Riyaziyyat
2009
Riy. IX.3. Təhlil-əsaslandırmanın bəzi üsullarından istifadə edir
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
sadə qanunları formalaşdırır və əsaslandırır (
•
ədədlər arasında münasibətlər, onların xassələri
və onlar üzərində əməllərin nəticəsi haqqında); uyğun halda ifadələri inkar edir (əks-misallar
gətirir); əks qanunları formalaşdırır
məsələləri həll etdikdə ədədi çoxluq arasında münasibətlərin bəzi ifadə üsullarından (məs.,
•
diaqramlar və ya digər qrafik ifadələr) istifadə edir
ədədlərin orta hesabını və orta həndəsi icmalını edir və bir-biri ilə müqayisə edir; məsələlərin
•
həlli zamanı onların xassələrindən istifadə edir
qalıqların
•
riyazi elementlərindən (ədədlərin toplanılması/çıxılması modulu ilə 12, 60 və
ya 360, məs., saat və ya bucaqla hərlənənlərlə əlaqədə olan məsələlərin həllində) istifadə
edir
Riy. IX.4. Hesablama və miqdarın qiymətləndirilməsi ilə əlaqədar məsələləri
həll edir
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
hesablamalar aparır və iki sadə köçürülən faiz hissələrini, müxtəlif endirimləri, vergiləri
•
müqayisə edir; onlar arasında fərqləri təhlil edir.
tam gəlir/mənfəət və pərakəndə qiymət arasında, tələbat və məlum xərclərlə təklif arasında
•
verilən münasibətlərə əsasən əlaqə yaradır (məs., əgər kitabın qiyməti 20 laridirsə, o zaman
20000 ədəd satılacaq. Təcrübəyə əsasən məlumdur ki, pərakəndə qiymətin hər 3 lari ilə
artırılması satış miqdarının 500 ədədlə azalmasına səbəb olur. Minimal pərakəndə satış
qiyməti nə olmalıdır ki, gəlir 576000 lari olsun?)
şəxsi smeta, gəlir ilə əlaqədar hesablamalar və ya növbəti fəaliyyəti planlaşdırmaq məqsədilə
•
qiymətləndirmələr aparır
digər dərs planlarından irəli gələn hesablamalarla əlaqədar məsələləri həll edir
•
Məzmun
Rasional ədədlər çoxluğu və onun altsistemləri (natural və tam ədədlərin çoxluqları)
1.
İrrasional ədədlərlə tanışlıq (məs.
2.
2 ).
Riyazi əməllər və onların nəticələrinin qiymətləndirilməsi
3.
Kökün alınması; kökü təşkil edən sadə ədədi ifadənin əhəmiyyətinin qiymətləndirilməsi
4.
Müxtəlif şəkillərdə verilən ədədlərin müqayisəsi
5.
Proporsiya və əks-proporsiya
6.
Qalıqların riyazi elementləri (tanışlıq qaydası ilə: “son rəqəmin hesabı”, qalıqlı bölmə)
7.
Ölçü vahidləri, onlar arasında əlaqələr və onların istifadəsi: sahə və həcm vahidləri arasında
8.
münasibətlər
„İstifadəçi hesablaması“ sadə və mürəkkəb şəkildə köçürülən faiz tarifi; smeta, müxtəlif
9.
vergilər, endirim, amortizasiya
Riy. IX. - 3
Riyaziyyat
2009
İstiqamət: Qanunauyğunluq və cəbr
Riy. IX.5. Problemin həlli zamanı diskret riyazi elementlərdən istifadə edir
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
plan və ya cədvəli tərtib etdikdə ağacabənzər diaqramlardan istifadə edir; bir işarəli optimal
•
marşrutu (məs., ən qısa yolu) tapmaq üçün (alqoritmlər xaricində) qrafalardan istifadə
edir
variantları hesabladıqda hər hansı bir üsulu (siyahı,
•
ağacabənzər diaqram) (məs., müxtəlif
elementlərin kombinasiyalarının bütün mümkün variantını, kəmiyyət elementlərinin
seçilməsi, yerləşməsi və yerdəyişməsinin sayını tapmaq üçün) seçir və istifadə edir
real prosesləri
•
diskret modellərlə təsvir etdikdə silsilə qaydasından istifadə edir (məs.
əhalinin hər illik daimi faiz artımı); silsilə qaydası ilə verilən ardıcıllığı (n-üzvlü düstur
xaricində) yayımlayır
çoxluq üzrə əməlləri (birləşmə, kəsişmə, əlavə etmə) uyğun məntiqi əməllərlə (ya, və, yox)
•
əlaqələndirir
Riy. IX.6. Çoxluqlar arasında asılılğı təhlil etmək üçün funksiyalar və onların
xassələrindən istifadə edir
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
real vəziyyəti təsvir edən funksiya üçün funksiyanın əhəmiyyətini, sıfırı, maksimum/
•
minimumu, artma/azalmanı və əlamətin daimiliyinin intervallarını tapır və həmin vəziyyətin
kontekstində onları icmal edir
funksiyanın
•
parametrlərini dəyişir və bu dəyişikliyin nəticəsini bu funksiya ilə təsvir edilən
prosesin kontekstində şərh edir (məs., məsafənin zamanla asılılığını təsvir edən funksiyada
0
S
t
v
)
t
(
S
+
⋅
=
sürətin dəyişməsinin keçilən məsafəyə hansı təsir göstərdiyini?)
Riy. IX.7. Problemin həlli zamanı tənliklər sistemlərindən və
bərabərsizliklərdən istifadə edir
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
mətni məsələni həll etmək üçün ikidəyişənli tənlik sistemini tərtib edir və həll edir; məsələnin
•
kontekstini nəzərə almaqla izahatı şərh edir
mətni məsələləri həll etmək üçün və ya real vəziyyətin modelləşdirilməsi üçün birdəyişənli
•
bərabərsizliyi tərtib edir və həll edir; məsələnin çoxluq icmalını şərh edir
real prosesi təsvir edən iki funksiyanı müqayisə edir (o çoxluğu tapır, hansında bir funksiya
•
ikinci funksiyadan çoxdur/azdır, ikinci funksiyaya bərabərdir) və kontekstlə münasibətdə
müqayisənin
nəticəsini şərh edir
Riy. IX. - 4