Əsmər Sadıq qızı Bədəlova

 
232 
           
Ədəbiyyat 
            1.Abbaso
v  A.N.,  Əlizadə  H.Ə.  Pedaqogika.  Bakı, 
Renesans, 2000. 
            2.B
ədəlova  Ə.S.  Azərbaycan  xalq  pedaqogikası.  Bakı, 
Mü
əllim, 2009. 
            
3.Əliyev  P.B.,  Əhmədov H.H. Təhsil müəssisələrində 
t
ərbiyə işinin təşkili. Bakı, ABU , Təhsil, 2006. 
           4.Hüseynzad
ə  R.L.,  İsmayılova  M.C.,  Tərbiyə  işi  və 
onun metodikası.Bakı, ADPU, 2012.  
           
5.İbrahimov 
F.N.,Hüseynzadə 
R.L.Pedaqogika(II 
cild).
Bakı, Mütərcim, 2013. 
           6
.Kazımov  N.M.,Həşimov  Ə.Ş.  Pedaqogika.  Bakı, 
Maarif, 1996. 
           7.Quran (Z.Bünyadov v
ə 
V.M
əmmədəliyevin 
t
ərcüməsində). Bakı, Azərnəşr, 1992. 
           8.Qüdr
ətov O., Qüdrətov H. Məhəmməd  Peyğəmbər: 
h
əyatı və kəlamları. Bakı, 1990. 
            
9.Qaralov Z.İ. Tərbiyə (prinsiplər, məzmun, metodika)  
(1-ci, 2-ci cildl
ər).  Bakı, Pedaqogika, 2003. 
            
10.Qaralov Z.İ. İdeologiya və mənəviyyat. Bakı, Hüquq 
ədəbiyyatı, 2008. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
233 
10.  Ekoloji t
ərbiyə 
 
        Plan 
         1. Ekologiya, müasir ekoloji v
əziyyət və ekoloji tərbiyə 
anlayışı 
         2. Ekoloji t
ərbiyənin qarşısında duran vəzifələr
 
         3. Ekoloji t
ərbiyə vasitələri 
 
         1.Ekologiya, müasir ekoloji v
əziyyət və ekoloji tərbiyə  
anlayışı.  Ekologiya yunan sözüdür. Eko -məskən, yurd; lokos 
-t
əlim, söz deməkdir. Hərfi mənası  yurd,  məskən    haqqında  
söz, elm 
anlamına gəlir.   
         Ekologiya  –
kainatda  tarazlığın  vəziyyətini  və  onun 
pozulması  səbəblərini öyrənən, hər yerdə: mikro və  makro 
mühitl
ərdə, xüsusilə insanların, heyvanların və  bütün  təbiətin 
tarazlıqda saxlanılmasına xidmət göstərən elmdir. 
        
Hamımız yaxşı bilirik ki, Yer üzündə vulkanlar püskürür, 
daşqınlar,  uçqunlar,  zəlzələlər,  meteorit  düşmələri və  s.  baş 
verir; bunlar insan irad
əsindən kənar təhlükəli hadisələrdir  və 
b
əşəriyyətin həyatına  kifayət qədər zərər verə  bilir. Amma 
b
əşəriyyət bunu bilə -bilə özü əlavə təhlükə mənbələri yaradır. 
Bunlar 
ən  savadsızlardan  ən zəkalılara  qədər  hər kəsin  
bağışlanılmaz  əməyinin bəhrəsidir  və  bunlar  nədir? 
          Bunlar qida m
əhsullarında,  mənzillərdə  və  həyətlərdə, 
şəhər ətrafında, iş yerlərində olan natəmizlik, tullantıların açıq 
yerl
ərə  tökülməsi, zəhərli maddələrin  yandırılması  və  ya 
torpağa,  suya,  havaya  qarışdırılması,  insanların  öz  yaşadıqları 
mikromühitd
ə  törətdikləri    yerli  ekologiyanın  tarazlığını  dağı-
dan  pozuntular
dır.   
         Makromühitd
ə  -Yer kürəsinin müxtəlif  regionlarında 
nüv
ə silahlarının yeraltı və yerüstü sınaqları, okeanların altında 
kütl
əvi  qırğın  silahları  cəbbəxanalarının  yaradılması,  kiçik  və 
iri miğyaslı müharibələr, bioloji və kimyəvi silahların istehsalı, 
sınaqdan  keçirilməsi və  anbarlarda  saxlanılması,  meşələrin, 

---

 
234 
heyvanların,  quşların  məhv edilməsi,  radioaktiv vasitələrlə 
balıq ovu, Yer relyefinin böyük ölçülərdə dağıdılması, quru və 
hava  yollarından  istifadə  zamanı  işçi  qarışığının  (yanacaq 
qalıqları)  havaya  qarışdırılması,  kosmik  və  planetləarası 
aparatların  saysız  –hesabsız  qəzaları,  raketdənmüdafiə 
sisteml
ərinin sınaqları və istifadəsi, atom –nüvə reaktorlarının 
suya v
ə  torpağa  qarışan  tullantıları,  işləndikcə  dövr edib 
yenid
ən özümüzə -qidalarımıza, udduğumuz havaya, içdiyimiz 
suya 
qayıdan  ən sadə  yuyucu vasitələrdən belə  insan  əli ilə 
tör
ədilən digər amillərdir.  
            Bel
əliklə, demək olar ki, Yer üzü öz əvvəlki ilkinliyini 
itirmişdir. Dəniz və quru çirklənmiş, qidalar təbiilikdən çıxmış, 
hava z
əhərlənmiş,  ozon  qatı  deşilmişdir.  Texniki  inkişaf  və 
insanların  var  -dövlətə  hərisliyi bəşəriyyəti  ağlasığmaz  prob-
leml
ər qarşısında qoymuşdur. İndi insan qlobal istiləşmə, qütb 
buzlaqlarının əriməsi, bitki örtüyünün məhvi, nadir heyvan və 
quşların kökünün kəsilməsi, sağalmaz xəstəliklər həqiqətləri ilə 
üz-üz
ədir. Ona görə də ekologiya elmi yaranmışdır. İndi mən-
zill
ərdən başlayaraq məhəllələrdə, kənd və qəsəbələrdə, böyük 
v
ə  kiçik  şəhərlərdə, çay və  göllərdə, bulaqlarda, otlaqlarda, 
ümum
ən, bütövlükdə Yer kürəsində, onun atmosferində ekoloji 
t
əmizliyi, ekoloji tarazlığı qoruyub saxlamaq bütün bəşəriyyət 
üçün 
davamlı həyatın yeganə çıxış yoludur. 
          
Sayılan fəsadları insan törətmişdir. Ona görə də hər kəs 
özünün v
ə ata –anasının, qohum -əqrəbasının, millətinin, bütün 
b
əşəriyyətin sağlamlığı  qeydinə qalmaq  istəyirsə, hər an, hər 
yerd
ə ekoloji təmizliyə riayət etməlidir.
 
 
         Ekologiya    XX 
əsrin elmidir. O, təbiət və  cəmiyyət 
arasında qarşılıqlı  təsirin qanunauyğunluqlarını, böyük, yaxud 
kiçikliyind
ən  asılı  olmayaraq  bütün  canlıların  məskunlaşdığı 
t
əbii  şəraiti, həmin  canlılarla  mühit  arasında  qarşılıqlı  əlaqəni 
öyr
ənib tədqiq edir.            
          Ekologiya elminin sah
ələri  çoxdur:  meşə  və  bitki örtü-
yü
n  ekologiyası,  suyun  ekologiyası,  atmosferin  ekologiyası, 

---