Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
189 “İki sahil”, “Ədalət”, “Зеркало”, “Эхо” və s. qəzetlərin, Rusiyanın "Ведомости", "Российская газета", "Коммерсантъ", "Известия", "RBCdaily", "Независимая газета", "Эксперт” kimi aparıcı KİV-lərinin materialları əsasında demoqrafiya siyasəti anlayışı, onun mahiyyəti, demoqrafiya siyasəti konsepsiyasının işlənib hazırlanması prosesinin detalları, onun məzmununun təfərrüatları və tətbiqi perspektivləri ilə tanış olduq. Azərbaycan KİV-ində çap olunmuş jurnalist əsərlərinin adları – “Köçürmə siyasəti” 83 , “Qaçqınlar harada yerləşdirilməlidir” 84 , “Yeniyetmələri qorumaq lazımdır” 85 , “Amandır xəstələnməyin” 86 , “Kəbin, siğə, yoxsa rəsmi nikah?” 87 və s. , Rusiya kütləvi informasiya vasitələrindən götürdüyümüz “Rusiyalılar defisitdirlər” 88 , “Demoqrafik çağırış” 89 , “Xəstələnmək olmaz, çoxalmaq lazımdır” 90 , “İqtisadi demoqrafiya” 91 , “Səhiyyə Nazirliyi ölümdən güclüdür” 92 və s. başlıqlar jurnalist peşəkarlığının, peşə mövqeyinin və sənətkarlığının vəhdətini əks etdirən uğurlu nümunələr kimi qəbul oluna olar. Başlıqlardakı lakonikliyin, məzmunundakı məna çalarlarının, problemin qoyuluşundakı cəsarətin geniş auditoriyanı dərhal özünə cəlb edəcəyi heç bir şübhə doğurmur. 83 “Azərbaycan”qəzeti, 3 oktyabr 1998. 84 “Azərbaycan”qəzeti, 23 oktyabr 1998. 85 “Günay” qəzeti, 20 mart 2000. 86 “Azərbaycan”qəzeti, 23 oktyabr 1998. 87 “Ekspress” qəzeti, 22-23 fevral, 2004. 88 "Российская газета", 23 мая 2007 г. 89 "RBCdaily", 23 мая 2007 г. 90 "Известия", 24 мая 2007 г. 91 "Коммерсантъ", 24 мая 2007 г. 92 "Ведомости", 31 мая 2007 г. 190 Kütləvi informasiya vasitələri qlobal demoqrafiya problemi ilə əlaqədar ictimai rəy yaratmaq, cəmiyyəti fəallaşdırmaq və səfərbər etmək imkanına malik aparat kimi ən azı bu sahədə əhalinin maarifləndirilməsi funksiyasını yerinə yetirə bilər. Media demoqrafiya problemlərinin işıqlandırılması sahəsində öz rolunu necə yerinə yetirir? Bu sual jurnalistika nəzəriyyəçilərini ciddi narahat edir və onlar problemin həllində KİV-in səmərəli iştirakını təmin edə biləcək bir neçə faktor irəli sürürlər. Belə ki, burada jurnalistikanın daxili qanunlarına uyğun olaraq jurnalistin öz fəaliyyətini həyata keçirmək imkanı - söz azadlığı, mətbuat azadlığı nəzərdə tutulur. Həmçinin, jurnalist yaradıçılığının peşəkarlıq etik tənzimləyiciləri də KİV-in öz konkret vəzifələrini yerinə yetirməsində əsas şərt kimi qəbul olunur. Yəni, bu problemin mətbuatda işıqlandırılması jurnalistin səriştəliliyindən çox asılıdır. Jurnalist- demoqrafdan ilk növbədə özünün demoqrafiya probleminin mahiyyətinə, mürəkkəb bir sosial-təbii proses kimi təzahür formalarına, bu poseslərin problemə çevrilməməsi üçün qabaqlayıcı tədbirlərə və onların tətbiqi yollarına mütəxəssis səviyyəsində bələd olması tələb olunur. Demoqrafiya möv- zusunda hazırlanan materiallar mütləq aşağıdakı suallara cavab verməlidir: − mövzu necə işıqlandırılır (obyektiv, vicdanlı, qərəz- siz)?; − ictimaiyyətə necə təsir göstərəcəkdir?; − hansı nəticələr əldə olunacaqdır? Bu baxımdan müasir dövrdə əksər cəmiyyətlərdə, xüsusilə də həyat səviyyəsi yüksək olan cəmiyyətlərdə demoqrafiya sahəsində doğumun aşağı düşməsi, ölüm səviyyəsinin yüksəlməsi, qeyri-sabit nikah və s. kimi neqativ təzahürlərin artması halları müşahidə olunur. Bunun 191 da nəticəsi kimi depopulyasiya - əhalinin sayının azalması özünü daha qabarıq şəkildə büruzə verir. Artıq iyirmi ildən çoxdur ki, depopulyasiya dünyanın aparıcı KİV-lərinin qızğın müzakirə predmetinə çevrilmişdir. Ancaq, bütün bəşəriyyəti ciddi narahat edən bu problemə, xüsusilə də onun yaranma səbəbləri və nəticələri ilə bağlı ictimai rəyin formalaşdırılmasına KİV-lərin qeyri- peşəkar yanaşmaları narahatlıq doğurmaya bilmir. Jurnalistika nəzəriyyəçiləri bu boşluğu doldurmaq üçün demoqrafiya problemləri ilə bağlı ictimai rəyin formalaşdırılmasında KİV-in və kütləvi mədəniyyətin rolunun müəyyən edilməsi məqsədi ilə spesifik tədqiqatların – kontent-analizlərin aparılmasını təklif edirlər. Bu tədqiqatlar necə keçirilməlidir? Hansı metod və texnologiyalardan istifadə olunmalıdır? Tədqiqat zamanı böyük mətnlərlə işləyərkən əhali mövzusuna aid ayrı-ayrı sözlərin və mükalimələrin deyil, mətnin böyük bir hissəsinin, hətta məqalənin tam mətninin təhlil vahidi qismində istifadə olunması məqsədəmüvafiqdir. Müzakirə olunan situasiyalar arasında doğum, ölüm, nikah, boşanma və s. kimi demoqrafik hadisələr üstünlük təşkil etməlidir. “İnformasiya-situasiya” formulu tədqiqatın əsası kimi götürülə bilər və bu zaman nikah-ailə silsiləsinə aid faktla bağlı işıqlandırılan hər bir informasiya nəzərə alınmalıdır. Bütün mətnlər aşağıdakı üç istiqamətdə təhlil edilməlidir: situasiyada iştirak edənlərin sosial-demoqrafik xarakteristikaları; uşaqlı ailələr; hadisələrin (situasiyaların) coğrafiyası. Tədqiqat massivinin təxminən 200 vahiddən ibarət olması daha məqsədəuyğundur. Paralel olaraq ailə- demoqrafiya terminologiyası istifadə olunan qəzet 192 materiallarının adlarının siyahısı tərtib edilir. Bu zaman oxucuya təqdim olunan “ailəpərəst” başlıqlarla real informasiya arasındakı korrelyasiyanın (müqayisə edilən anlayışlar arasındakı münasibət, asılılıq) aşkar edilməsi olduqca vacibdir, çünki ailə dəyərlərinin öz qiymətini kəskin şəkildə itirdiyi (ilk növbədə, uşaqların) bir dövrdə dövlət həmişə uşaq imicindən və ailə simvollarından yararlanmağa çalışır. Mətnlər burada verilən məlumatların konkret məzmu- nuna və redaksiya tərəfindən verilən tapşırıqlara uyğun təhlil olunmalıdır. Bütün informasiya aşağıdakı üç qrupda cəmləşdirilməlidir: birinci qrup informasiya – hər hansı konkret bir ailədə baş vermiş müxtəlif hadisələr barədə məlumatlar. Bu zaman hadisədə iştirak edənlər, onların yaşı, ailədəki rolları, statusları və s. göstərilməlidir; ikinci qrup informasiya – ailə institutunun (ayrıca götürülmüş bir ailənin timsalında) müxtəlif dövlət institutları ilə (ordu, təhsil, tibb və s.) qarşılıqlı fəaliyyəti nəticəsində yaranan müxtəlif situasiya və problemlərin konstatasiyası; üçüncü qrup informasiya – elmi və etik, məsələn, tibbi müdaxilə yolu depopulyasiya probleminin həlli məsələləri. Birinci qrup informasiya ailənin iki uşağa olan ehti- yacının reallaşdırılmasına mane olan həyat şəraitləri içərisində mənzil şəraiti, qadınların peşə və ailə öhdəliklərinin uzlaşdırılması ilə bağlı çətinlikləri, ailə üzvləri arasındakı münasibətlərdə olan münaqişələri, ailədaxili zorakılığı əhatə edir. Sözügedən məsələ ilə bağlı keçirilən sorğuda iştirak edən 50 qadından 46-sı ailədə zorakılığa məruz qaldığını bildirib: "Müstəqilliyin və sərbəstliyin olmaması da qadınların əsas problemləridir. Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|