- 29 -
ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX
sahilindəki Kəmki dağının zirvələrinə toxunaraq
keçmiş və Gəmiqayaya yan
almışdı. Yerli əhali arasında geniş yayılmış rəvayətə əsasən, həmin gəminin
qalıqları indi də buradakı “Ayı çuxuru” adlanan ərazidə qalmaqdadır. Başqa bir
rəvayətdə isə Nuhun və
həyat yoldaşının qəbirləri
də Naxçıvandadır. XVI
əsrdə yaşamış ərəb
coğrafiyaşünası
Əl-
Əşrəfi, hətta erməni
tarixçisi M. Çamçıyan
da Nuhun gəmisinin və
qəbrinin Naxçıvanda
olduğunu qeyd etmişdilər.
Tanınmış Azərbaycan
rəssamı
Bəhruz
Kəngərli isə 1920-ci ildə
həmin ərazidə olmuş və
yağlı boya ilə “Nuhun
türbəsi” rəsmini çəkmişdir. Bu əsər hazırda Azərbaycan Dövlət İncəsənət
Muzeyində saxlanılır.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti, akademik,
Milli Məclisin deputatı İsa Həbibbəyli ”Nuhçıxandan-Naxçıvana: tarix
və müasirlik”
19
adlı məqaləsində bildirir ki,
Naxçıvan sözünün mənşəyi
və etimologiyası barədə müxtəlif dövrlərdə fərqli rəylər meydana çıxmışdır
- bu sözün əsasən “Naxsuana”, “Aksuana”, “Nəşavə”, “Akçıobon”, “Nəqçuan”,
“Naxçirvan”, “Naxcivan”, “Nəqşi-cahan” şəklində işlədildiyi barədə məlumatlar
mövcuddur. Araşdırmalara əsasən, muxtar respublikanın ərazisində
“Naxçıvan” sözü ilə səslənən yerli materiallar arasında Nuh tufanı və Nuh
peyğəmbərlə bağlı toponimlər, əfsanə və rəvayətlər çoxluq təşkil edir. Belə ki,
bu regionda
Nuhdaban,
Nuhəcir (Nəhəcir), Nuhram(Nehrəm) kimi qədim
yaşayış yerləri ilə əlaqədar toponimlərin, habelə,
“Nəbi yurdu” (Peyğəmbər
yurdu), “Qaranquş yaylağı”,
“Naharbaşı məscidi” (Ordubad) kimi yer
adlarının,
“Peyğəmbər ayağı” adlı ərazinin olması burada Nuh tufanı
hadisəsinin dərin iz qoyduğunu diqqətə çatdırır.
Bundan başqa, həmin
toponimlərin Naxçıvan diyarındakı məşhur
Gəmiqayaya yaxın ərazilərdə
yerləşməsi də bu barədə ehtimalları artırır. Bütün bunlar isə
“Naxçıvan” sözünün
ilkin olaraq, “Nuhçıxan” kimi yaranmasına, yəni Nuh peyğəmbərin gəmisinin
19 Həbibbəyli İ. Nuhçıxandan-Naxçıvana: tarix və müasirlik. http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=34313
Bəhruz Kəngərli.“Nuhun türbəsi”, y
ağlı bоya ilə çəkilmiş rəsm. 1920-ci il
- 30 -
ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX
yan aldığı məkan anlamı verməsinə dair mülahizələrin reallığına inamı artırır.
Gəmiqaya təsvirlərində qayıq, gəmi rəsmlərinin geniş yer tutması da bu
qənaəti təsdiqləməkdədir.
“Hətta XIX əsrin səksəninci illərində Naxçıvanda
yaşayıb-işləmiş tanınmış rus
maarifçi ziyalısı K.A.Nikitinin
yerli əhali arasından topladığı
materiallarda da Naxçıvan şəhərinin
Nuh peyğəmbər tərəfindən
salınmasına dair konkret mətləblər
ifadə olunmuşdur. O yazırdı: “Nuh
hazırda Naxçıvan şəhərinin olduğu
yerdə məskunlaşmışdı. O, burada
gələcək şəhərin əsasını qoymuş
və ailəsini orada yerləşdirmişdi.
Nuh və onun nəsli uzun illər
Naxçıvanda yaşamışdı. Rəvayətə
görə, ilk insan nəsilləri dünyaya
buradan yayılmışlar. Nuhun özü,
bacısı və ailənin bəzi digər üzvləri
Naxçıvanda vəfat etmiş və orada
dəfn olunmuşlar”.
Akademik İ.Həbibbəyli onu
da bildirir ki, “Naxçıvan” sözünün
tərkibindəki “Nax” komponenti də
Nuh peyğəmbərlə bağlı məna ifadə
etməkdədir:
“Bizim fikrimizcə, ”Nuhçıxan” sözü ”Naxçıvan” adının
ilk əsas variantlarından biridir. Naxçıvan ərazisindəki Kiçik Qafqaz
dağları silsiləsinin ən uca nöqtəsi olan, 3906 metr yüksəklikdə yerləşən
“Qapıçıq zirvəsi” isə bəşəriyyətin babası həzrəti Nuh peyğəmbərə dünya
tufanından sonra torpağa qədəm basmaq üçün açılmış kiçik qapı, yaxud
ilk giriş yeri olmuşdu… “
Qapıçıq”, eyni zamanda, Nuh peyğəmbərin
əfsanəvi gəmisinin birinci limanı, ilk dayanacağı da deməkdir. “
Qapıçıq
zirvəsi”ndə Gəmiqayadan qaynayıb çıxan “Baca bulağı” çeşməsi insanlığı
Dünya tufanından xilas etmiş Nuh peyğəmbərin şərəfinə qaldırılmış
həyat piyaləsinə bənzəyir. Qapıçıq nöqtəsindən süd kimi köpüklənərək
üzü aşağı iki min metrədək məsafədə Nəsirvaz kəndinə qədər böyük
sürətlə axan “Baca bulağı” suları sanki Gəmiqayanın zirvəsinə qalxmaq
Nuh peyğəmbərin məqbərəsi. XVII əsrdə
Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbi üslubunda
tikilmiş məqbərə 2006-cı ildə əsaslı təmir
edilmişdir
- 31 -
ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX
üçün istifadə olunan alpinist kəndiridir. Ordubad rayonundakı Nəsirvaz
kəndinin adı “Bilqamıs” dastanında Nuh peyğəmbərlə əlaqədar təsvir
olunan Nisr dağını yada salır. Gəmiqayanın yüksək ətəyindəki Nəbi
yurdu (Nuh-Nəbi yurdu) Dünya tufanından sonra artıq burada ilkin
məskunlaşmanın başlandığı məkan mənasını daşıyır. Bu ərazidəki
“Qaranquş yaylağı” Nuh peyğəmbər əsatirindəki dimdiyində dəfnə
yarpağı gətirən, yaxud caynaqları palçığa batmış vəziyyətdə gəmiyə geri
qayıtmış qaranquş əhvalatının yadigarıdır. Gəmiqaya rəsmlərində bir
neçə vəziyyətdə qaranquş təsvirləri qeydə alınmışdır”.
İ.Həbibbəyli onu da əlavə edir ki, Naxçıvan şəhərinin cənub hissəsindəki
Nuhdaban, adından da göründüyü kimi, həzrəti peyğəmbərin ayaq saxladığı,
dabanını yerə basdığı, yəni oturaq həyat qurduğu yerin adıdır. Nuh
peyğəmbərin
məzarının da “Nuhdaban” adlı sahədə olması buranın çox qədim tarixə malik
olduğunu göstərir. Beləliklə, Qapıçıqdan, Gəmiqayadakı Nəbi yurdundan
başlamış məskunlaşma prosesləri Nuhdaban oturaq məkanının salınması ilə
başa çatmışdı. Nuh peyğəmbərin vəfatından sonra naxlar, nuhlar, peyğəmbərin
tərəfdarları bu yeri onun şərəfinə “Nuhçıxan” adlandırmışlar. Hətta Nuhdaban
şəhər tipli qədim yaşayış yerinin altında dərin mağara tipli sığınacaqların,
kəhrizlərin mövcudluğu da ilkin şəhər mədəniyyəti mənasında ”Nuhdaban-
Nuhçıxan-Naxçıvan” ehtimalını xeyli qüvvətləndirir. Bütün bunlar Naxçıvanın
ilkin şəhər mənasında beş min illik qədim tarixə malik olduğunu düşünməyə
əsas verir.
Erməni mənbələrinə qayıdaq. V əsrdə yaşamış erməni tarixçisi
Favstos
Buzanda görə, Ağrı dağında Nuhun gəmisinin qalıqlarının axtarışına çıxan ilk
tarixi ekspedisiyanın təşəbbüsçüsü rahib
Müqəddəs Akob (Hakob, Yakob)
Mtsbnetsi (Nusaybinli) olmuşdu. O, gecə-gündüz etdiyi dualarda həmin
xilasedici nəqliyyat vasitəsini ona göstərməyi Rəbbdən arzulamışdı. Sonralar
erməni tarixçiləri F.Buzanda istinadən yazırdılar ki,
“eramızın III əsrində
erməni həvari kilsəsinin rahibi Müqəddəs Akob Mtsbnetsi günlərin
birində Nuh peyğəmbərin Ararat (Ağrı) dağının zirvəsinə yan almış
gəmisini tapmaq üçün müqəddəs yüksəkliyin zirvəsinə qalxmaq qərarına
gəlmişdi”.
20
Lakin rahib hər dəfə zirvəyə doğru yolu yarı edəndə onu qəfil yuxu
tutmuş və ayılanda özünü ya monastırdakı hücrəsində, ya da dağın ətəyində
görmüşdü. Beləliklə, aylar-illər ötsə də, cübbəli həvəskar alpinist inadından
dönməmiş və nəticədə, uğursuz cəhdləri ilə səbirli Rəbbi də bezdirmişdi.
Günlərin birində Rəbbin mələyi
(onun Mikayıl və ya Cəbrayıl olması barədə
məlumat yoxdur) Akobun yuxusuna girir. Mələk yumşaq qanadları
ilə onun
20
Левонян А. “Ноев ковчег: миф или реальность?”. http://www.rutraveller.ru/resort/1791/note/2379
