Sonuncu ensiklopediya Layout qxd
Yüklə 5,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XATİB – məscidlərdə xütbə oxuyan din xadimidir.
- XATİB XƏDİCƏ BİNT XÜVEYLİD – Məhəmməd peyğəmbərin birinci xanımı ol
- XƏLİFƏ – Məhəmməd peyğəmbərdən sonra İslam dövlətinin dünyəvi və dini başçısı, həm də idarəçisidir.
- XƏLVƏT – sufilikdə təriqət şeyxinin göstərişi ilə müridin təkkədə müəyyən vaxt təklikdə qalmasıdır.
- XƏDİCƏ BİNT XÜVEYLİD
saylı icmaları Əlcəzairdə, Liviyada, Mərakeşdə və Ümmanda yaşayırlar. Xaricilərin bütünü Raşidi xəlifələrdən olan Osman və Əlini, eləcə də sonrakı xəlifələri qəbul etmirlər. Müsəlman- ların çoxu xəlifə kimi Qureyş qəbiləsindən olan hömkmdarları tanıyırlar. Peyğəmbərin özü də bu qəbilədən olmuşdur. Belə ki, Əməvi və Abbasi xəlifələrinin soyları qureyşli idi. Xaricilər isə bununla razı dey- ildilər. Onlar qureyşli olmayanların da xəlifə- liklərini tanıyırdılar. Xaricilər öz aralarından xəlifə seçərək onların ədalətli olması şərtini irəli sürürlər. Onlara görə ədalətli xəlifəyə qarşı çıxanlarla mübarizə aparmaq lazımdır. Əgər xəlifə ədalətdən uzaq düşərsə o zaman o vəzifəsindən getməli ya da öldürülməlidir. Xaricilərə görə bu dünyada xəlifə olmaya da bilər, ancaq xəlifəyə ehtiyac yaranarsa hər bir azad və ya kölə qureyşli xəlifə ola bilər. Xari- cilərin birinci xəlifəsi Abdullah ibn Vəhb Ra- sibi olmuşdur. Xaricilər “kafir” saydıqları hakimiyyətə qarşı üsyanların vacib olduğunu vurğu- layırdılar. Onlar yalnız özlərini mömin hesab edirdilər. Onların dünyagörüşlərini bölüşməyənlər isə “kafir” adlandırırdılar. Əgər bir yerdə onların sayı 40-a çatmışdırsa, onda onlarla silahlı mübarizə aparmaq vacib buyurulmuşdur. Bu saydan az olanda isə xaricilər yetərsay yığana qədər təqiyyə etməli idilər. Din yolunda ölmək xariciliyin ən başlıca məqsədlərindən biri olmuşdur. Öz inanclarının doğru olduğuna inanan xaricilər “ədalətin” qurulması üçün həyatlarını qurban verirdilər. Bu yolla onlar cənnətə girəcək- lərinə inanırdılar. Özlərini qurban vermək istəyi xariciləri aramsız silahlı üsyanlara və xilafət qoşunları ilə üzləşməyə vadar edirdi. Bu toqquşmalarda xaricilər çoxlu sayda itk- ilər verirdilər. Ona görə onların ölmüş igidlərinin sayı getdikcə artırdı. Xaricilər “kafirlərlə” savaşlar aparmaqla kifayətlənmirdilər. Onlar ətraflarında yaşayan insanlarla bütün əlaqələrini kəsirdilər, insanlardan ayrılıb başqa yerlərə köçüb orada yaşayırdılar. Məhəmməd peyğəmbərin hicrət etməsinə dayanaraq onlar da özlərini din uğrunda hicrət edənlər adlandırmış və yaşadıqları yerləri “Darül-Hi- crət” (Hicrət edənlər ölkəsi), yollarını azmış saydıqları müsəlmanların yaşadıqları yerləri isə “Darül-Harb” (Müharibə ölkəsi) adlandır- mışdırlar. Xaricilərin öz mübarizələrinin nəticəsində hicrətin II – III əsrlərində Şimali Afrikada Midrarilər və Rüstəmilər, Ərəbistan yarımadasında isə Ümman dövlətlərini yarada bilmişdirlər. Ancaq, hakimiyyətə gəldikdən sonra onların öndərləri xariciliyin ilkin məqsədlərindən uzaqlaşıb, sülalə hakimiyyətlərini qurmuşdurlar. Ən tanınmış xarici məzhəbləri əzraqilər, nəcdilər, süfrilər, əcradilər, ibadilərdir. İslamdan çıxmış xarici qolları isə məymunilər və yəzdilər hesab ol- unurlar. XATİB_–_məscidlərdə_xütbə_oxuyan_din__xadimidir.'>XATİB – məscidlərdə xütbə oxuyan din xadimidir. Xütbədən əvvəl o, minbərin yanında durur və minbərə çıxdıqdan sonra isə üzünü insanlara çevirir. Bundan sonra müəzzin müsəlmanları ibadətə çağırmaq üçün azanı oxuyur. Xatib də insanlarla bir- likdə azana qulaq asır, sonra ayaq üstə hər hansı bir məsələ üzrə iki hissədən ibarət olan xütbə oxuyur. Xütbənin birinci hissəsini ox- uyandan sonra yerə oturur. Sonra yenidən qalxaraq ikinci hissəsinə davam edir. Xatib xütbəni uzatmamalı, bacardıqca tez oxuyub qurtarmalıdır. İbadətə toplanmış müsəlman- lara gəldikdə isə onlar xatibi diqqətlə din- ləməlidirlər. Xütbə zamanı danışmaq, səs salmaq olmaz. Bütün diqqət xatibə yönəlmə- lidir. Xütbə oxunanda namaz qılmaq da məs- ləhət görülmür. 119 XATİB XƏDİCƏ BİNT XÜVEYLİD – Məhəmməd peyğəmbərin birinci xanımı ol- muşdur. Qüreyşlilərdən olan Xədicə Məhəm- məd peyğəmbərin həyatında müstəsna rol oynamışdır. Xədicə Məhəmmədlə evlən- məzdən əvvəl iki dəfə evlənmişdir. Onun bir- inci əri olmuş Atiq ibn Əyizdən Xədicənin bir qızı olmuşdur. Əri dünyasını dəyişdikdən sonra o, Təmim qəbiləsindən olmuş Əbu Haləyə ərə getmişdir. İkinci evlilikdən onun bir oğlu və iki qızı dünyaya gəlmişdir. Əbu Halənin ölümündən sonra Xədicə, hələ peyğəmbər olmamış Məhəmmədə ərə get- mişdir. Rəvayətlərə görə, Xədicə ticarət işlərini ilə məşğul olan varlı bir qadın olmuşdur. Bu məqsədlə o, Suriyaya öz muzdlu adamlarını göndərirdi. Məhəmməd də onlardan biri ol- muşdur. O, Suriyaya Xədicənin qulluqçusu Məysərə ilə birlikdə getmişdir. Orada özünü ən yaxşı tərəfdən göstərə bilmiş Məhəmməd qarşısında olan tapşırığı uğurla yerinə yetir- miş, Xədicəyə böyük gəlir qazandıra bilmişdir. Məysərə Məhəmmədin dəyərli, yüksək əxlaqlı və sağlam düşüncəli bir insan olduğunu Xədicəyə xəbər vermişdir. Bundan sonra Xədicə təmsilçinin vasitəsi ilə Məhəm- mədə onunla evlənmək təklifini çatdırmışdır. Məhəmməd də bu təklifi qəbul etmişdir. Məhəmmədin əmisi Əbu Talib, Xədicə üçün elçi getmiş, onların toyunu öz evində et- mişdir. Bir çox qaynaqlara görə o zaman Xədicənin 40, Məhəmmədin isə 25 yaşı ol- muşdur. Onların bu evlilikdən Fatimə, Ümm Gülsüm, Zeynəb və Ruqiyyə adlı qızları, eləcə də Qasım və Abdullah adlı oğulları doğulmuşdur. İslam ənənəsinə görə Xədicə Məhəm- mədin peyğəmbərliyini tanımış ilk insan ol- muşdur. O, hər şeydə ərini dəstəkləyərək onun mənəvi dayağına çevrilmişdir. Məhəm- məd Xədicəni sevmiş, onu ən yaxşı qadın ad- landıraraq həyatının sonuna qədər yad etmişdir. Xədicənin ölümünə qədər onun başqa xanımlarla evliliyi olmamışdır. Xədicə Məhəmmədin peyğəmbərliyinin onuncu ilində Məkkədə vəfat etmişdir. XƏLİFƏ – Məhəmməd peyğəmbərdən sonra İslam dövlətinin dünyəvi və dini başçısı, həm də idarəçisidir. Xəlifə Məhəm- məd peyğəmbərin təmsilçisi, Allahın yer üzündəki qanunlarının qoruyucusu, eləcə də bütün müsəlmanların öndəridir. Xəlifələr bütün ölkənin şəriət qanunları ilə idarə edilməsini və onun qorunmasını təmin etmə- lidir. Müsəlmanların əksəriyyətinə görə soyu Qureyş qəbiləsindən olan sağlam düşüncəli, dini yaxşı bilən ədalətli müsəlman xəlifə ola bilər. O, müsəlmanları işğalçılardan qoru- mağı bacarmalı və yüksək şəxsi keyfiyyətləri ilə fərqlənməlidir. Bu tələblərə cavab verən qureyşli olmasa, onda bu kimi keyfiyyətləri olan hər bir müsəlman xəlifə ola bilər. Xalq bütün bu özəllikləri olan xəlifəni tanımalıdır. Yalnız istisna durumlarda (məsələn, İslam- dan dönsə) ona qarşı üsyan etmək mümkündür. Müsəlmanların eyni vaxtda yal- nız bir xəlifəsi olmalıdır. İki və daha çox adam xəlifəliyə iddia etsə, onda daha öncə seçilmiş insan qanuna uyğun olan xəlifə hesab edilməlidir. Məhəmməd peyğəmbərdən sonra Xilafəti Raşidi xəlifələr idarə et- mişdirlər. Bundan sonra Xilafət imperator- luğa çevrilmişdir. Şiələr qanuni xəlifələr kimi yalnız Əlini və onun soyundan olan imamları tanıyırlar. XƏLVƏT – sufilikdə təriqət şeyxinin göstərişi ilə müridin təkkədə müəyyən vaxt təklikdə qalmasıdır. Bu adət təriqətə yeni gəlmiş müridlər üçün bir qədər sonra tətbiq olunur. Təklikdə mürid nəfsini çirkabdan təmizləyir və durmadan Allahı zikr edir. Bu- rada o demək olar ki, vaxtını aramsız ibadətlərlə keçirir. Sufi təriqətlərində tək- likdə qalmanın vaxtı 3, 40 ya da 1001 gün olur. Ən çox yayılmış təkliyə çəkilmə 40 120 XƏDİCƏ BİNT XÜVEYLİD Yüklə 5,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|