G9az(titul)
Yüklə 4,35 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ABŞ-ın әkinçilik tәsәrrüfatı Mәtn vә şәkil üzrә iş Müzakirә edin
- Çәltik tarlası. Çin – Әkin sahәlәri LAYİHƏ 109
- 2. Fiziki və təbii zonalar xəritəsindən istifadə edərək cədvəli tamamlayın
- Biliklərin tətbiq edilməsi və yoxlanılması 5• 4• 3• 1• 2• 5• • 4 3• 1•
108 Şimal materiklərinin musson meşәlәrinin yayıldığı şərq sahilləri əlverişli iqlim şəraitinə malikdir. Buranın iqlim şəraitinin əlverişliliyi əhalinin son dərəcə sıx məs- kunlaşması və təbii kompleksin tamamilə itməsi ilə nəticələnmişdir. Hazırda musson meşələrinin yayıldığı Çin, Yaponiya və bu kimi ölkə- lərdə meşələr çay, tərəvəz, qarğıdalı tarlaları ilə əvəz olunmuşdur. Bu ərazilər dünyanın ən mühüm çəltik zonalarındandır. Savanna və seyrәk meşәlәrdәki qırmızı-qonur tor- paqlar ilboyu əkinçilikdə istifadə edilir. Burada əkinçi- lik qış aylarında suvarma tələb edir. Şimali Amerikanın savannaları materikin cənubunda, nisbətən kiçik ərazini tutur. Avrasiyada isə Cənubi Asiya, Cənub-Şərqi Asiya regionunda savanna zonası geniş yayılmışdır. Buradakı ölkələrin əksəriyyətində əhalinin təbii artımı yüksək, iq- tisadi inkişaf səviyyəsi nisbətən aşağıdır. Əhalinin çox hissəsi kənd təsərrüfatında çalışır. Onlar dünyanın mü- hüm pambıq, qəhvə, çəltik, çay, cut ixracatçılarıdır. Ekvatorial meşәlәr zonası Şimali Amerikada yoxdur. Avrasiyanın cənub-şərqin- də bu zona əhali tərəfindən mənimsənilmişdir; burada çay, çəltik, tərəvəz becərilir. Ərazinin xarakterik bitkisi tәbii kauçukdur (heveya). Şimal materiklərinin qütb səhralarından sonra ən az mənimsənilən əraziləri- lərindən biri tropik səhralardır. Qütb səhralarının zəif mənimsənilməsinin səbəbləri ifrat rütubət, süxurların donmuş vəziyyətdə olması, bitkilərin becərilməsi üçün günəş istiliyinin çatışmazlığı sayılırsa, bu, tropik səhralarda əksinədir. • Çöl zonası – tamamilə mənimsənilmişdir. Bu zona mövcud olduğu ölkələrdə ən mü- hüm kənd təsərrüfatı rayonudur. Bu, ərazi- lərin düzənlik relyefi, iqlimin əkinçilik üçün yararlı olması və münbit torpaqların yayıl- ması ilə əlaqədardır. Çöl zonasında, əsasən, taxıl bitkiləri, buğda, qarğıdalı, kətan və s. bitkilər əkilir. Günəş işığı və istiliyinə tələbatından asılı olaraq taxılın müxtəlif sortları becərilir. Xüsusilə Şimali Amerikada çöl zonasında yüksək me- xanikləşdirilmiş kənd təsərrüfatı kompleks- ləri yaradılmışdır. ABŞ və Kanadanın dün- yanın ən mühüm taxıl ixracatçısı olması ABŞ-ın әkinçilik tәsәrrüfatı Mәtn vә şәkil üzrә iş Müzakirә edin: 1. ABŞ-da yazlıq taxılın şimal, payızlıq taxılın isə cənubda əkilməsi nə ilə əlaqədardır? 2. ABŞ-da pambıq və çəltik torpaqlarının münbit çöl zonasından kənarda əkilməsinin iki səbəbini söyləyin. 3. Avrasiyada çöl zonasında yerləşən və buğda ixracatçısı olan iki ölkənin adını söyləyin. onların ərazilərindəki çöl zonasından intensiv istifadə etmələri ilə əlaqəqardır. • Çәltikçilik çoxlu işçi qüvvəsi tələb edən sahədir. Çin, Hindistan və Tailandda hətta müasir dövrdə də çəltiyin becərilməsində əl əməyini kənd təsərrüfatı texnikası əvəz edə bilmir. Çәltik tarlası. Çin – Әkin sahәlәri LAYİHƏ 109 • IV fəsil • Bioehtiyatların müxtəlifliyi və ondan istifadə • 4 Bu ərazilərdə rütubət çatışmır, günəş istiliyi isə daha çoxdur. Orada yemə daha az tələbkar, yunluq istiqamətli qoyunçuluq və dəvəçilik inkişaf etdirilir. Dağ terraslarında әkilәn çay plantasiyaları. Bu ərazilərdə təbii kompleks tamamilə dəyişdirilmişdir. 1. Təbii zonalar xəritəsindən istifadə edin və dəftərə yazın: a) Şimal Buzlu okeanından Aralıq dənizinə qədər Avropada hansı təbii zonalar yayıl- mışdır? b) Şimali Amerikanın şimalından cənubuna qədər hansı təbii zonalar vardır? 2. Fiziki və təbii zonalar xəritəsindən istifadə edərək cədvəli tamamlayın: Avrasiya Şimali Amerika Ucqar nöqtələr Yerləşdiyi təbii zonalar Ucqar nöqtələr Yerləşdiyi təbii zonalar 4. Mətndən istifadə edərək cədvəli tamamlayın: Təbii zona Ölkələr Təsərrüfatda istifadəsi Meşələr Çöllər Codyarpaqlı meşə və kolluqlar Musson meşələr Savannalar Səhralar Ekvatorial meşələr Biliklərin tətbiq edilməsi və yoxlanılması 5• 4• 3• 1• 2• 5• • 4 3• 1• 2• Qanq çayının vadisindә cut plantasi- yası və cutdan hazırlanmış məhsullar. 3. Məntəqələrin hansı təbii zonada yerləşdiyini və kənd təsərrüfatının hansı sahəsinin inkişaf etdiyini müəyyən edib yazın. LAYİHƏ 110 C ƏNUB MATERİKLƏRİNİN BİOEHTİYATLARINDAN İSTİFADƏNİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ Antarktida istisna olmaqla cənub materiklərinin – Cənubi Amerika, Afrika və Avstraliyanın ekvatora yaxın yerləşməsi onların təbii zonalarında öz əksini tapır. Materiklərin oxşar iqlim göstəriciləri – günəşli saatların miqdarının çoxluğu, vege- tasiya müddətinin uzunluğu və mövsümlər üzrə dəyişməsi bioloji ehtiyatların növ- lərində və miqdarında, eləcə də onların istifadəsində oxşarlıq yaratmışdır. Cənubi Amerika və Afrikanın ekvatorial meşələri Avrasiyanın ekvatorial meşə- ləri ilə müqayisədə çox zəif mənimsənilmişdir. Bataqlıqların geniş yayılması, keçil- məz meşələr, ifrat rütubətlilik, müxtəlif həşəratlar, tropik xəstəliklər bu ərazilərdə əhali məskunlaşmasına maneçilik yaradır. Burada daimi yaşayanlar yerli qəbilə- lərdir. Rütubətli ekvatorial meşələrin təbiəti hər zaman tədqiqatçıları, oradakı təbii sər- vətlər, qiymətli ağac növləri, müalicəvi bitkilər, ilboyu əkinçiliyə imkan verən iqlim şəraiti isə sahibkarları özünə cəlb edir. 30 Müzakirә edin: 1. Təbii zonalardan hansılara hər üç materikdə rast gəlinir? 2. Cənub materiklərinin hansında ekvatorial meşələrə, savanna və seyrək meşələrə, səhralara rast gəlinir? 3. Cənubi Amerika və Afrikada olan hansı təbii zonalar şimal materiklərində də mövcuddur? 4. Nə üçün Afrika və Avstraliyada səhralar geniş yer tutduğu halda, Cənubi Amerikada onların sahəsi çox kiçikdir? 5. Afrika və Cənubi Amerikada hansı təbii zonalar təkrarlanır? Xәritә üzrә iş Cənubi Amerika Afrika Avstraliya Cənub materiklərinin təbii zonaları LAYİHƏ Yüklə 4,35 Kb. Dostları ilə paylaş:
|