Əliçilik və

Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)  

 

 

 

 

 

 

 

 

fars şiəliyi (məcusi şiəliyi)  

20

gətirməklə kifayətlənmişik, türkcə yazılardada çoxları beylə 

yazıblar.

 

Bu kitabda bir sıra tarixi hadisələrdən və özəlliklə islamin 

başlanqıcından danışarkən yalnız özət şəkildə söz gedibdi və qaynaq 

verilməyibdi, qaynaq verilməməyin bir nədəni bu haqda çoxlu 

qaynaqların olduğu səbəbiylə olmuşdu.

 

Kitab güney Azərbaycan  şərayitini nəzərdə tutaraq yazılmışdı  və 

Azərbaycan  şiəliyi sözüdə bu üzdən işlənmişdi, mətndə, çoxraq 

güneydə  işlənən sözcüklər və ibarətlərdən yaralanılmışdı, quzey 

Azərbaycan, Türkiyə  və digər türk dilli ölkələrdə yayılmaq üçün, 

kitab latin hərflərlədə hazırlanmışdı, hər halda quzeydə, özəl şəkildə 

yayılmaq nəzərdə tutularsa, doğal olaraq, orada, çox işlənən sözlər 

və ibarətlər, kitaba daxil olursa, daha iyi düşünülməsini 

sağlanacaqdı, ayrıca Türkiyədə, həman durum söz konusudu ayrıca 

orada kitabın adı, Azərbaycan  şiəliyi yerinə,  əliçilik məzhəbi, 

olursa, daha qapsamlı ad olduğu, düzgün görünməkdədi. Kitab 

azadcasına internetdə  və  hər ayrı bir qurum və  şəxs tərəfindən 

yayılabilir, vəya basına buraxılabilir. 

 

[səməd bayatlı (günəş ili1392, m. 2013)] 

---

Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)  

 

 

 

 

 

 

 

 

fars şiəliyi (məcusi şiəliyi)  

21

1-Azərbaycan türklərinin tarixi sorunu və bu kitabın yazılma 

nədənləri 

-biz Azərbaycanlılar kimik?, Bizim atababalarımız nəcür 

yaşayıblar? Və  nəcür hakimiyətə  gəliblər?, Bizlər niyə  hətta öz 

dilimizi və normal günlük mənafeimizi qorumaqda aciz qalmışıq?, 

Dinimizin özəllikləri və atababa gələnəkəlrimiz unutdurulur, 

yurdumuzun gölləri qurudulur, yeraltı  və yer üstü qaynaqlarımız 

talanlanır, geçmiş bir qərndə 4 dəfə qalxış yapmağımıza rəğmən 

hamısında yenilgiyə  uğramişiq, və topraqlarımızın yalnız balaca 

bölümü, özgürlüyə qavuşub. 

 

Geçmiş yüzildə, bu qalxışlarda, on minlərcə insanımızı itirmişik, 

böyük sürgünlərə  və köçlərə  məəruz qalmışıq və  hələdə  hələdi 

durumu, dibli köklü düşünməmişik və kimlər tərəfindən zərbə 

yediyimizi tapabilməmişik. Niyə?. 

 

-Levən halkın deyir :«gələcəyi düşünmək üçün tarixin iyi bilinməsi 

lazimdir.  İnsan keçmişini nə  qədər yaxşı tanıyırsa, bir o qədər az 

onun (keçmişdəki tarixin) köləsi olur»

1

. İki cür tarixçilik var. Birisi 

emosinal (həyəcan verici) tarixçilikdir, milli azadlıq hərəkatları 

dövrlərində insanlarda gələcəyə umud yaratmaq üçün yazılır, 

keçmişin möhtəşəm olayları qabardılır. O biri növ tarix, rasyonal və 

məntiqi tarixçilikdir. Bu, profesyonallıq, ciddiyət və uzmanlıq tələb 

edən işdir. Biz rasyonal tariximizi araşdırmalı və bilməliyik.

 

-Niyə indiki iran əhalisinin  ən azı yüzdə  qırxının türk olmasına 

baxmayaraq, bu gün belə türklər, fars kültürü orbitindən çıxa 

bilmirlər. Niyə?

 

-Əski iran (sasanlı) dövlətinin bərpasında səfəvilərin oynadığı rol 

haqda qərb tarıxçıliyində yüzlərcə qaynaq var. Bəzən deyilir batı 

müvərrixləri  ırqçıdır, demək olarmı, dünyanın bütün tanınmış 

tarixçiləri fars ırqçısıdır? Deyil!

 

-Gənəldə şuubiyə iylə farsçılıq və xususi olaraq Azərbaycan türkləri 

haqdada şuubiyə iylə səfəvilik arasında əlaqənin daha əsaslı, tutarlı 

                                                 

1

- 

-

)

ئا نﻮﺌﻟ

 .

يﺪﻴﻘﻨﺗ ﺦﻳرﺎﺗ ،ﻦﻴﻜﻟﺎﻫ

 

ارﺎﻜﻧآ ،ﺰﻳﺪﻠﻴﻳ يدﺪﺌﻳ ﻦﻳﺪﻟاﺎﻬﺑ نﺮﻳﻮﺌﭼ ،يرﻻﺮﺼﻨﻋ ﻦﻴﻧ

 :

 ،يﻮﺌﻤﻴﺳﺎﺑ ﻚﺘﺗ

2000

.(

 

---

Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)  

 

 

 

 

 

 

 

 

fars şiəliyi (məcusi şiəliyi)  

22

şəkildə izahı, tariximizi iyi bilmək üçün gərəklidir.  Şuubiyəni 

anlamadan milli tariximizi anlamaq mümkün deyil.

 

Bizim tarixçilikdə, bu haqda heç nə yoxdur. Milli şuurun «biz 

kimik, haradan gəlib, haraya gedirik?« Əsas sualına cavab vermə yə 

qadır deyil.

 

-Beləliklə, bugünkü iran`da türklüyün məzlum durumunun 

səbəblərini aramaq istəsək, onun tarixi kökəlrinə varmaq 

məcburyətindəyik. Rəsmi taruxçuliyimiz bu suala cavab vermək 

iqtidarında deyil. Bizim tarixçilik, məlik məmməd nağıllarının 

toplusundan ibarətdir, 

 

-quzeydə 1905dən sonrakı milli intiba (ronesans) dövründə bu sahə 

də  bəzi addımlar atıldı. Min təəssüf, savet rejimi bu addımların 

davam etməsinə imkan vermədi. Verə bilməzdi. çünki keçmişini, və 

özünü dərk etəmiş xalq onun üçün təhlikəli idi. 

 

-Güney də də heçvaxt qomadılar «biz kimik» sualına yanıt axtaraq, 

məşrutə sonrası rus`lar və ingilis`lər birləşdilər və anlaşdılar və 

təbrizə hücum edərək milli mübarizləri qırdılar və siyasətlərinin 

davamının qarantısı üçün farsçıları rizaşah öndərliyində  iş başına 

gətirdilər, pişəvəri dövründə, amerika jenrallarının başçılıq iylə 

pəhləvi qoşunu güney Azərbaycanı işğal etdi və on minlərcə insanı 

qanına buladı və hərəkəti yatışdırdılar.

 

-Savet dövründə yazılan Azərbaycan tarixi, bir sıra  əsas 

məsələlərdə, iranın rəsmi tarixçiliyinin tikrarıdır. einiylə  hər 

ikisindədə bəlli fikirləri xalqın beyninə soxmağa çalışırlar, savetlər 

və farsçılar deyirlər «səlcuqlular işğalçıdılar, muğullar böyük 

bədbəxtliklər gətirdilər, qaraqoyunlu və  ağqoyunlu dövlətləri geri 

qalmış əşirt dövlətləridir, səfəvilər Azərbaycan və iran tarixinin ən 

parlaq dövrüdü və sayirə.» 

 

Böyük fikir adamımız  əhməd ağa oğlu «həqiqi millətçilik» 

anlayışini müdafiə etmiş, keçmişi ideallaşdırmağın əleyhinə olmuş, 

tarixin öyrənilməsinin ondan dərs almaq üçün lazim olduğunu 

bildirmişdir. Məqalələrinin birində o yazırdı:

 «gəlin açıq və səmimi 

---