JurnaliSTİkasi bülənt Çaplı
Yüklə 83,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
32 III BÖLÜM TELEXƏBƏRÇİLİYİN TEXNİKİ ELEMENTLƏRİ. GÖRÜNTÜ. SƏS. İŞIQ / VİDEOMETAFORA VİDEOMETAFORA Videosıra mövzusuna və jurnalist mətninə görə, adətən, konkret və mücərrəd görüntülərə ayrılır. Kon- kret videosıra deyərkən hansısa konkret anlayışdan söhbət gedir. Məsələn, “meşə”, “uşaq”, “royal”, “kitab” və s. Mücərrəd və ya abstrakt videosıra deyərkən “inflyasiya”, “sevgi”, “kişilik” və s. kimi anlayışların görüntüyə gətirilməsi nəzərdə tutulur. Bu anlayışları hərə bir cür yozur. Mücərrəd anlayışlara subyektiv münasibət və yozum onların vizuallaşdırılmasını – görüntüyə gətirilməsini xeyli dərəcədə çətinləşdirir. Bu zaman vizual simvollar – rəmzi görüntülər köməyə gəlir. Məsələn, “inflyasiya” anlayışını pul əskinasları, ərzağın qiymətinin bahalığı və boş rəfləri diqqət çəkən dükanlarla çatdırmaq olar. Belə videogörüntüləri bir neçə planda və fərqli baxış bucaqlarından çəkərək kadrbakadr yerləşdirmək və sonra bundan ardıcıl şəkildə montajda yararlanmaq lazımdır. Beləcə, sadalanan görüntülərdən bənzətmələr əldə edilir və azsaylı kadrların köməyi ilə mücərrəd hal və ya anlayış barədə təsəvvür yaradılır. Videometaforalardan istifadə zamanı bir incəliyi də yadda saxlamaq lazımdır: sözlə çatdırılan informasiya görüntünün çatdırdığı informasiyanı tamamlamalı, bir uzlaşma yaranmalıdır. Tutalım, sevincli və qayğısız təsir bağışlayan insan görüntülərinin fonunda in- flyasiya haqqında danışmaq tamaşaçılara inandırıcı gəlməyəcək. Təsadüfi, keyfiyyətsiz, kompozisiya baxımından uğursuz və çaşdırıcı kadrlar tamaşaçını yalnız özündən uzaqlaşdırır. Belə videoreportajlar çəkilərkən jurnalist hər bir kadrı dəqiq düşünməlidir. Axı süjet yalnız mətnə görə deyil, həm də və daha çox gözəl videosıraya görə məntiqi inkişafını tapır. Jurnalistin başlıca vəzifəsi hər kadrla bağlı kameramana dəqiq tapşırıq verməkdir. Yadda saxlayın Çəkiliş yerini tərk etməzdən öncə bütün montaj prosesini göz önünə gətirməli və özünüzə bu sualları verməlisiniz: - filan önəmli və açar məqama necə yanaşmalıyam və ondan növbəti danışığa necə keçməliyəm? - hansı düşündürücü ara planlardan daha çox yararlanmaq olar? - əlimdəki görüntülər çəkiliş yerində baş verənləri göstərməyə yetərlidirmi? - bu süjetdən bir başqasına məntiqi keçid üçün videogörüntülərim varmı? Bu sualların hamısına yetərli cavabınız olarsa, onda yaxşı reportaj hazırlaya bilərsiniz. 33 Televiziya siqnalı görüntü və səsin vəhdətindən ibarətdir. Elmin səsə verdiyi açıqlama belə səslənir: “Havanın dalğavari basqısı”. Biz səsi ona görə eşidirik ki, qulağımız səs dalğalarına – hava sıxlığının dəyişgənliyinə həssasdır. Tamaşaçı üçün telexəbər iki ayrılmaz elementin - görüntü və səsin birgəliyi deməkdir. Onların hansının daha həlledici olması barədə kinematoqrafın ilk günlərindən yaranan mübahisələr hələ də kəsilməyib. Bir şey aydındır: səs sırası olmadan çağdaş TV-dən danışmağın mənası yoxdur. Ara-sıra efirə verilən səssiz görüntüləri, təbii ki, gözardı etmirik. Amma bunu da unutmuruq ki, həmin görüntülər “səssiz kino” çağının yadigarıdır. Səslər iki yerə bölünür: 1. Nitq 2. İnterküy İnterküy də həm təbii, həm də süni səslərdən ibarət ola bilər. Çəkiliş zamanı birinci səs cığırına nitq, ikinci səs cığırına isə interküy simultan olaraq yazılır. Simultan, yəni eyni zamanda. Buna “sinxron” da deyilir, nitq və səsin görüntü ilə zaman eyniliyi anlamını daşıyır. Hər iki səs televiziya məhsulunun önəmli elementləridir. Belə səslərin çatışmazlığı kobud səhv və texniki pozuntu sayılır. Özündə əlavə dəyərli bilgi daşıyan səs, bir qayda olaraq, birinci cığıra yazılır. Məsələn, olay yerindəki hər hansı dialoq və ya çıxış, ya da olayın səs-küyü. Danışan şəxsin söylədiklərini yazarkən səs eyni anda iki mikrofonla qeydə alınır – biri kameranın üstündə olan, digəri isə kameraya əlavə qoşulan mikrofonda. Adətən, müsahibə halları istisna olmaqla, birinci cığır boş qalır. Təbii ki, kameraman həmin cığıra təbii səsləri-interküyü yazmırsa. Buna da diqqət yetirmək lazımdır ki, 1-ci cığıra yazılan səs montaj zamanı əlavə çətinlik yaratmasın. Efirdə telexəbərlərin beş “səs situasiyası”nı fərqləndirirlər: 1. Birinci cığırda müxbirin kadrarxası səsi yazılır və ikinci cığırda onu interküy izləyir. Birbaşa tel- efon bağlantısı və ya telefonla yazılan reportajda müsahibədə “interküy” danışığın səs keyfiyyətini aşağı sala bilər. Səsli tərcümə situasiyasında da eyni halın şahidi ola bilərik. Söhbət indidən gedirsə, səssiz TV-ni ağla gətirmək mümkün deyil. Bu səhnə, yəqin ki, hamımıza tanışdır – televizor boş otaqda işləyir, amma siz digər otaqlarda olur və onun səsinə qulaq asa bilirsiniz. Maraqlı bir şey eşidəndə də televizor olan otağa qaçırsınız ki, görüntüyə də baxasınız. Bəzən də elə olur ki, tamaşaçı televizorun önündə oturur, amma planşet və ya smartfona başı qarışır və yenə yalnız maraqlı bir şey eşidəndə başını qaldırıb ekrana baxır. Bir sözlə, obrazlı desək, çağdaş tamaşaçı televizora səsdən “baxır”. Beləcə, tamaşaçı diqqətini özünə çəkməkdə səs əsas yer tutur. 2. Kadrda müxbirin və ya müsahibin səsi eşidilir. Reportajın bu hissəsi mətni reportyor səsləndirirsə, stəndap müsahib danışırsa, “simultan müsahibə” və ya “sinxron” adlanır. 3. Reperaund və ya səsli-danışıqlı parça (istər birinci, istərsə ikinci cığıra yazıla bilər). Bu za- man videoyazıların aktuallığına və yetərliliyinə görə kadrarxası mətnə ehtiyac qalmır. Məsələn, “Evronews”dəki məşhur “No Comment”. 4. “Uzlaşdırılmış” reportaj. Əgər süjet peyk və ya radiorele xətti ilə göndərilirsə, materialı göndərən şəxs onu qəbul edən tərəfin səsləndirmə səviyyəsi üçün məqbul sayılan hər iki cığıra yerləşdirir. Bir qayda olaraq, qəbul edən tərəfin yalnız bir “uzlaşdırma kanal”ını birinci cığıra yazmaq imkanı olur. “Miks” olunmuş – qarışdırılmış kadrarxası mətni və “interküy”ü sonradan bir-birindən ayırmaq olmur. Onlar bir cığıra yazılmış bütöv bir material kimi təqdim olunur. 5. Səssiz görüntü. Videocığıra cizgi filmi, xəritə və ya sxem yazılanda belə olur. Bənzər görüntüləri, adətən, buraxılışın aparıcısı canlı efirdə şərh edir. Onun səsi, hər hansı əlavə yazı olmadan, mikrofondan “canlı” gedir. Audiocığırların çoxluğu montaj zamanı kadrarxası mətnin birin- ci cığırda yazılmasına imkan verir. Burada səs operatoru kənar səsləri və küyləri ikinci cığırda, musiqini, müsahibələri isə üçüncü cığırda yaza bilər. Televiziya xəbər proqramı təcrübəsində əlavə səs və ya musi- qinin müşayiətinə ehti- yac duyulmur və yalnız birinci iki səs cığırından istifadə olunur. Həm çəkilişdə, həm də montajda birinci cığıra əsas informasiya mətni yazılır (reportyor mətni və məlumat yükü daşıyan müsahibələr). İkinciyə olayın səs fonu - interküy yazılır. Tərcümə olunan müsahibədə interküydən istifadənin özəlliklərinə xüsusi diqqət yetirmək gərəkdir. Tamaşaçı müsahibənin əvvəlində orjinal səsi eşitsin deyə müsahibin ikinci səs cığırına yazılmış xa- rici dildəki nitqinin səs səviyyəsi bir neçə saniyəlik yüksəldilir. Sonra ikinci cığırın səviyyəsi azaldılır və birinci cığıra yazılan “səsli tərcümə” başlanır. Buna “səs situasiyası” deyilir. III BÖLÜM TELEXƏBƏRÇİLİYİN TEXNİKİ ELEMENTLƏRİ. GÖRÜNTÜ. SƏS. İŞIQ / SƏS. SƏSİN ONƏMİ / SƏS TİPLƏRİ SƏS TİPLƏRİ SƏS. SƏSİN ÖNƏMİ Yüklə 83,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|