İQTİsadiyyatin və İxracin diversiFİkasiyasinin
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Diaqram 12. 1996-2010-cu illərdə Azərbaycan hökumətinin effektivliyi indeksi Hökümətin effektivliyi (-2.5-dən +2.5-ə doğru yaxşılaşan indeks)
- Cədvəl 2 . Hökumətin prioritet elan etdiyi qeyri-neft sektorlarının beynəlxalq seçim meyarlarına görə qiymətləndirilməsi Sektorlar\Meyarlar
- DİVERSİFİKASİYA 4.1. Maliyyə sektoru
- Büdcə xərcləri siyasəti.
- Diaqram 13. 2000-2010-cu illər dövründə dövlət büdcəsi xərclərinin dinamikası (milyon manat)
31 İQTİSADİYYATIN VƏ İXRACIN DİVERSİFİKASİYA çox ölkələrin üzləşdiyi ciddi bir problemin simptomları özünü tədricən büruzə verməkdədir. Bu problem də hökumətin və bütövlükdə dövlət strukturlarının həyata keçirdikləri idarəetmə və siyasət yaratma prosesinin (policy-making) tədricən daha da səmərəsizləşməsi, konstitusion əsaslarla hakimiyyətin yeganə mənbəyi olmalı olan xalqdan özgələşməsidir. Bu özgələşmə həm də ictimai vəsaitlərin mənimsənilməsinə rəvac verir.
Azərbaycanda dövlət idarəçiliyinin və hökumət siyasətinin ümumi para metrlər və xüsusən də effek- tivlik meyarı üzrə son dövrlər xüsusilə geniş istinad edilən relevant beynəl xalq indekslər və konsepsiyalar əsasında digər ölkələrlə müqayisəli qiymətləndirilməsi əhatəli şəkildə aparılmayıb. Dövlət idarəçiliyinin effek tivliyi parametri qarşıya qoyu lan əsas məqsədlərə çatmaq və mü hüm funksiyaları icra etmək imka nına sahib olmaq və bu proseslərin resurslardan səmərəli isifadə əsasın da yerinə yetirilməsini nəzərdə tutur. Ancaq diaqram 12-də göstərilən Dünya Bankının idarəetmə indikatorlarından (WB Governance Indicators) biri olan hökumətin effektivliyi (government effectiveness) Azərbaycanda hakimiyyətin icraedici qanadının effektivliyinin ciddi artım göstərmədiyini nümayiş etdirir. Sosial-iqtisadi inkişafın ortamüddətli dövrdə yeni hədəflərini müəyyən etməyi qarşıya məqsəd qoyan “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanması ilə bağlı fərmanda isə hədəflər arasında iştirakçı dövlət idarəetməsi naminə islahatlar öz əksini tapmayıb. Vətəndaş passivliyini azaltmaq üçün dövlət idarəetməsində iştirakçılıq (participatory governance) modeli tətbiq edilməli, siyasətin formalaşması (policy-making) və qərarqəbuletmə (decision-making) prosesinin müxtəlif mərhələlərində ictimaiyyətin rəyi öyrənilməlidir. Azərbaycanda güclü ictimai təzyiq qrupları tam formalaşmadıqca iqtisadi inkişaf prioritetlərinə çatmaq üçün sərf edilən ictimai vəsaitin səmərəsiz istifadəsi və mənimsənilməsi problemi qalacaqdır. Hökumətin ayrı-ayrı dövlət proqramlarında və strateji sənədlərdə prioritet elan etdiyi qeyri-neft sahəsindəki müxtəlif sektorların neft-qaz sektoruna alternativ kimi inkişaf etdirilməsinin seçim meyarları üzrə qiymət- ləndirmə matrisi aşağıda verilmişdir. Seçim meyarları seçilən sektorun digər iqtisadi sektorlarla əlaqəsinin olması (“lokomotiv effekti”), əməktutumlu olması, ixrac potensialı və sektorun idxalı əvəzetmə potensialıdır. 32 İQTİSADİYYATIN VƏ İXRACIN DİVERSİFİKASİYA Hökumət tərəfindən prioritet kimi seçilən sektorlardan, demək olar ki, yarısının Azərbaycan üçün yüksək hesab oluna bilən ixrac və idxalı əvəzetmə potensialı var. Əməktutumlu olması və digər sektorlarla əlaqə isə seçilən sektorların çoxunda orta səviyyədədir. Cədvəl 2. Hökumətin prioritet elan etdiyi qeyri-neft sektorlarının beynəlxalq seçim meyarlarına görə qiymətləndirilməsi Sektorlar\Meyarlar Sektorun digər sektorlarla əlaqəsi Sektorun əməktutumlu olması Sektorun ixrac potensialı Sektorun idxalı əvəzetmə potensialı 1. Kənd təsərrüfatı Yüksək Yüksək
Yüksək Yüksək
2. Balıqçılıq Orta
Zəif Yüksək
Yüksək Yüksək Orta
Yüksək Yüksək
4. Yüngül sənaye Orta
Orta Orta
Orta Orta Orta
Orta Orta
6. Kimya sənayesi Yüksək
Yüksək Yüksək
Yüksək 7. Cihazqayırma Orta Orta
Orta Zəif
8. Turizm sektoru Orta
Orta Zəif
Zəif 9. Elektroenergetika Orta Zəif
Yüksək Yüksək
10. Təhsil sektoru Orta
Yüksək Zəif
Orta 33 İQTİSADİYYATIN VƏ İXRACIN DİVERSİFİKASİYA 4.1. Maliyyə sektoru Ölkə iqtisadiyyatında baş verən dəyişikliklər ölkənin maliyyə sisteminin dəyişikliklərinə, eyni zamanda həm də maliyyə sistemindəki dəyişikliklər, öz növbəsində, ölkə iqtisadiyyatındakı dəyişikliklərə birbaşa təsir göstərir. Buna görə də 2000-2010-cu illər dövründə hökumətin maliyyə siyasətinin necə inkişaf etməsini, ölkənin maliyyə sistemində hansı dəyişikliklərin baş verməsini izləmək çox önəmlidir. Büdcə xərcləri siyasəti. 2003-cü ilədək Azərbaycanın dövlət büdcəsinin xərcləri 1 milyard manatdan aşağı olub. 2003-cü ildə dövlət büdcəsinin xərcləri 1 milyard manat, 2005-ci ildə isə 2 milyard manatı keçib. Neft gəlirlərinin sürətlə artması, ARDNF-dən olan transfertlərin məbləğinin sürətlə böyüməsi nəticəsində 2005-2010-cu illərdə büdcə xərclərinin yüksək artım templəri qeydə alınıb. 2010-cu ildə büdcə xərclərinin məbləği 2000-ci ildə olduğundan 15,4 dəfə, 2005-ci ildə olduğundan isə 5,5 dəfə çox olub. Diaqram 13. 2000-2010-cu illər dövründə dövlət büdcəsi xərclərinin dinamikası (milyon manat) Qeyd etmək lazımdır ki, 2005-ci ildən 2008-ci ilədək olan dövrdə büdcə xərc lə rinin əvvəlki illə müqayi sə də artım templəri çox yük sək (2005-ci ildə 42,5%, 2006-cı ildə 77,0%, 2007-ci ildə 60,6% və 2008-ci ildə 75,5%) olmaqla illik ÜDM-in həm real, həm də nominal artım templərini qabaqlayıb. 4. DİVERSİFİKASİYA SİYASƏTİNİN NƏTİCƏLƏRİNİN TƏhLİLİ Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|