39
özünün “Bağdad tarixi” adlı kitabında Əbu
Hüreyrəyə istinadən belə
nəql edir:
ُمﺎـﻴ ِﺻ ُﻪَﻟ َﺐِﺘُﻛ ِﺔﱠﺠَﺤْﻟا يِذ ْﻦِﻣ َةَ َﴩَﻋ َنﺎـ َثم َمْﻮَﻳ َمﺎـﺻ ْﻦَﻣ ) :ﻪﻟآو ﻪﻴﻠﻋ ﻪﻠﻟا ﲆﺻ (ﻪﻠﻟا ُلﻮُﺳَر َلﺎﻗ
: َلﺎﻘَﻓ ﺐِﻟﺎـﻃ بيَأ ِﻦْﺑ ﱢ ِﲇَﻋ ِﺪَﻴِﺑ ﻪﻟآو ﻪﻴﻠﻋ ﻪﻠﻟا ﲆﺻ ﱡﻲِﺒﱠﻨﻟا َﺬَﺧَأ ﺎـّﻤَﻟ ﱟﻢُﺧ ِﺮﻳﺪَﻏ ُمْﻮَﻳ َﻮُﻫَو ًاﺮْﻬَﺷ َينّﺘِﺳ
ُهﻻْﻮَﻣ ﱞ ِﲇَﻋ،ُهﻻْﻮَﻣ ُﺖْﻨُﻛ ْﻦَﻣ :ﻪﻟآو ﻪﻴﻠﻋ ﻪﻠﻟا ﲆﺻ َلﺎـﻗ ،ِﻪﻠﻟا َلﻮُﺳَر ﺎـﻳ ﲆَﺑ :اﻮُﻟﺎـﻗ َينِﻨِﻣْﺆُﻤْﻟا ﱠ ِﱄَو ُﺖ ْﺴَﻟَأ
َلَﺰْﻧَﺄَﻓ ،ﺔَﻨِﻣْﺆُﻣَو ﻦِﻣْﺆُﻣ ﱢﻞُﻛ ىﻻْﻮَﻣَو َىﻻْﻮَﻣ َﺖْﺤَﺒ ْﺻَأ ﺐِﻟﺎﻃ بيَأ َﻦْﺑﺎَﻳ َﻚَﻟ ّﺦَﺑ ّﺦَﺑ :بﺎّﻄَﺧ ُﻦْﺑ ُﺮَﻤُﻋ َلﺎـﻘَﻓ
١
... ْﻢُﻜَﻨﻳِد ْﻢُﻜَﻟ ُﺖْﻠَﻤْﻛَأ َمْﻮَﻴْﻟا ُﻪﻠﻟا
“Peyğəmbər (s) buyurdu: “Zilhəccənin on səkkizinci günü kimi oruc
tutsa, ona altmış ayın orucunun savabı yazılar.”
٢
Həmin gün Qədir-
Xum gündür və Peyğəmbər (s) həzrət Əlinin (ə) əlindən tutaraq camaata
dedi ki, mən müsəlman və möminlərə onların özündən övla və üstün
deyiləmmi? Hamı «Bəli, üstünsünüz!” – deyə cavab verdi. Peyğəmbər
(s) bu iqraretmə və təsdiqi onlardan eşitdikdən sonra buyurdu: “Mən
kimin mövlasıyamsa, Əli (ə) də onun mövlasıdır.” Ömər ibn Xəttab
٣
təbrik demək üçün həzrət Əlinin (s) yanına gəldi və dedi ki, ey Əbu
Talibin oğlu, bu məqam və fəzilət sənə mübarək olsun. Sən mənim və
bütün müsəlmanların mövla və rəhbəri seçildin. Daha sonra Allah-
taala (
ﻢﹸﻜﹶﻨﻳﹺﺩ ﹾﻢﹸﻜﹶﻟ ﹸﺖﹾﻠﹶﻤﹾﻛﹶﺃ ﹶﻡﹾﻮﹶﻴﹾﻟﺍ)ﹾ ayəsini nazil etdi.”
4. Beşinci əsrdəki əhli-sünnə alimlərindən
olan Hakim Həskani də
bu zəminədə açıq-aşkar bir rəvayəti öz kitabında qeyd etmişdir ki, biz
kitabda ixtisarı gözləmək səbəbilə onu nəql etməkdən daşınırıq.
4
5. Hafiz Əbu Nəim İsfahani “Ma nəzələ minəl Quran fi Əli (ə)”
adlı kitabında Peyğəmbərin (s) məşhur səhabələrindən olan Əbu Səid
Xudridən nəql edir ki, Peyğəmbər (s) Əlini (ə) Qədir-Xumda xəlifə
və vəli ünvanında camaata tanıtdırdı və hələ onlar
bir-birlərindən
çoxlu sayda kitablar qələmə alınmışdır.
1. «Bağdad tarixi”, c.8, səh. 290.
2. Aydın məsələdir ki, Zilhəccənin on səkkizinci günü oruc tutmaq vilayət nemətinə şükr
etmək üçündür və fəziləti o qədərdir ki, onun savabı altmış ayın orucuna bərabərdir. Bunun
özü həmin mühüm hadisəyə digər bir dəlildir, əgər belə olmasaydı, o günün orucu üçün belə
savab nəzərdə tutulmazdı.
3. İnsanların vilayət yolundan çıxaraq azmasının əsasını qoyanlardan biri olan Ömər ibn
Xəttabın Qədir hadisəsindəki “vəli” sözündən “rəhbər” mənasını anlaması çox təəccüblüdür.
O, “sən mənim və bütün müsəlmanların rəhbəri seçildin” – deyir. Yoxsa ki, Əlinin (ə) Ömər
və digər müsəlmanlarla dostluğu məsələsi heç də yeni bir məsələ deyildi. Amma bununla
belə, Ömərin tərəfdarları və hətta, Ömərdən də elmli və savadlı olan alimlər müxtəlif əsrlər
boyu həmin sözün mənasını təəssübkeşlik və tərslik üzündən başqa bir mənaya təfsir etmişlər.
4. “Şəvahidut-tənzil”, c.1, səh. 157.
40
Əbülqasim Əlyan Nejadi
ayrılmamış
(ْﻢُﻜَﻨﻳِﺩ ْﻢُﻜَﻟ ُﺖْﻠَﻤْﻛَﺃ َﻡْﻮَﻴْﻟﺍ)
ayəsi nazil
edildi və həmin vax t o
həzrət buyurdu:
ْﻦِﻣ(مﻼﺴﻟا ﻪﻴﻠﻋ)ﱟ ِﲆَﻌِﻟ ِﺔَﻳﻻِﻮْﻟﺎِﺑ َو ﻰﺘَﻟﺎﺳِﺮِﺑ ﱢبﱠﺮﻟا َﴇِرَو ِﺔَﻤْﻌّﻨِﻟا ِمﺎ ْتمِا َو ِﻦﻳّﺪﻟا ِلماْﻛِا ﲆَﻋ ُ َﱪْﻛَا ُﻪﻠﻟَا
ُﻩَ َﴫَﻧ ْﻦَﻣ ْ ُﴫْﻧاَو ُهادﺎﻋ ْﻦَﻣ ِدﺎﻋ َو ُهﻻاو ْﻦَﻣ ِلاو ﱠﻢُﻬّﻠﻟَا ،ُهﻻْﻮَﻣ ﱞﲇِﻌَﻓ ُهﻻْﻮَﻣ ُﺖْﻨُﻛ ْﻦَﻣ : َلﺎﻗ ﱠﻢُﺛ ،ىﺪْﻌَﺑ
ُﻪَﻟَﺬَﺧ ْﻦَﻣ ْلُﺬْﺧاَو
“Dinini kamilləşdirərək nemətini tamamlayan, mənim risalətim
və məndən sonra Əlinin (ə) vilayətinə razı olan Allah böyükdür. O
həzrət daha sonra buyurur: “Mən kimin mövlasıyamsa, Əli (ə) də
onun mövlasıdır. İlahi! Onu sevəni sev, ona düşmən olanla düşmən
ol! Ona kömək edənə yardım et və yardımını əsirgəyəndən öz köməyini
əsirgə!””
1
Xatırladılan (və ixtisara riayət etmək səbəbilə qeyd edilməyən)
rəvayətdən açıq-aşkar əldə olunan nəticə “İkmalud-din” ayəsinin
Qədir hadisəsi ilə əlaqədar nazil edilməsi və Əmirəl-mömininin (ə)
imamət, xilafət və vilayəti ilə bağlı olmasıdır.
Alusidən təəccüb doğuracaq sözlər
Bu şərif ayə ilə bağlı aşkar qərinə və şahidlərin (onların şərhini
verdik) olmasına və sünni və şiədən çoxlu sayda rəvayətlərin nəql
edilməsinə baxmayaraq, bəzi kəslər inadkarlıq və təəssübkeşliyin təsiri
ilə həmin məsələlərə göz yumaraq onu öz istəklərinə uyğun şəkil də
təfsir etmiş və məntiqi bəhsdən xaric olmuşlar. O cümlədən, həmin
kəslərdən biri əhli-sünnənin tanınmış alim və təfsirçisi,
həmçinin, geniş
şərhlər yazılan “Ruhul-məani” təfsirinin müəllifi Alusidir. O, “Maidə”
surəsinin 67-ci ayəsinin təfsir və şərhində Qədir hadisəsinə yetişdiyi
zaman deyir: “İbn Cərir Təbəri – əhli-sünnənin tanınmış tarixçisi
Qədir hədisləri ilə bağlı iki cildlik kitab yazmışdır. Sonra Alusi (həmin
kitabı nəzərə almadan və ondakı rəvayətləri tədqiq edib araşdırmadan
rahatlıqla) deyir: “Bu iki kitabda səhih və zəif olan hədislər bir-birinə
qarışdırılmışdır.” Daha sonra ibn Əsakirin Qədir hədisləri və xütbələri
ilə əlaqədar çoxlu hədis nəql etmədiyinə toxunur və qeyd edir ki, biz
təkcə onun hədislərini qəbul edirik və həmin hədislərdə də Əlinin (ə)
xilafətindən danışılmır.”
2
Bu sözlər insaflı olan
hər bir şəxsdə təəccüb
doğurur. Görəsən, biz “Hər iki kitabda zəif və səhih hədislər bir-birinə
qarışmışdır.” – bəhanəsilə bütün kitabı etibarsız hesab edərək kənara
1. “Təfsire-nümunə”, c.4, səh. 266.
2. “Ruhul-məani”, c.6, səh. 195.
