Islam qəribli
Məhəmməd Hadi və mətbuat
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məhəmməd Hadi və mətbuat
- Dolanım baĢına, ağa, mənə iĢ, ĠĢləyim, toplayım bir azca para, Abadanlıq alım Ģu yavrulara, Onları kəsməsin qılınc kimi qıĢ!
- “Ġt kimi hür!” deyəndə də hürərəm!(288, N 9)
- Can yaxan bir teatrodur dünya, Bir-birindən oyunları müdhiĢ, Ağladır gözləri bu pis görünüĢ...
- Bir silsileyi-zilli-əməldir bütün aləm, Bu silsilələrlə sərinib fitrəti-adəm.
- Ey silsiləcünbani-məiĢət olan insan, Olduqca həyatın sana zindandır imkan.
Məhəmməd Hadi və mətbuat
323 Ey könül ovlayanların çiçəyi! Öpərəm sən öpən üzü, öpərəm! Ey utanmaq, səni sevən atamaz, Sən yox olduqda ölmək ən dadlı, Canlı gülĢənlərin, a nazlı gülü, Səni üzdən atan daha tutamaz! Hər nə əldən gedərsə var bədəli, Vardır ondan daha gözəlləri, al! Ġki Ģey var ki, bulmaq əmri-məhal, Bir həyatı və bir sən gözəli, Ey ismət!(288, N 9) Bu misralarla əslində öz surətini yaradan, əsl insan necə olmalıdır sualına cavab verən M. Hadi şeirin sonrakı bəndlərində “Keçəlim, yoxsulu buraxmayalım”,- deyə zavallı qəhrəmanının vəziyyətini təsvir edir. Süjetli lirikanın parlaq nümunəsi olan və dramatik ünsürlərin də özünü göstərdiyi əsərdə ailəsinin müqəddəratını həll etmək, “Dədə, əkmək!..”,- deyib civildışən” balalarına çörək, əyin-baş qazanmaq üçün hər cür ağır işə qatlşamğa hazır olan və həyatında doğruluqdan, düzgünlükdən qeyri yol tanımayan obrazın dilindən deyilən aşağıdakı sözlər nə qədər də ibrətamizdir:
Bu misralardan sonra belə bir yarım misra gəlir: “Of, nə acı həqiqət!”. Şərhə ehtiyac görmürük. Həqiqətə şairin münasibəti bu yarım misrada bütün cəhətləri ilə əksini tapmışdır. İslam Qəribli
324
Şeirin sön üç bəndi şairin mövzunun mahiyyətindən çıxış etməklə dünya, aləm barədə lirik-fəlsəfi düşüncələri təsirini bağışlayır. Şairin qənaətinə görə dünyada düzlüyün ancaq adı var və əyrilk aləmin təbiətindədir. Yer övladı canlı bir zülmdür və:
Bir-birindən oyunları müdhiĢ, Ağladır gözləri bu pis görünüĢ... YaĢlı gözlər gülərmi bir əcəba?!(288, N 9)
Məzmun və ideyca “Bir işsizin qış düşüncələri” əsəri ilə səsləşən “Əndişeyi-həyat” şeiri şairin bəşərin həyatı, yaşam tərzi, zaman və insan problemləri barədə düşüncələrinin bədii-fəlsəfi təqdimidir. “Səda” da “M. Hadi” imzası ilə dərc olunan(290, N 65) iyirmi bir beytlik məsnəvi formalı bu əsər qəzetdən götürülərək eyni ilə şairin “Seçilmiş əsərləri”nə daxil edilmişdir(379, 200-201). Bundan əvvəlki bədii və elmi- publisistik əsələrində dönə-dönə müşahidə etdiyimiz üsyankar bir ruh bu əsərə də hakimdir. “Vardırmı bir insan bu şüunzari-aləmdə, Pabəndi-bəla olmaya sərpənceyi-qəmdə?!” beyti ilə başlanan əsərində şair bildirir ki, “zənciri-məişətin” qat-qat vurulduğu bu dünyada insan övladının mütləq şəkildə azad, sərbəst olması mümkün deyil. Keçmişdə də belə idi, indi də belədir, sabah da belə olacaq, çünki:
Bu silsilələrlə sərinib fitrəti-adəm.
Mayasında zülmə, əsarətə aludəçilik olan bəşər övladı gələcəyi barədə şirin xəyallara dalsa da, ümidlə sabaha baxsa da, ümidi gözlədiyi bəhrəni versə də, o, bununla kifayətlənməyəcək. Fitrətndə dəyişikliyə daha çox meyil olan insan bir arzusuna çatdısa, digər bir istəyin ardınca qoşacaq.
Şair qeyd edir ki, özü bir zərrə ikən sirlər mədəni olan insanın xislətində ikilk var və bu ikilik yaranışından bəşər övladı ilə qoşa addımlamaqdadır. O, bir yandan zülmətdə qalan gizli xəzinələrin sirli qapılarını açıb “süfliyyətə ən ülvi füyuzu saçırsa”, digər tərəfdən, həyatı əndişələr, burulğanlarla doludur və bunlar Məhəmməd Hadi və mətbuat
325 belə də davam edəcək, çünki yaranışından insan belə yaradılıb və o, qəbrə gedincəyə qədər halan-hala düşməklə yaşamağa məhkumdur. İnsan nə qədər diridir, onun mütləq şəkildə bir fərd olaraq hər cür qüssə, əzab və əziyyətlərdən, məişət qayğılarından azad olmağı mümkün deyil və mütəq azadlıq yalnız öləndən sonra mümkündür ki, bu fikirlər oxucuya aşağıdakı misralarla təqdim olunur:
Ey silsiləcünbani-məiĢət olan insan, Olduqca həyatın sana zindandır imkan. Ol gün ki, sönər ĢəĢəeyi-sübhi-həyatın, Azad edəcək onda səni Ģami-məmatın(379, 201).
Şeirin şərhindən çıxarıla bilən məntiqi nəticə bundan ibarətdir ki, insan övladı fani dünyaya gəlib özünü dərk edə bildiyi gündən əbədiyyətə qovuşana qədər çalışmalı, “Allaha təvəkkül” fəlsəfəsi ilə yaşamamalı, Tanrının ona bəxş etdiyi ömrü əzablı olsa belə, məişətinin qayğılarını ödəməklə yaşamağı bacarmalıdır.
Formaca “Bir işsizin qış düşüncələri” şeiri ilə eyniyyət təşkil edən “Aşiyani-viran” adlı iki hissəlik əsərdə şair şəxsləndirmə, təşxis üsulundan istifadə etməklə gözəl bir poetik nümunə yaratmışdır(291, N 67). M. Hadinin “Seçilmiş əsərləri”nin 1957-ci il çapında bu şeir “Aşiyani-viran” və “Yavrulara” sərlövhələri ilə iki müstəqil əsər kimi çap olunsa da(378, 192-194), əslində bu əsər iki hissəli bir şeirdir ki, sonrakı nəşrdə tərtibçilər haqlı olaraq əsəri vahid bir şeir kimi çap etmişlər(379, 202-203).
Səkkiz bəndlik birinci bölüm balalrı üçün yem dalınca gedib “Soyuğun, atəşin əlində qalan, Calibi-mərhəmət, gözəl bir quşun” əhvalının bədii şəkildə, yüksək sənətkarlıqla təsviridir. Arzusuna çatmamış bu biçarə torpaq üstə sərilərək ölüm ilə pəncələşməkdədir. Nə əl uzadıb onun imdadına çatan, nə də onun dərdinə çarə edən yoxdur. Ana ölüm ayağında, balalar isə yuvalarında həsrət ilə onun yolunu gözləməkdədirlər. Balalarını böyüdüb ərsəyə çatdırmaq üçün min cür məşəqqətə qatılan, “Gündüzü asimani-qeyrətdə, Gecəsi aşiyani-rahətdə” keçən bu Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|