İlham Mazanlı
Yüklə 3,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İlham A.Mazanlı_________________________________________________________
- KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi
- Dinlərarası münaqişələr KİV-lərarası müharibələrə
İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 151
kəsiyini götürsək, əsasında guya dinin - islam faktorunun dayandığı Azərbaycan - Ermənistan, Çeçenistan - Rusiya münaqişələrinin (Ermənistan və Rusiya KİV-ləri bu amili xüsusi “yaradıcılıqla” təbliğ edirlər) şahidi oluruq. Eyni zamanda, SSRİ - Əfqanıstan, ABŞ - Əfqanıstan, ABŞ - İraq, faktiki iştirakı olmasa da, ABŞ - Liviya, ABŞ - Suriya, bir qədər əvvəl serblərlə albanlar arasında baş vermiş münaqişələri də islamla bağlayanlar az deyildir. Bir qədər də keçmişə qayıtsaq, ABŞ-la Vyetnam, Yponiya, İndoneziya, Panama, Honduras və s. ölkələrlə münaqişələri təfərrüatı ilə yadımza sala bilərik. Rusiya və Gürcüstan arasındakı (hər ikisi xristianlığın pravoslav məzhəbinə aiddir) silahlı münaqişə isə gözlərimizin önündə baş verir. Əgər biz də millətlər və dövlətlər arasındakı münaqişələrin səbəbini dini amillərlə izah etməyə başlasaq, eyni ənənədən çıxış edərək, onları avropa bütpərəstliyi və katolosizmi, rus şovinizmi ilə əlaqələndirmək haqqına malikik. Eyni fikri Qərb mətbuatının “islam fundamentalizmi” anlayışı ətrafında formlaşdırdığı neqativ rəy barədə də demək mümkündür. Hər bir təlimin (din təlimdir) söykəndiyi fundament (lat. fundamentum – özül, təməl) vardır. Təməli, əsası olmayan hər bir şey, o cümlədən, təlim də məhvə məhkumdur. Xristianlığın protestantlıq teologiyasının cərəyanlarından biri olan fundamentalizm köhnəlmiş dini anlayışların tənqidi cəhətən yenidən baxılmasının əleyhinə çıxış edir. Ümmiyyətlə, dinlərdə ortodoksiyanın tərəfdarlarını fundamentalistlər adlandırırlar. Necə ola KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 152
bilərki, eyni tələblər irəli sürənlər, eyni mövqe nümayiş etdirənlər - xristian dinindəki ortodokslar “sivil”, islamdakılar isə “varvar” olsunlar? Dinlərarası münaqişələr KİV-lərarası müharibələrə gətirib çıxarır həmişə. Qərbi Avropa KİV- lərində vaxtaşırı Məhəmməd Peygəmbərin karikaturalarının yerləşdirilməsi, islam əleyhinə yazıların verilməsi qərbsayağı söz, ifadə və əqidə azadlığı kimi deyil, 2 milyard insanın (Yer kürəsi əhalisnin təxminən 25 %-ni təşkil edir) şərəf və ləyaqətinin təhir edilməsi kimi, əqidə və inamına hörmətsizlik kimi qiymətləndirilməlidir və varvarlığa daha çox uyğundur. Qərb mətbuatının islama qarşı sonuncu “səlib yürüşünü” izləsək, onların bu kampaniya və kompaniyda xüsusi fəallığının və geniş coğrafiyasının şahidi oluruq. 85
dilində çap olunur –İ.M.) Məhəmməd Peygəmbərin 12 karikaturasını 2005-ci il 30 sentyabr tarixli sayında özünüsenzura və söz azadlığı haqqında məqaləyə illüstrativ əlavələr kimi çap edir. 2006-cı il fevralın 9-da Volqoqradın (Rusiya) «Городские вести» qəzeti “İrqçilərə hakimiyyətdə yer
85
http://ru.wikipedia.org/wiki/кариктурный_ скандал_ (2005-2006)
İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 153
yoxdur” məqaləsini çap edir. Məqaləni müşayiət edən illüstrasiya materialında yəhudi, xristian və islam dininin peyğəmbərlərinin Buddanın ətrafına toplaşıb silahlı münaqişələri pislədikləri mənzərə təsvir edilir. Belorusda çıxan «Згода» qəzeti 2006-cı il 18-26 fevral tarixli sayında çap olunuş «Палітычны крэатыў» (“Siyasi kreativ”) başlıqlı məqaləyə “Jyllands- Posten” qəzetinin 2005-ci ilin sentyabrında Məhəmməd Peygəmbərin çap etdyi karikaturalarını illüstrasiya kimi əlavə edir. 2007-ci ilin avqustunda İsveçin “Nerikes Allehanda” qəzeti insanların əqidə azadlığı hüququna “hörmət”də daha uzağa gedir və peyğəmbərin başının it bədəni üstündə təsvirini yaradan karikatura çap edir. Qəzet özünün insanlığa ləkə gətirən bu addımını ölkə qalereyalarının rəssam Lars Uilksin işlərini sərgilərə çıxarmaqdan imtina etdirdiklərinə görə ona dəstək mənasında və “söz və məzhəb azadlığının İcveç üçün boş, mənasız” bir şey olmadığını sübuta yetirmək məqsədilə etdiyini bildirir. 2008-ci ildə Avropada İslama qarşı media hücumları yeni vüsət almağa başlayır. Fevral ayının 16-da Danimarkada çıxan beş qəzet Məhəmməd Peygəmbərin bombaya oxşayan əmmamə ilə təsvirini çap edir. “Berlingske Tidende” qəzeti özünün bu “coşqunluğunu” “söz azadlığını dəstəklə” izah edir və bunu gələcəkdə də edəcəklərini bildirir. Daha sonrakı illərdə Danimarkanın “Politiken” jurnalı,
İspaniyanın “El Jueves” jurnalı, KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 154
Fransanın həftəlik satirik “Charlie Hebdo” jurnalı da 86
digər KİV-lərilə həmrəylik nümayiş etdirərək Məhəmməd Peyğəmbərin karikaturalarını çap edirlər. Almaniyanın Berlin və Brandenburq federal torpaqlarının ali inzibati məhkəməsi ultrasağ «Almaniya uğrunda» hərəkatının nümayəndələrinə Berlində Məhəmməd Peyğəmbərin karikaturalarını nümayiş etdirə biləcəkləri barədə müvafiq qərar çıxardır. 87 ABŞ-da istehsal olunan və Məhəmməd Peyğəmbərin ələ salındığı “Müsəlmanların məsumluğu” filmi İnternet şəbəkəsində yerləşdirilir. Zənnimizcə, Avropa KİV-lərinin bu cür heç bir əndazəyə sığmayan davranışlarını Avropanın sürətlə müsəlmanlaşmasına qısqanclıqla yanaşmanın nəticəsi kimi də nəzərdən keçirmək olar. Dünya ölkələrində tolerantlıqla bağlı monitoinqlər keçirib vəziyyəti qiymətləndirənlərin, başqa millətlərə və dövlətlərə demokratiya dərsi keçənlərin özlərini bu cür aparmaları yalnız təəssüf və onların obyektivliyinə və demokratikliklərinə inamsızlıq hissi doğurur. Əlbəttə, vəziyyət bu cür birtərəfli – “bir qapıya oyun” şəklində qala bilməzdi. Müsəlman dünyasının cavabı özünü çox gözlətmir. On bir İslam ölkəsinin xarici işlər nazirlikləri Danimarka hökumətindən karikaturalara görə
86 “Charlie Hebdo” jurnalı, 18 sentyabr 2012. 87 http://proses.az/?m=xeber&id=2797 Yüklə 3,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|