Elmи мяъмуяси
Yüklə 3,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ةيليلعتلا )
- ينمركتل تئج
- نأ اونمآ نيذلل نأي ملأ َ َ ُ َ َ ِ ِﱠ ِ ْ َ ْ َ ركذل مھبولق عشخت
- موقتس نأ تن
- ةففخملا نا
- نأ اوكرتي نأ سانلا بسحأ َ َ َ ُ َ َ َ ْ ُ
Индики - эяляъяк заман фелляринин Гурани-Кяримдя морфоложи яламятляри 65
“... Bu ona görədir ki, (həmin mal-dövlət) içərinizdəki zənginlər arasında əldən-ələ dolaşan bir sərvət olmasın (ondan yoxsullar da faydalansın)...”(Əl-Həşr: 7) يك ədatının bu misalda həmin şəkildə işlənməsinin də iki xüsusiyyəti ola bilər: a)
ةيردصملا يك adlanır. b)
Həmin şəkildə işləndiyi zaman özündən sonra نأ ədatı gəldiyi zaman isə aydınlaşdırıcı ( يك ةيليلعتلا ) adlanır. Başqa bir məsələ يك ədatının muzmar (gizli) vəziyyətdə işlənməsi ilə bağlıdır.Bəzi alimlər يك ədatının həmin vəziyyətdə işlənə bilməsini caiz hesab etdikləri halda, əksər alimlər bunun mümkün olmadığını bildirmiş və bununla bağlı belə bir misal gətirmişlər: ينمركتل تئج
Onların fikrinə görə bu cür misallarda ل ədatından sonra يك ədatı deyil, müzmər نأ ədatı gələ bilər və həmin misal bu şəkildə ola bilər: تئج ينمركت نلأ Müzare feili nəsb vəziyyətinə gətirən ədatlardan biri də نأ ədatıdır. Bu ədatın ümumilikdə ərəb dilində işlənməsinin dörd xüsusiyyəti vardır: 1)
Məsdər نأ -i (ةيردصملا نأ) rolunda 2)
3)
Müfəssir (təfsir edici) نأ- (ةرسفملا نا) olmaq 4)
Zaid (əlavə) نأ – (ةدئازلا نا ) kimi işlənmək 1.
Cümlənin əvvəlində gəlib özündən əvvəl heç bir söz gəlmədiyi halda نأ ədatı məsdər نأ -i (ةيردصملا نأ) adlanır və iki qismə bölünür: a)
Əvvəldə gəlib özü və ondan sonra gələn söz rəf halında hesab olunduqda. Məsələn: ... ىوقتلل برقأ اوفعت نأو َ َ ْ ﱠ ِ ُ َ ْ َ َ ْ ُ ْ َ ... “... (Ey kişilər!)” Sizin bağışlamağınız (güzəştə getməyiniz) müttəqiliyə daha yaxındır...” (Əl-Bəqərə: 237) Buradakı məna əslində " ىوقتلل برقأ مكوفع " olduğu üçün buradakı نأ və ondan sonrakı feil ةيردصملا نأ adlanır və rəf halında hesab olunur. b)
نأ اونمآ نيذلل نأي ملأ َ َ ُ َ َ ِ ِﱠ ِ ْ َ ْ َ ركذل مھبولق عشخت ِ ْ ِ ِ ْ ُ ُ ُ ُ َ َ ْ َ ﷲ ِ ﱠ لزن امو َ َ َ َ َ قحلا نم ﱢ َ ْ َ ِ ... дос. Н.Н.МЯММЯДОВ 66
“İman gətirənlərin qəlblərinin Allahın zikri və haqdan nazil olan (Quran) üçün yumşalması vaxtı gəlib çatmadımı?!...” (Əl-Hədid:16) 2. Müxəffif نأ ədatına gəldikdə, o əsasən ələm (xüsusi isim) kəlmələrdən sonra gəlir və çox halda da yəqinlik və zənn bildirir. Bu zaman نأ və feil arasında لا ədatından başqa bir kəlmə gəlməlidir. 7
موقت دق نأ تننظ вя йа نظ موقتس نأ تن Əgər onların ikisi arasında hər hansı bir söz, hətta لا –də gəlsə, o zaman üç cəhət ortaya çıxır: a)
نأ ədatı ةيردصملا نأ olduqda. Məsələn: ... نوملعت متنك نإ مكل ريخ اوموصت نأو َ ُ ُ َ ْ ْ َ َ ْ ْ ُ ُ ُ ِ ﱠ ٌ َ ْ ُ َ َ “...Bilsəniz oruc tutmaq sizin üçün nə qədər xeyirlidir!” (əl-Bəqərə: 184) b)
نأ ədatı ةففخملا نا olduqda.Məsələn: ةنتف نوكت لاأ اوبسحو ٌ َ ْ ِ ِ َ ُ َ ﱠ َ ْ ُ َ َ ...
üz verməyəcəkdir...” (əl-Maidə:71) c) Əgər onların arasında heç bir söz olmazsa, yenə də o, müzare feili nəsb edir. Məsələn:
3. Özündən əvvəl və sonra gələn iki cümlə arasında gəlib ön qoşma qəbul etməyən نأ ədatı ةرسفملا نا adlanır. Məsələn:
Qeyd etmək lazımdır ki, نأ ədatından əvvəl لاق feili gəldiyi zaman نأ ədatı yazılmır, yəni: مھفأ نأ هل تلق
- bu tipli cümlələrdə نأ ədatının yazılması caiz hesab olunmur. Əgər نأ ədatından sonra cümlə gəlməzsə, o zaman نأ ədatı müfəssir deyil, müxəffifə adlanır. Məsələn:
-Ona göndərdiyim sözlərdə onu mədh etdim.
7
٣ / ٢٨٢
Yüklə 3,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|