Fənn: “Ailə təbabəti”

Yenidoğanın evdə patronajı necədir?

Qəyyumluq nümunəsini nəzərdən keçirək. Yenidoğanın əsas patronajında ​​pediatri körpə vəziyyəti, pələngləri ümumi araşdırma aparır və karnını yoxlayır, fontanel, göbək şəfaına diqqət yetirir. O, cildinin vəzini və selikli qişanın vəziyyətini görməli şəkildə qiymətləndirir, körpə anasının döş və ya döşəmələrini (süni qidalanma ilə) emal edən refleksləri və fəaliyyətini müşahidə edir. Pediatricianə ailənizdə irsi xəstəliklərin olub-olmadığını və genetik səviyyədə uşağa ötürülə biləcəyini söyləyin.
Yenidoğulmuş uşağın ilk patronajı üçün də vacib bir vəzifə, bir uşağın düzgün qayğı göstərməsi üçün gənc ananın hazırlanmasıdır:

• 
  qidalanma;
  
• 
  uşağın gündəlik tualetini;
  
• 
  hamamda;
  
• 
  şarj etmək.
  

Lazım gələrsə, tibb bacısı körpənin gözlərini, qulaqlarını və burunlarını təmizləməsini göstərir. Bir uşağın necə düzgün yuyulacağı və çimmək üçün necə olduğunu təsvir edir. Anası kiçik qələmlər və ayaqları üzərində marigolds kəsmək necə öyrədir.
Bir dəvət edən tibb bacısı da uşağın olduğu şərtlərə diqqət yetirir:

• 
  bir uşağın olması;
  
• 
  təmiz paltar;
  
• 
  uşaq otağında gündəlik nəm təmizləmə;
  
• 
  otaq ötürülməsi;
  
• 
  otaqda hava istiliyi;
  
• 
  həyat şərtləri;
  
• 
  Ev heyvanlarının və digər potensial alerjenlərin olması.
  

Yeni doğulmuş bir tibb bacısının patronajı yalnız uşağın müayinəsi ilə məhdudlaşmır, həm də anasına diqqətlə yanaşmağa imkan verir. Emzirmə ilə əlaqədar problemlər yaranarsa, maraqlandıran sualları soruşa bilər. Bundan əlavə, gənc bir ana, onun dietinin düzgünlüyünə şübhə edirsə, tibb bacısını laktasiya müddətində icazə verilən məhsullar siyahısından soruşmalıdır. Sonrakı səfərlərdə onun məsləhət və tövsiyələrinin necə həyata keçirildiyini yoxlayır, ortaya çıxan sualları cavablandırır.

Postpartum Patronage

Bəzi hallarda mütəxəssislərin daimi nəzarəti yalnız uşaq deyil, anasıdır. Postpartum patronaj evdə bir həkim və ya mama tərəfindən aparılır:

• 
  qadının doğuşdan erkən boşalması;
  
• 
  cərrahi müdaxilə ilə əmək;
  
• 
  postpartum dövrün komplikasiyası;
  
• 
  Həkim tərəfindən təyin olunan vaxtda ginekoloji müayinə üçün doğuşda qadın olmaması.
  

Həkim ümumi araşdırma aparır, doğuşdan necə keçdiyini, ana və yenidoğan üçün komplikasiyalar olub-olmadığını və bir qadının postpartum vəziyyəti ilə bağlı sualları cavablandırdığını bildirir.
Uşaq 1 aylıq yaşa çatdıqda, körpə uşaq poliklinikası ilə qeydiyyatdan keçməlidir. Körpə pediatr tərəfindən mütləq yoxlanılması bir yaşa çatmadan ayda ən azı 1 dəfə çatmalıdır. Bu məqsədlə, poliklinikalarda xüsusi bir "uşaqlara günlər" verilir.

Ahıl və qoça yaşlı xəstələrə qulluq.

Son illər orta ömrün uzanması əhalinin ümumi sayı icərisində ahıl və qoça yaşlı şəxslərin xüsusi cəkisinin artmasına gətirib cıxarmışdır. Bu da özlüyündə ortaya cıxan bir sıra problemlərin həlli zərurətini tələb edir. Bütün bu məsələləri herontologiya- qoçalma prosesi qanunauyğunluqlarını öyrənən elm və heriartriya-ahıl (60-74) və qoça (75-dən yuxarı) yaşlarda xəstəliklərin gedişini öyrənən elm kimi yeni elm sahələri araşdırır.
Yaşlı şəxslərdə ürəyin işemik xəstəlikləri, şəkərli diabet, tənəffüs sistemi xəstəlikləri, hipertoniya xəstəliyi və s. daha cox rast gəlinir. Digər tərəfdən, bu şəxslərdə həmin
xəstəliklər cox vaxt müştərək şəkildə meydana cıxır. Həmcinin bu yaşlarda yanaşı xəstəliklərin olması bir sıra vaçib müayinə üsullarının aparılmasına mane olur.
Məsələn, ürəyin ritm pozğunluqları, təzə kecirilmiş miokard infarktı ezofaqoqastroduodenoskopiyanın aparılmasına əks- göstərişdir. Məsələnin bir cətinliyi də onunla əlaqədardır ki, ahıl və qoça yaşlı adamlarda bu xəstəliklər xroniki gedişli olur, uzunmüddətli stasionar müalicəsi, yaxud qoçalar evində olmaq tələb edir. Həmcinin yaşlı şəxslərdə hələlik tam müalicə oluna bilməyən xəstəliklərə də cox təsadüf edilir.
Yaşlı şəxslərin orqanizmində gedən involyutiv dəyişikliklər, bədənin müqavimət qabiliyyətinin kəskin azalması onlarda bir sıra xəstəliklərin aydın olmayan “silinmiş” əlamətlərə kecməsinə və nətiçə etibarilə həyat ücün cox çiddi təhlükə törədən bir sıra ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Bu çəhətdən, xüsusilə, qarın boşluğu üzvlərinin kəskin, çərrahi xəstəliklərinin ( məsələn, kəskin appendisit, kəskin xolesistit, perforativ mədə xorası və s. ) simptomsuz gedişi ağır façiələr verə bilər. Belə ki, bu kəskin çərrahi xəstəliklər təcili cərrahi müdaxilə tələb etdiyi halda, xəstəliyin atipik kecməsi və həmcinin, bir sıra hallarda təsadüf edilən əlamətlərin yaşla əlaqələndirilməsi diaqnostik səhvlərə gətirib cıxarır.
Cətinlik törədən amillərdən biri də belə yaşlı xəstələrin dərman müalicəsi zamanı meydana cıxan çəhətlərdir. Bu xəstələrdə qaraçiyər, böyrəklərin funksional pozğunluqları orqanizmə yeridilən dərman maddələrinin bədəndə toplanmasına (kumulyasiya) və müxtəlif ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Həmcinin belə xəstələrə yeridilən dərmanlar əksər hallarda daha cox yanaşı təsir göstərərək, arzuolunmaz fəsadlar törədir.
Ahıl və qoça yaşlı xəstələrə qulluq edərkən mütləq yuxarıda qeyd edilən çəhətlər nəzərə alınmalıdır. Bu xəstələrdə əksər hallarda müaliçənin səmərəliyi onlara qulluğun nə dərəçədə düzgün təşkilindən cox asılı olur.
Bu yaşda olan xəstələrə qulluq edərkən olduqça həssas olmalı və onlara qayğı ilə yanaşılmalıdır. Cünki qoçalar “ uşaq kimi şıltaq” olub, daha tez və səbəbsiz inçiyirlər. Bu yaşda insanın vərdiş etdiyi, öyrəşdiyi həyat tərzindən, ev-eşiyindən ayrılaraq, yəni mühitə uyğunlaşması cox cətin və ağrılı olur. Ona görə də xəstəyə stasionar müaliçəsi lazımdırsa, onun vaçibliyinə xəstə səbrlə inandırılmalı, bəzən isə dönə-dönə eyni şey izah edilməlidir.
Stasionarda xəstə tam qayğı ilə əhatə olunaraq calışılmalıdır ki, o, həkimin təyin etdiyi rejimə tam riayət etsin. Cünki təyin olunan pəhrizin, istirahət və yuxunun pozulması, zərərli adətlərə aludəcilik (spirtli ickilər qəbulu, papiros cəkmək) müaliçə işinə mənfi təsir göstərir. Bütün bunlar xəstəyə mədəni surətdə, onun qəlbinə toxunmadan izah edilməlidir. Bir sözlə, xəstələrə onların yaşla əlaqədar olan psixoloji və fərdi xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla, tibbi etika qaydalarına çiddi riayət edilmək şərtilə yanaşılmalıdır.
Ahıl və qoça xəstələrə qulluq edərkən onlarda tez-tez rast gəlinən hafizə pozğunluqlarını nəzərə almaq lazımdır. Huşsuzluq, həmcinin rast gəlinən digər psixi pozğunluqlar tibbi heyətdən hövsələ, qayğı və həssaslıq tələb edir. Belə ki, eyni bir şeyi onlara dəfələrlə izah etmək, xatırlatmaq lazım gəlir. Bu təkrari yada salmalar tibb işcilərini “təngə gətirərək” xəstələri təhqir etməməlidir. Əksinə, yaşlı adamlar mehriban sözü, xoş rəftarı cox sevib yüksək qiymətləndirirlər,onlara qayğı göstərən şəfqət baçıları və həkimlər xəstələrin”sevimlisinə” cevrilirlər.
Yaşlı şəxslərdə şəkərli diabet xəstəliyinə tez-tez təsadüf edilir(normada qanda şəkərin miqdarı açqarına 4,4-6,6mmol/l-80-120mq% olur). Belə xəstələrdə bədənin müqavimət qabiliyyəti kəskin azaldığından, onlarda ağız boşluğunun(stomatit) və diş ətinin(gingivit) iltihabı baş verə bilər. Bu ağırlaşmaların profilaktikası məqsədilə xəstələrin ağız boşluğunun təmizliyinə xüsusi fikir verilməli və lazım gələrsə diş həkimi ilə birgə müaliçə aparılmalıdır. Şəkərli diabet fonunda sidik yollarının iltihabi xəstəlikləri də tez-tez baş verir. Ona görə də belə xəstələrdə tez-tez sidiyin ümumi analizi aparılmalı, həmcinin sidiyin Neciporenko metodu ilə analizi və Zimnitski sınağı da öyrənilməlidir. Profilaktika məqsədilə xəstələrin aralığı tez-tez yuyulmalı, xəstələr vaxtında gigiyenik vannalar qəbul etməlidirlər. Belə ki, sidikdə olan şəkər müxtəlif mikroblar ücün yaxşı qidalı mühitdir. Digər tərəfdən, sidik aralığın dərisini yandıraraq dərini qaşındırır və qaşınma zamanı əmələ gələn sıyrıntılar dərinin tamlığını pozaraq infeksiya ücünqapı rolunu oynayır. Şəkərli diabetdə mübadilə pozğunluqları dərinin quruyaraq catlamasına və bu da infeksiya qapısı rolunu müxtəlif yerli irinli xəstəliklərin ( ciban, korciban və s.) baş verməsinə səbəb olur. Ona görə də belə xəstələr öz dərilərini təmiz saxlamalı, vaxtında gigiyenik vanna qəbul etməli, həmcinin dırnaqlarını tutarkən ehtiyatlı olmalıdırlar ki, barmaqlarında yaralar əmələ gəlməsin.
Uzun müddət yataqda yatan belə xəstələrdə yataq xoraları daha tez əmələ gəlir və müaliçəyə cətin tabe olur. Belə hallarda yataq xoralarının profilaktik tədbirlərinin tam həçmdə həyata kecirilməsinin müstəsna əhəmiyyəti vardır.
Şəkərli diabeti olan xəstələrin pəhrizə riayət etmələrinə (adətən 9N-li stol) çiddi nəzarət edilməlidir.
Yaşlı və ahıl xəstələrin müəyyən qismində piylənməyə də təsadüf edilir. Buna da səbəb maddələr mübadiləsi pozulması nətiçəsində piy toxumasının dəri altında və digər orqanlarda normadan cox toplanmasıdır.
Piylənmənin dörd dərəçəsi ayırd edilir:
I dər.-li bədənin normal cəkisi 10-29% artır;
II dər.-li bu rəqəm 30-59% catır;
IIIdər.-li bu göstəriçi 60-100%
IVdər.-lidə isə bu rəqəm 100%- dən cox artmış olur.
Piylənməsi olan xəstələr tez-tez tərlədiklərindən dəri büküşləri olan nahiyələrdə(qoltuqaltı,qasıq büküşləri və s.) müxtəlif irinli proseslər və bişməçələr meydana cıxır. Həmin nahiyələr hər gün təmizlənməli, xəstələr tez-tez duş və vanna qəbul etməlidirlər.
Piylənmə zamanı ürəyin işemik xəstəlikləri, ateroskleroz,şəkərli diabet, podaqra, öd daşı xəstəliyi və s. bu kimi xəstəliklərə daha cox rast gəlinir. Bu xəstələrdə arterial təzyiq tez tez ölcülərək nəbz, tənəffüs sayılmalı və onlar ciddi müşahidə altında olmalıdırlar. Həmcinin fikir verilməlidir ki, belə xəstələr həkimin təyin etdiyi pəhrizə ciddi riayət etsinlər. Ahıl və yaşlı şəxslərdə sidik ifrazının müxtəlif dizurik pozğunluqlarına tez-tez təsadüf edilir. Kişilərdə prostat vəzinin adenoması zamanı xəstələr geçələr bir necə dəfə sidiyə gedirlər. Sidik ifrazı zəif şırnaqlı, ləng olur. Ümumiyyətlə,ahıl yaşlarda geçə sidiyinin miqdarı cox olur. Bu da böyrəklərin süzmə qabiliyyətinin yaşla əlaqədar pozulması ilə əlaqədardır. Əgər ayaqyolu uzaqda olarsa, geçələr belə şəxslər ücün palataya ayrıça sidikqabı qoyulsa daha yaxşı olar.
Müxtəlif səbəblərdən ( məsələn, tez-tez sidiyə ketmə, yaşla əlaqədar olaraq və s.) ahıl və yaşlı şəxslərdə geçələr yuxusuzluq müşahidə edilir. Belə ki, xəstələr gündüz yaxşı yatsalar da, geçələr uzun müddət oyaq qalırlar. Belə hallarda əvvəlçə yuxusuzluğu törədən səbəblər ( gur işıq, xorultu, səs-küy və s.) aradan qaldırılmalı, əgər bu tədbirlər kömək etməzsə, onda yuxugətiriçi dərmanlardan istifadə etmək lazımdır.
Ahıl və yaşlı xəstələrdə yaşla əlaqədar olaraq görmə və eşitmə qabiliyyətinin və hissiyyatın azalması, gəzişin pozulması, vanna otağında, tualetdə və hətta palatada onların yıxılaraq müxtəlif xəsarətlər (sınıqlar, cıxıqlar, yaralar, əziklər və s.) almasına gətirib cıxara bilər. Yaxud vanna qəbulu zamanı səhvən isti su olan kranın acılması ağır yanıqlar törədə bilər. Belə bədbəxt hadisələrin olmaması ücün vanna, duş qəbulu zamanı xəstəni mütləq tibb işcisi cimizdirməli, otaqlar, dəhliz və tualet gecələr yaxşı işıqlandırılmalı, gəzişi pozulmuş şəxsləri sanitarlar müşayiət etməlidirlər.
Uzun müddət yataq rejimində olan ahıl və qoça xəstələrdə cox asanlıqla yataq xoraları, durğunluq pnevmoniyaları, oynaqlarda hərəkətin məhdudlaşması, ağciyər arteriyasının tromboemboliyası ilə fəsadlaşa bilən aşağı ətraflarda venoz trombozlar və s. arzuolunmaz ağırlaşmalar baş verə bilir. Bütün bunların qarşısını isə kompleks halında tətbiq edilən xüsusi tədbirlərlə almaq olar: dəriyə gigiyenik qaydada qulluq, təmiz və qırışsız mələfəli yataq, xəstənin yataqda tez-tez cevrilməsi, yaraq xorası tez əmələ gələn nahiyələrin odekolonla, spirtlə silinməsi və masajı, yataqda fiziki hərəkətlər,şar üfürmək və s.
Əgər xəstə sidik saxlaya bilmirsə, o fərdi sidik ləyəni, yaxud rezindən olan belə bağlanan sidikyığanla təçhiz edilməlidir. Ahıl və qoça şəxslərdə həmcının qəbizlik hallarına da tez-tez təsadüf edilir. Belə xəstələrə pəhriz, mineral sular və yüngül işlədici dərmanlar təyin edilməlidir. Bu yaşlarda pəhrizin xüsusilə böyük əhəmiyyəti vardır.
Yaşlı xəstələrə qulluq zamanı şöbədə müalicə-qoruyuçu rejimin düzgün təşkilinə xüsusi fikir verilməlidir.

Ahıl şəxslərdə tez-tez rast gəlinən problemlər və xəstəliklər.

Yaşlılıqda orqanizmdə metabolik proseslər ləngiyir, canlılıq tükənməyə başlayır ki, bu da yaşa bağlı xəstəliklərin inkişafına səbəb olur. Qocalıq xəstəlikləri xarici təsirlərdən çox az asılı olan təbii bir hadisədir. Ətraf mühit faktorları yalnız bir təkan ola bilər və qocalığın erkən və ya gec başlamasına səbəb ola bilər.
Bir qayda olaraq, qocalıq insan orqanizminin bütün sistemlərinin fəaliyyətinə təsir göstərir. Yaşlanmadan ən çox təsirlənən orqanları təhlil edək.
Ürək-damar sistemi
Yaşlılarda ən çox rast gəlinən xəstəliklərdən biri də ürək xəstəlikləridir. İlk növbədə, ateroskleroz - zamanla koronar arteriya xəstəliyi və infarktın inkişafına, həmçinin beyin damarlarının trombozuna səbəb ola bilər.
Arterial hipertansiyon 60 yaşdan kiçik insanlara təsir göstərir. Şiddətli hipertansiyonu olan yaşlı insanlar sadəcə sağ qalmırlar. Əsas simptomlar qeyri-sabit yeriş, baş ağrısı, zəiflik ilə müşayiət olunur. Tez-tez bu vəziyyət hipertansif böhrana çevrilir.
Ürək çatışmazlığı həm əsas orqan, həm də qan damarlarında sklerotik dəyişikliklərlə əlaqələndirilə bilər. Bu, ümumi nasazlıq, yorğunluq, görmə kəskinliyinin azalması, motor aparatında pozğunluqlar və nəticədə zehni fəaliyyətin azalması ilə ifadə edilir.
Sinir sistemi
Qocalıqda sinir sisteminin xəstəlikləri nadir deyil.Yaddaş itkisi və Alzheimer xəstəliyi. Yaşla bağlı ən çox görülən xəstəliklərdən biri yaddaş itkisidir.Qısamüddətli yaddaş itkisi ilə başlayan şey tez bir zamanda uzunmüddətli yaddaş itkisinə və özünə qulluq etmək qabiliyyətinin itirilməsinə çevrilə bilər. Alzheimer xəstəliyi bütün dünyada milyonlarla yaşlı insanı təsir edən dağıdıcı bir xəstəlikdir. Yaddaş itkisi və Alzheimer xəstəliyi sahəsində çoxlu araşdırmalar aparılmasına baxmayaraq, hələ də bu problemin müalicəsi yoxdur. Yaşlandıqca yaddaş itkisinin qarşısını almağın ən yaxşı yolu fiziki və əqli cəhətdən aktiv qalmaqdır. Parkinson xəstəliyi. Bir insanın istirahətdə əlində titrəmələr, hərəkətin yavaşlığı və boş, ifadəsiz bir üz hiss etməyə başladığı bir vəziyyət. Müxtəlif proseslər nəticəsində orqanizmdə əmələ gələn normal zəhərli zülalların neyron adlanan həssas köhnə sinir lifi hüceyrələrinə hücum etdiyinə inanılır. Müalicə yalnız xəstəliyin gedişatını yavaşlata bilər.
Görmə problemləri
Katarakt gözün linzasının qalınlaşmasıdır və görmə çətinləşir. Gözün lensi işığın gözün tor qişa adlanan həssas hissəsinə fokuslanması üçün lazımdır. Katarakta ilə müşayiət olunan görmə problemləri həyat keyfiyyətinə böyük təsir göstərə bilər. Bu, görmə qabiliyyətinin itirilməsi səbəbindən yıxılma və qəza riskini artırır.
Əzələ-skelet sistemi
Bədən yaşlandıqca sümüklər elastikliyini və möhkəmliyini itirməyə başlayır və əsas mikroelementlərin (xüsusilə kalsium, maqnezium və flüor) səviyyəsində azalma müşahidə olunur. Bütün bunlar sümüklərin çox kövrək olmasına və osteoporozun inkişafına səbəb olur.Xəstəlik bədənin hər hansı bir sümüyünə təsir edə bilər, lakin ən təhlükəlisi onurğa və femurun sümüklərinin məğlub olmasıdır. Nəticədə, hər hansı bir yıxılma insanı ömrünün sonuna qədər əlilliyə çevirəcək bir sınığa səbəb ola bilər.
Bu patoloji hal qadınların yaşla bağlı xəstəlikləri kimi təsnif edilə bilər. Bu, osteoporozdan ən çox əziyyət çəkən zəif cinsin nümayəndələri olması ilə əlaqədardır.
Statistikaya görə, 60 yaşdan yuxarı hər dördüncü qadında osteoporoz əlamətləri var. Bu, menopozdan sonra bədəndə baş verən hormonal dəyişikliklərlə əlaqədardır.
Sağlamlığın qarşısının alınması və saxlanması
Valideynlərimizdən miras aldığımız genlərlə bağlı edə biləcəyimiz heç bir şey olmasa da, ağrılı qocalıq və əlillik riskini minimuma endirmək üçün addımlar ata bilərik. Profilaktik strategiyaların bir çoxu - siqaretdən imtina, sağlam qidalanma və içmə, idman və çəkiyə nəzarət - bir sıra ciddi xəstəliklərdən qorunma təmin edir.
Qarşısının alınması:
siqaret çəkməyi dayandır;
alkoqoldan imtina etmək;
düzgün bəslənməyə riayət edin;
sağlam çəki saxlamaq;
birbaşa günəş işığından çəkinin.
damarlarda yağ yığılmasını azaltmaq və ya qarşısını almaq;
fiziki aktivliyi saxlamaq;
stressdən qaçın.
Həmişə sağlamlığınızın qeydinə qalmaq vacibdir. Həkimə müntəzəm səfərlər sizi ciddi xəstəliklərdən qoruyacaq


Yoluxucu xəstəliklər — 
patogen mikroorqanizmlərin, virusların və prionların orqanizmə daxil olması nəticəsində yaranan xəstəliklər qrupudur. Patogen mikrobun yoluxucu xəstəlik törətməsi üçün onun virulentliyi (zəhərlilik; lat. virus – zəhər), yəni orqanizmin müqavimətini aradan qaldırmaq və zəhərli təsir göstərmək qabiliyyəti olmalıdır. Bəzi patogen agentlər həyat fəaliyyəti zamanı ifraz etdikləri ekzotoksinlərlə orqanizmin zəhərlənməsinə səbəb olur (tetanoz, difteriya), digərləri orqanizmi məhv edildikdə (vəba, qarın tifi) toksinlər (endotoksinlər) buraxır.
Yoluxucu xəstəliklərin xüsusiyyətlərindən biri inkubasiya dövrünün olmasıdır, yəni yoluxma anından ilk klinik əlamətlərin görünməsinə qədər olan dövr. Bu dövrün müddəti infeksiya üsulundan və patogenin növündən asılıdır və bir neçə saatdan bir neçə ilə qədər davam edə bilər (sonuncu nadir halda olur).
Mikroorqanizmlərin bədənə daxil olduğu yerə infeksiyanın giriş qapısı deyilir. Hər bir xəstəlik növünün özünəməxsus giriş qapısı var, məsələn, vəba vibrionu ağızdan bədənə daxil olur və dəriyə nüfuz edə bilmir.
Yoluxucu xəstəliklər — xüsusi tibb fənnidir.
Yoluxucu xəstəliklərin bir çox təsnifatı var. Qromaşevski tərəfindən tərtib olunmuş təsnifat ən çox istifadə olunandır:
bağırsaq (vəba, dizenteriya, tif, salmonellyoz, eşerixioz);
tənəffüs yolları (qrip, vərəm, difteriya, adenovirus infeksiyası, göy öskürək, qızılca, suçiçəyi);
"qanla" keçən (malyariya, HİV infeksiyası);
xarici örtüklər (qarayara, tetanoz);
müxtəlif ötürülmə mexanizmləri ilə (enterovirus infeksiyası).
Yaranma təbiətindən asılı olaraq, yoluxucu xəstəliklər aşağıdakılara bölünür:
prionlar (Kreytzfeld-Jakob xəstəliyi, kuru, ölümcül ailə yuxusuzluğu);
viruslu (qrip, paraqrip, qızılca, viruslu hepatit, HİV infeksiyası, sitomeqalovirus infeksiyası, meningit);
bakterial (taun, vəba, dizenteriya, salmonellyoz, streptokok, stafilokok infeksiyaları, meningit);
protozoylar (amebias, kritosporidioz, izosporoz, toksoplazmoz, malyariya, babezioz, balantidoz, blastosistoz);
göbələk infeksiyaları və ya mikozlar (epidermofitoz, kandidoz, kriptokokkoz, aspergilloz, mukormikoz, xromomikoz
Epidemiologiyası
Ümümdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, 2002-ci ildə 100.000-dən çox insanın öldüyü yoluxucu xəstəliklərin siyahısı verilmişdir. Müqayisə üçün 1993-cü ilin məlumatları təqdim olunmuşdur.
Ölənlərin sayına görə HİV/QİÇS, vərəm və malyariya liderlik edir. Bütün nozoloji vahidlər üzrə ölüm nisbəti azalıb, lakin QİÇS üçün bu göstərici 4 dəfə artıb. Uşaq yoluxucu xəstəliklərə məxmərək, göy öskürək, poliomielit, difteriya, qızılca və tetanoz, həmçinin aşağı tənəffüs yolları və bağırsaq xəstəliklərinin yüksək faizi daxildir.
Pandemiya (və ya qlobal epidemiya) dünyanın geniş ərazisinin əhalisinə təsir edən bir xəstəlikdir.
Yustinian vəbası — 541–750-ci illərdə Avropa əhalisinin 50%-60%-ni öldürmüşdür
Qara ölüm — 1347–1352-ci illərdə Avropada 25 milyon insanın həyatına son qoymuşdur. XIV-cü əsrdə vəba Avropa əhalisini təxminən 450 milyondan 350–375 milyon nəfərə endirmişdir.
XV–XVI əsrlərdə Avropa tədqiqatçıları tərəfindən Mərkəzi və Cənubi Amerikaya suçiçəyi, qızılca və tif xəstəliyinin gətirilməsi aborigen əhalisi arasında pandemiyalara səbəb olmuşdur. 1518–1568-ci illər arasında pandemiya Meksika əhalisinin sayını 20 milyondan 3 milyona qədər endirmişdir.
Avropada ilk qrip epidemiyası 1556–1560-cı illər arasında baş vermişdir. Ölüm 20% olmuşdur.
Çiçək xəstəliyi XVIII-ci əsrdə təxminən 60 milyon avropalının ölümünə səbəb olmuşdur.
Vərəm — XIX-cu əsrdə Avropada yetkin əhalinin təxminən dörddə birini öldürmüşdür.
Qrip pandemiyası (və ya ispan qripi) 1918-ci ildə 25–50 milyon insanı (dünya əhalisinin təxminən 2%-ni) öldürmüşdü.
Profilaktikası
Profilaktik tədbirlər:
dezinseksiya — həşəratların məhv edilməsi — infeksiyanın potensial daşıyıcıları (ağcaqanadlar, bitlər);
bədənin gigiyena və bədən tərbiyəsinə qarşı müqavimətinin artırılması;
profilaktik peyvəndlərin aparılması;
karantin tədbirləri;
infeksiya mənbəyinin müalicəsi.
Karantin infeksiyanın yayılmasının qarşısını almaq üçün tədbirlər kompleksidir. Bura xəstələrin təcrid edilməsi, yaşayış yerinin dezinfeksiya edilməsi, xəstələrlə təmasların müəyyən edilməsi, sosial məsafənin saxlanması və s.