Ərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çahar-par ə
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 47
C Cam ədəran – İran mus-də: Hümayun dəstgahında Bəxtiyarı şöbəsindən əvvəl oxunan guşə; Bayatı-İsfahan dəstgahının ilk muğam şöbələrindən biri.
əlili – aşıq mahnı janrlarından biri. C əm – ər. bir neçə səsin qarşılıqlı rabitəsini göstərən qayda (Səfiəddin Urməvi 1 ).
C əngi – q
əhrəmanlıq və cəngavərlik ruhunu ifadə edən gümrah və şən musiqi əsəri. Cəngi pəhləvanlar yarışında da (pəhləvani), cıdır düzündə də çalınır. Bir qayda olaraq, zurnaçılar dəstəsi tərəfindən ifa olunur. Ölçüsü 2/4-dir.
ərəs – far. zınqırov, çox kiçik zəng. Cing ənə – tarın iki cüt ən zil simi. Bunlardan bir cütü tarın ağ simindən bir oktava yuxarı, o biri cütü isə tarın sarı simindən bir oktava yuxarı köklənir. Cing
ənə simlərini ilk dəfə XIX əsr Azərbaycan tarçısı və görkəmli musiqi s ənətkarı Mirzə Sadıq Əsəd oğlu tətbiq etmişdir. Cingənə alikvot simlər 1 Bax: “Qeydlər, şərhlər və monoqrafik məlumat” bölməsi - 17. Səfiəddin Urməvi, s.448. Az ərbaycan musiqi terminləri 48 olaraq h
əm tarın ümumi rezonansını artırır, həm də ifaçı tərəfindən mizrab il ə vurulduqda xüsusi effekt verir. Cins – köhn. q əd. 1. Üç müxt əlif intervalda bulunan nan səsin məcmusu (akkordu); 2. Farabinin əsərlərində janr mənasında işlənir.
– aşıq musiqi yaradıcılığında qoşmaların əsas bəndlərinə əlavə olunan parçalar (çox vaxt başqa ölçüdə olur); məs.: cığalı müxəmməs, cığalı təcnis.
ə saz – bax: Saz.
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 49
Ç Çahar- bağ – kl.
əd-da: mahnı adı.
(d.d. Çargah, far. h ərf. çahar – dörd + gah – mövqe, məkan, vəziyyət) – Yaxın Şərq xalqları musiqisində ən çox şöhrət qazanmış muğamlardan biri, Yaxın və Orta Şərq xalqları musiqisinə mənsub muğam kökü (məqa- mı). Qədim musiqi alimlərinin fikrincə, Çahargah məqamı göy gurultusu ilə əlaqədar olaraq yaradılmışdır (M.M.Nəvvab “Vüzuh-ül-ərqam”). Ü.Hacıbəyli Çahargah məqamının dinləyicidə coşqunluq və ehtiras hissi oyatdığını qeyd edir (Ü.Hacıbəyli “Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları”). XIX
əsr Azərbaycan musiqisində Çahargah dəstgahı aşağıdakı muğam şöbələrindən ibarət idi: Çahargah, Segah, Zabol-Segah, Yədi-Hasar, Müxalif, M əğlub, Mənsuriyyə, Zəmin-xara, Mavərənnəhr, Hicaz, Şahnaz, Az ərbaycani, Əşiran, Zəngi-şütür və Kərkuki. Hazırda dəstgahın yığcam və lakonik ifası məqsədilə: Bərdaşt, Mayəyi- Çahargah, B əstə-nigar, Hasar, Müxalif, Məğlub, Mənsuriyyə (zərbli muğam) ilə kifayətlənilir. İran mus.-də: Çahargah dəstgahı Dəraməd, Piş-Zəngulə, Zəngulə, Nəğmə, Zabol, B
əstə-nigar, Muyə, Hasar, Müxalif, Məğlub, Hodi, Pəhləvi, Rəcəd (Ərcuzə) və Mənsuri şöbələrindən ibarətdir. Az ərbaycan musiqi terminləri 50 Çahar-par ə – kl.
əd-da: mahnı adı.
– üç-dörd simli musiqi al əti.
Çeşd – yay il
ə çalnan simli musiqi aləti.
əkavək (far. h
ərf. torağay) – Hümayun d əstgahının ilk əvvəlində oxunan muğam şöbəsi.
əng – üçbucaq şəklində simli, dartımlı musiqi al əti. Üst qolu at boynu tərzində qayrılır və baş (yuxarı) tərəfində gözəllik üçün iri ipək qotaz salladılır. XV əsr görkəmli Azərbaycan musiqi alimi Əbdül Qadir Maraği (1353-1436)
“Came- əlhan” kitabında yazır ki, əvvəllər çəngə 24 sim qoşulmuş və bu simlər qoşa bağlan- dığından alətdən 12 müxtəlif səs əldə etmək mümkün olmuşdur (Mirzə Məmməd Hüseyn Q ərib “Musiqi tarixi”). Bel əliklə, çəngdə bir oktava daxilində bütün xromatik qamma s əslərinin əldə edilməsinin mümkün olduğu müəyyən edilir. Ç əng böyük Azərbaycan şairləri Nizami və Füzulinin əsərlərində sevilərək v əsf edilmişdir.
(ç əngək) – dan. xüs. tarın çanağı içərisindəki dayaq taxtasının düzgün nəsb edilmə- Ç əng Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|