləri üçün, içlərində həyatını ispekülasiona adayabiləcək az adam yetişəbildi. Bunlarda, düşünüş yollarını bilmədiklərindən,
ideallərini iyi yönətəmədilər. Çoğunluqla dərvişlik və qələndərlik çıxmazlarına sapdılar.
Türklər arasında indiyə qədər az filosof yetişməsi, türklərin ispekülasiona yetənəklərinin olmadığına yüklənməməlidir. Bu azlıq, türklərin hənüz bilimlərcə huzur və rahatlıq açısından ispekülasiona Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)
fars şiəliyi (məcusi şiəliyi) 478
uyqun bir səvəyəyə yüksəlməmələri iylə açıqlanırsa daha doğru olur.
Bununla bərabər, türklərin fəlsəfəcə geri qalmaları, yalnız yüksək fəlsəfə baxımından doğru olabilir. Xalq fəlsəfəh
si baxımından türklər, bütün millətlərdən daha yüksəkdirlər.
rostand adlı bir fransız filosofu deyir ki; «bir komutan üçün, qarşısındakı düşmən ordusunun nə qədər əskəri, nə qədər silah və cebhanəsi olduğunu bilmək çox yararlıdır. Fəqət onun üçün bunlardan daha çox yararlı bir şey vardı
kı, o da, qarşısındakı düşmən ordusunun fəlsəfəsini bilməkdir.»
Gərçəkdən də, iki ordu və iki millət birbiriylə savaşırkən birisinin yenib digərinin yeniləcəyi sonucunu verən ən başlıca etkənlər iki tərfin fəlsəfə
ləridir. Kişisəl həyatı, vətənin bağımsızlığından kişisəl çıxarı, namus və görəvlərdən daha dəyərli görən bir ordu kəsinliklə yenilir. Bunun tərsi bir fəlsəfəyə sahib olan ordu isə, kəsinliklə yenər. O halda, xalq fəlsəfəh
si baxımından yunanlılara ingilizlərmi daha yüksəkdir; yoxsa türklər mi daha ucadır? Bu sorunun cəvabını verəcək, çanaqqala savaşları iylə anadolu savaşlarıdır. Türklərin bu iki savaşdada yenməsinin (udmasının və üstün gəlməsinin) nədəni, maddı quvvətləri deyildi. Ruhlarında əgə
mən olan milli fəlsəfə
ləriydi. Türklər, maddi silahların, mənəvi dəyərləri hökümsüz buraxdığı son yüzilə gəlincəyə qədər, asyada avrupada, afriqada bütün millətləri yenmişlər, əgə
mənlikləri altına almışdılar. Deməkki türk fəlsəfəsi, bu millətlərə aid fəlsəfə
lərin hamısından daha yüksəkdi. Bugün də öylədir. Yalnız bu var
kı, bu gün maddi mədəniyət baxımından və maddi silahlar dolayısıyla avrupalı millətlərdən geridəyiz. Mədəniyətcə onlara eşit olduğumuz gün, heç şübhəsiz dünya əgəmənliyi yenə bizə geçəcəkdir. Mondros`da əsir olduğumuz zaman, orada kamp komutanı olan bir ingiliz bu sözləri söyləmişdi; «türklər, gələcəkdə, yenə cahangir olacaqdılar. »
Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)
fars şiəliyi (məcusi şiəliyi) 479
Görünür
ki, türklərdə, yüksək fəlsəfə iləri getmiş olmamaqla bərabər, xalq fəlsəfə
si olduqca yüksəkdir. İşdə fəlsəfə də türkçülük, türk xalqındakı bu milli fəlsəfəni arayıb meydana çıxarmaqdır.
ey, bugünun türk gənci! Bütün bu işlərin yapılması, Yüzillərdən bəri səni bəkləyir.
17-7-əliçilərin yaşam fəlsəfəsi əgər bu gün Azərbaycan türk milləti yenilmişsə, onun başlıca nədəni, yaşayış fəlsəfəsinin çürümüş olmasıdır, bu fəlsəfə səfəvi dövrəsindən başlayaraq, böyük geriçilik və xorafat üzərində qurulmuş əski farsçı kültürüylə, ələlə verməsiylə başladı, bu qəhqərayi hərəkət hələdə hələdi sürməkdədir və demək olar bu yaşayış fəlsəfəsi dəyişmədikcə bu millət, yox olmağa və çürüməyə doğru getməkdədir, mütməinən bu fəlsəfənin ən önəmli qollarından milli baxış olaraq, ayrıca dil, din və kültüründə əsli nəqşi və rolu vardır, yeni nəsil 20 ildən bəri hızla bu əsaslara sahib çıxmaqdadılar.
Bunun yanında bir ayrı ünsürdə bunun mükəmməli və mütəmməmi kimi sayılır, yadımzda olsun biz səfəvilərdən öncə umum türk dünyasıyla eyni baxışda olaraq güclü addımlarla yürüyürdük, ama öz dinimizə farsçılıq və sasanlı dini əsaslarından olaraq, şirk və xorafat ünsürlərini qataraq, geriləməyə başladıq. Bizlər ilərləmək üçün dinimizin kültürmüzün və yaşam fəlsəfəmizin içəriyini bəlirləməliyiz, burada yalnız o dinin içəriyi, bizim dünyaya, baxışımızı bəlli edir, və bizim millətin bütün kəsimlərində o cümlədən milli mübarizə aparan öncülərimizin üzərində təsir qoyur, və ein halda dini öndərlərimizdə, sərmayə sahiblərində, işçilərdə, əkinçilərdə, əsnaf və bilgin lərimizdə və oxumuş bütün insanlarımızda və bütün xalqımızda təsirli olacaqdır. Bu haqda «13- din məsələsinə umumi baxış» bölümündə yetərincə danışılmışdı, yenə də xatırlamağı yararlı gördüm.
Sonunda bir önəmli şeyədə işarə olunmalıdır, mən özümdə Bəzilərindən eşitmişəm, beylə deyirlər quya bizim dinimiz o qədər Yüklə 3,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|