Imamet indd
Yüklə 3,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
51 tərəfindən yardım ediləcək. Əlləzinə amənu...rakiun ayəsinin misdaq və nümunəsi kimdir? Ötən bəhslərimizdə (ﺎَﻤﱠﻧِﺇ) “innəma” və “vəli” sözlərinin mənalarının aydınlaşmasına baxmayaraq, hələ də ayədəki qaranlıq qalmış tərəflər tamamilə aradan qalxmamışdır. Çünki keçmiş bəhslərimizdən (ﻮُﻨَﻣﺁ َﻦﻳﺬﱠﻟﺍ.…َﻥﻮُﻌِﻛﺍَﺭ) ayəsindəki məqsədin kim olduğu bilinməmişdir. Bu suala cavab vermək üçün bilməliyik ki, ravilərin, təfsirçi, əhli- sünnə və şiə alimlərinin heç biri bu ayənin misdaq və nümunəsi kimi həzrət Əlidən (ə) başqa, heç bir şəxsi xatırlatmamışdır. Nəticədə, bütün müsəlman alimləri həmin ayənin nümunə və misdaqının həzrət Əli (ə) olması ilə bağlı fikir birliyinə malikdirlər. Digər tərəfdən, ﻮُﻨَﻣﺁ َﻦﻳﺬﱠﻟﺍ (iman gətirən kəslər) üçün ən azı bir nümunə mövcud olmuşdur və şübhəsiz ki, o şəxs də Əli ibn Əbu Talibdən (ə) başqası deyildi. Beləliklə, ötən bəhslərimizin ümumilikdə nəticəsi – təfsirçilərin hədis, rəvayət və nəzəriyyələrini çıxmaq şərti ilə – üç mətləbdən ibarətdir: 1. ﺎَﻤﱠﻧِﺇ (innəma) – sözü həsr və məxsusluğu bildirir və vilayəti üç dəstəyə şamil edir. 2. Bu ayədəki “vilayət” sözü Quranda işlənən əksər mənaları nəzərə aldıqda, “ixtiyar sahibi” və “rəhbər” mənasındadır. 3. ﻮُﻨَﻣﺁ َﻦﻳﺬﱠﻟﺍ (əlləzinə amənu) – sözündə məqsəd, şübhəsiz ki, həzrət Əli ibn Əbu Talibin (ə) müqəddəs vücududur. İkinci yol: Ayəni hədisləri nəzərə almaqla təfsir etmək Mərhum Mühəddis Bəhrani “Ğayətul-məram” əsərində əhli-sünnə mənbələrindən iyirmi dörd hədis və şiə mənbə və sənədlərindən isə on doqquz rəvayət nəql etmişdir ki, birlikdə qırx üç hədisi təşkil edir. Bu ayə barəsində gəlib çatan rəvayətlər mütəvatirdir. 1 Bundan əlavə, Əllamə Əmini də öz dəyərli əsəri olan “Əl-Qədir” kitabında həmin ayə barəsində əhli-sünnənin iyirmi dörd tanınmış mənbəsindən rəvayət nəql etmişdir. Onun nəql etdiyi mənbələr bunlardan ibarətdir: “Təbəri təfsiri”, “Əsbabun-nuzul”, “Fəxri Razi təfsiri”, Sibt ibn Cuzinin “Təzkirə”si, İbn Həcərin “Əs-Səvaiq”, Şibləncinin “Nurul- əbsar” əsəri və “İbn Kəsir təfsiri”. Bu əsərlər əhli-sünnə nəzərində 1. Hər hansı bir məsələ barəsində həddən artıq rəvayətlərin nəql edilməsi ilə həmin mövzuya nisbətdə insan yəqin əldə edərsə, bu cür hədislər “mütəvatir” adlanır və onların sənədlərinin araşdırılmasına ehtiyac duyulmur. 52 Əbülqasim Əlyan Nejadi mötəbərdir və xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Həmin hədislərin raviləri Peyğəmbərin (s) on nəfər aşağıda adlarını çəkdiyimiz məşhur və tanınmış səhabələrindəndir: 1. İbn Abbas, 2. Əmmar Yasir, 3. Cabir ibn Abdullah Ənsari, 4. Əbuzər Qəffari (o, bu zəminədə ən məşhur və geniş şərhli rəvayəti nəql etmişdir), 5. Ənəs ibn Malik, 6. Abdullah ibn Salam, 7. Səlmət ibn Kuheyl, 8. Abdullah ibn Qalib, 9. Uqbət ibn Həkim, 10. Abdullah ibn Ubəyy. Bundanə əlavə, bu ayənin nazilolma səbəbi barədə, şəxsən, həzrət Əlinin (ə) də rəvayət nəql etdiyini və o həzrətin dəfələrlə həmin ayəni dəlil gətirdiyini deyə bilərik. Yuxarıdakı rəvayətlərin məzmunu belədir: “Bir gün həzrət Əli (ə) Məscidün-Nəbidə (Peyğəmbər məscidi) namaz qılmaqla məşğul olduğu zaman məscidə ehtiyacı olan bir şəxs (dilənçi) daxil olur və öz ehtiyaclarını ödəmək üçün kömək istəyir. Amma heç kəs ona bir şey vermir. 1 Namazda rüku halında olan həzrət Əli (ə) əli ilə ona işarə edir və həmin şəxs yaxın gələrək o həzrətin mübarək barmağından üzüyü çıxarıb götürür və sonra məsciddən gedir. Elə həmin vaxt barəsində bəhs etdiyimiz ayə Peyğəmbərə (s) nazil olur.” Xatırlatdığımız mətləb nazil edilən ayə barəsində nəql edilmiş qırxdan artıq rəvayətin məzmunudur. Biz burada həmin qırx rəvayətdən yalnız üçünü nəzərinizə çatdırmaqla kifayətlənir və onları müxtəsər şəkildə Fəxri Razinin təfsirindən nəql edirik: .ﺐِﻟﺎﻄﻴﺑَأ ِﻦْﺑ ﱢ ِﲇَﻋ ﰲ ْﺖَﻟَﺰَﻧ ﺎـﻬﱠﻧَأ ْسﺎّﺒَﻋ ِﻦْﺑِا ْﻦَﻋ ﺎـﻄَﻋ ىوَر .١ “Əta adlı bir şəxs Peyğəmbərin (s) məşhur səhabəsi və Quran müfəssiri olan İbn Abbasın belə nəql etdiyini buyurur: “Vilayət ayəsi Əli ibn Əbu Talibin (ə) barəsində nazil edilmişdir.”” 2 ْﺖَﻟَﺰَﻧ ﺎـّﻤَﻟ :لﺎﻗ مﻼﺳ ﻦﺑ ﻪﻠﻟاﺪﺒﻋ نا ىوﺮﯩﻠَﻋ ِﻪِ َتمﺎـﺨِﺑ َقﱠﺪ َﺼَﺗ ًﺎّﻴِﻠَﻋ ُﺖْﻳَأَر ﺎَﻧَأ ِﻪﻠﻟا َلﻮُﺳَر .٢ ُﻩّﻻَﻮَﺘَﻧ ُﻦْﺤَﻨَﻓ ٌﻊِﻛار َﻮُﻫَو جﺎـﺘْﺤُﻣ ﺎﻳ ، ُﺖْﻠُﻗ ،ُﺔَﻳْﻻا ِﻩِﺬـﻫ “Abdulla ibn Salamın belə dediyi nəql edilmişdir: “Vilayət ayəsi nazil olduğu zaman mən Peyğəmbərə (s) dedim ki, həzrət Əli (ə) öz üzüyünü ehtiyaclı olan şəxsə sədəqə verdiyində, mən də orada hazır idim və bunların hamısını öz gözlərimlə gördüm (onun vilayəti barəsində bu ayənin nazil olmasına diqqət etməklə) mən oun vilayətini qəbul 1. Peyğəmbər (s) zamanında iqtisadi cəhətdən müsəlmanları vəziyyəti o qədər də yaxşı deyildi və onların əksəriyyəti çətinliklə həyat sürür, hətta, zəruri ehtiyaclarını belə, təmin edə bilmirdilər. 2. «Təfsirul-kəbir”, c. 12, səh. 26. 53 edirəm.”” 1 3. Bu barədə ən geniş şərhə malik və mühüm hesab edilən üçüncü rəvayət Əbuzər Qəffaridən nəql edilmişdir. Fəxri Razi Əbuzərə istinadən həmin rəvayəti belə bəyan edir: ِﺪِﺠ ْﺴَﻤْﻟا ِﰱ ٌﻞِﺋﺎـﺳ َلَﺄ َﺴَﻓ ،ِﺮْﻬﱡﻈﻟا َةﻮﻠ َﺻ ًﺎﻣْﻮَﻳ ﻪﻟآو ﻪﻴﻠﻋ ﻪﻠﻟا ﲆﺻ ِﻪﻠﻟا ِلﻮُﺳَر َﻊَﻣ ُﺖْﻴﱠﻠ َﺻ :لﺎـﻗ ﺎـﻤَﻓ ِلﻮ ُﺳﱠﺮﻟا ِﺪِﺠ ْﺴَﻣ ِﰲ ُﺖْﻟَﺄَﺳ ﱢنيَأ ْﺪَﻬْﺷا ﱠﻢُﻬّﻠﻟا : َلﺎـﻗَو ِءﺎـﻤ ﱠﺴﻟا َﱃِإ ُﻩَﺪَﻳ ُﻞِﺋﺎـ ّﺴﻟا َﻊَﻓَﺮَﻓ ٌﺪَﺣَأ ِﻪِﻄْﻌُﻳ ْﻢَﻠَﻓ ُﻞِﺋﺎـ ّﺴﻟا َﻞَﺒْﻗَﺄَﻓ ٌﻢَﺗﺎـﺧ ﺎـﻬﻴِﻓ َنﺎـﻛَو ﻰﻨْﻤُﻴـْﻟا ِﻩِ ِﴫْﻨِﺨِﺑ ِﻪْﻴَﻟِإ ﺄَﻣْوَﺄَﻓ ،ًﺎﻌِﻛار َنﺎـﻛ ﱞ ِﲇَﻋَو !ًﺎﺌْﻴَﺷ ٌﺪَﺣَأ ِنيﺎـﻄْﻋَأ ﻲِﺧَأ ﱠنِإ ﱠﻢُﻬﱠﻠﻟا) :ﻪﻟآو ﻪﻴﻠﻋ ﻪﻠﻟا ﲆﺻ ( َلﺎـﻘَﻓ) ﻪﻟآو ﻪﻴﻠﻋ ﻪﻠﻟا ﲆﺻ ( ﱡﻰِﺒﱠﻨﻟا ىأْﺮَ ِبم َﻢَﺗﺎـﺨْﻟا َﺬَﺧَأ ﻰّﺘَﺣ ، ِﱄْﻮَﻗ اﻮُﻬَﻘْﻔَﻳ ، ِنيﺎـﺴِﻟ ْﻦِﻣ ًةَﺪْﻘَﻋ ْﻞُﻠْﺣاَو ،يﺮْﻣَأ ِﱄ ْ ﱢﴪَﻳَو ،يِرْﺪ َﺻ ِﱄ ْحَ ْﴍا ﱢبَر : َلﺎـﻘَﻓ َﻚَﻟَﺄﺳ ﳻﻮُﻣ ﱡﺪ ُﺸَﻨَﺳ :ًﺎﻘِﻃﺎﻧ ًﺎﻧآْﺮُﻗ ﺖَﻟَﺰْﻧَﺄَﻓ يِﺮْﻣَأ ِﰱ ُﻪْﻛِ ْﴍَأَو يِرْزَأ ِﻪِﺑ ْدُﺪْﺷُا ،ﻲِﺧَأ َنوُرﺎـﻫ ،ﲆْﻫَأ ْﻦِﻣ ًاﺮﻳِزَو ِﱄ ْﻞَﻌْﺟاَو ِﱄ ْ ﱢﴪَﻳَو يِرْﺪ َﺻ ِﱄ ْحَ ْﴍﺎَﻓ َﻚﱡﻴِﻔ َﺻَو َﻚﱡﻴِﺒَﻧ ٌﺪﱠﻤَﺤُﻣ ﺎَﻧَأَو ﱠﻢُﻬّﻠﻟَاَو ًﺎﻧﺎـﻄْﻠُﺳ ﺎـﻤُﻜَﻟ ُﻞَﻌْﺠََﻧَو َﻚﻴﺧَﺎِﺑ َكَﺪ ُﻀَﻋ ﲆﺻ ( ِﻪﻠﻟا ُلﻮ ُﺳَر ﱠﻢَﺗَأ ﺎـﻣ ِﻪﻠﻟا َﻮَﻓ :رَذﻮُﺑَأ َلﺎـﻗ .يِﺮْﻬَﻇ ِﻪِﺑ ْدُﺪْﺷُا ،ًﺎّﻴِﻠَﻋ ، ِﲇْﻫَأ ْﻦِﻣ ًاﺮﻳِزَو ِﱄ ْﻞَﻌْﺟاَو يِﺮْﻣَأ ...ُﻪُﻟﻮُﺳَرَو ُﻪﻠﻟا ُﻢُﻜﱡﻴِﻟَو ﺎـ ﱠنمِإ ْءَﺮْﻗِإ :ُﺪﱠﻤَﺤُﻣ ﺎـﻳ : َلﺎـﻘَﻓ ، ُﻞﻴﺋَ ْﱪِﺟ َلَﺰَﻧ ﻰﱠﺘَﺣ ِﺔَﻤِﻠَﻜْﻟا ِﻩِﺬـﻫ) ﻪﻟآو ﻪﻴﻠﻋ ﻪﻠﻟا Əbuzər deyir: “Bir gün Peyğəmbərlə (s) zöhr namazını camaatla birlikdə qıldıq. Namazdan sonra (əksər müsəlmanlara hakim kəsilən fəqirlik səbəbindən) ehtiyacı olan bir şəxs kömək istədi. Amma məsciddə olanlardan heç biri ona kömək etmədi. Sonra o, əllərini asimana tərəf qaldırıb dua edərək dedi: “İlahi! Sən şahidsən ki, İslam Peyğəmbərinin (s) məscidində kömək istədim, amma kimsə mənə kömək etmədi.” Həmin vaxt namaz (müstəhəb və nafilə) qılmağa məşğul olan həzrət Əli (ə) sağ əlinin kiçik barmağı ilə (həmin barmağnda üzük vardı) həmin şəxsə işarə etdi. O, həzrət Əlinin (ə) yanına gələrək üzüyü həzrətin barmağından çıxardı və getdi. Bu səhnə Peyğəmbər (s) və səhabələrin hüzurunda və gözləri önündə baş verdi. Peyğəmbər (s) (həmin gözəl səhnəni gördükdən sonra əllərini asimana qaldırdı və) dedi: “İlahi! Qardaşım Musa ibn İmran səndən hacət istəyərək dedi ki, ey mənim Rəbbim, sinəmi genişləndir, işlərimi mənim üçün asan elə, dilimdəki düyünü aç ki, sözlərimi başa düşsünlər və xanədanımdan olan bir şəxsi – qardaşım Harunu mənə vəzir təyin et! Onunla mənə kömək ol (kürəyimi möhkəmləndir) və onu işlərimə şərik et! Sən Quranda (onun hacətlərini qəbul etməyinlə bağlı) belə buyurmusan: “Mən tezliklə səni qardaşınla qüvvətləndirəcək və sizə üstülük və hakimiyyət əta edəcəyəm!” İlahi! Mən Məhəmməd (s) sənin peyğəmbər olaraq seçdiyin kəsəm. Sinəmi genişləndir, işlərimi mənim üçün asan et və xanədanımdan – Əlini (ə) mənə vəzir təyin elə və onunla 1. 1 Təfsirul-kəbir”, c. 12, səh. 26. Yüklə 3,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|