Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yoxlama sualları
inkişaf etməkdə olan ölkələrə fayda verən beynəlxalq təsisatlar, OPEC-ə daxil olmayan inkişaf etməkdə olan ölkələr də Fondun köməyindən yararlana bilər. OPEC-in üzvü olan 12 dövlət Fondun üzvüdür. OPEC-də neft ixracatçıları qismində başlıca rolu neftin hasilatı və qiymətinin sabitliyi baxımından «status-kvo»nun bütövlükdə saxlanmasında ümumi marağı olan Səudiyyə Ərəbistanı, həmçinin, İran, Küveyt, Venesuela, BƏƏ oynayır. OPEC neft hasilatının həcmini tənzimləməklə, onun qiymətlərinə əhəmiyyətli təsir göstərir. OPEC üzvü olan hər bir dövlətin müxtəlif həcmdə neft hasil etmək kvotası var. Amma bütövlükdə, bu təşkilatın neftin qiymətlərinə təsir göstənuək imkanları şişirdilmişdir. Neftin əsaslandırılmamış yüksək qiymətlərini tənzimləyə biləcək nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların olması zəruridir. Görünür ki, OPEC-in buna gücü çatmır. İxrac və idxal qiymətləri arasındakı nisbətin dəyişməsindən ən güclü neqativ təsiri Afrika ölkələri və ən geridə qalmış ölkələr, habelə neftin qiymətlərindən asılılığı olan Latın Amerikasının, Qərbi Asiyanın və MDB-nin bir sıra ölkələri hiss etmişdir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin çoxu ixracın bu növü üzrə vergi daxilolmalarından əhəmiyyətli dərəcədə asılı olduğuna görə malların ixrac qiymətinin aşağı düşməsi çox vaxt dövlət büdcəsinə təsir göstərir, bu isə, öz növbəsində, ictimai istehlakm və investisiyaların həcminin azalmasına gətirib çıxarır. Xülasə •
Dövlət qiymətin əmələ gəlməsinə güclü təsir göstərsə də, şirkətlər rəqabətdən asılı olmayaraq «qiymət fonu» formalaşdırır (sövdələşmələr, kartellər, gizli alyanslar və s. vasitəsilə). •
Tariflər və rüsumlar dünya bazarlarında malların qiymətlərinin əsas tənzimləyiciləridir. Tarif siyasəti xarici ticarətin tənzimlənməsinin başlıca alətlərindən biri və dövlətin ticarət siyasətinin elementidir. •
Dünya bazarlarında qiymətlərin hərəkəti çox mürəkkəb təzahürdür, nəzəriyyəni bilmədən onun izahı çətindir. Buna görə də qiymətin əmələ gəlməsi və beynəlxalq hərəkəti ilə bağlı olan əsas nəzəri müddəalar öyrənilməlidir. •
Milli bazarlarla müqayisədə, beynəlxalq bazarın qiymətlərinin formalaşması daha mürəkkəbdir və bunun əsas səbəbləri aşağıdakılardır: 1)
312 dövlətin müdaxilə etməsi dərəcəsinin müxtəlifliyi; 2)
bazarların müxtəlifliyi və çoxluğu; 3)
məhsul ixrac edilərkən qiymətlərin artması; 4)
təsbit olunan və dəyişən qiymətlərin müəyyənləşdirilməsi təcrübəsində əhəmi}^ətli fərqlərin mövcudluğu; 5)
strategiyalarında fərqlərin olması. •
Qiymətin əmələ gəlməsi ilə bağlı olan qərarlar bir qayda kimi, ticarət əməliyyatları aparan firmaların fəaliyyət göstərdiyi ölkələrdə valyuta məzənnələrinin dəyişməsini nəzərə almalıdır. İnflyasiya və vergiqoyma amilləri qiymətin əmələ gəlməsinə güclü təsir göstərir. •
qiyməti firmanın rəqabət qabiliyyətinə, o cümlədən onun dünya bazarına daxil olmaq imkanlarına birbaşa təsir göstərən ayrılmaz amildir. •
qanunvericilikdə məhdudlaşdırıcı tədbirlərin (proteksionizm) mövcudluğuna baxmayaraq, getdikcə daha çox ÜTT-nin müəyyənləşdirdiyi beynəlxalq standartlara yaxud onun tövsiyələrinə riayət etməyə başlayan inkişaf etmiş bazarlarda təsir göstərir. Burada istehsal miqyası effektindən, xidmətin yüksək keyfiyyətindən və s. yararlanan firmaların üstünlüyü aydın nəzərə çarpır. •
Qiymətin əmələ gəlməsi praktikasında ənənəvi proteksionizmin fonna və metodları - rüsumlar, tariflər, ixrac subsidiyaları öz əksini tapır, burada dempinq, dövlət nəzarətinin müxtəlif fonnaları tətbiq olunur. Qiymətin əmələ gəlməsi praktikasına dövlətin təsir göstənnəsinin ən tipik nümunəsi, dövlətlərarası nəzarət forması olduğuna və birbaşa qiymətlərə deyil, neftin hasilat həcminə şamil olduğuna görə bütövlükdə «dövlət tənzimlənməsinə» aid edilməsi o qədər də düzgün olmayan, OPEC tərəfindən neftin qiymətlərinin tənzimlənməsidir. Nümunənin dünya bazarlarında neftin qiymətləri ilə bağlı olan bir tərəfi, onun iri dövlətlərin dünya siyasətini, ikincisi isə daxili siyasətin dinamikasını cəmiyyətin maraqları baxımından əks etdirməsidir. Dövlət özünün xarici iqtisadi siyasətinin nəticələrini, onun daxili siyasətdə necə əks- səda verəcəyini daim nəzərə almalıdır. •
göstənnəsi əlavə gəlirlərin əldə olunması üçün güclü alətdir və çox vaxt böyük siyasətlə, beynəlxalq münasibətlərlə, dövlətlərin maraqları ilə kəsişir. Bunu, neftin qiymətlərinin hərəkəti sahəsində siyasət daha yaxşı nümayiş edir. 313
• 2000-2010-cu illərdə neftin qiymətləri baha olmuş, bəzən isə qısamüddətli enməyə və yeni sıçrayışlara məruz qalmışdır. Ən yeni tarixdə «neft qiymətləri» dünya iqtisadiyyatının vəziyyətinə, başlıcası isə neftin istehlakınm əsas mərkəzləri olan ABŞ, Qərbi Avropa, Yaponiya və Çində iqtisadi duruma güclü təsir göstərir. Onların tələbatı neftin qiymətinə və dolayısı ilə qiymətlərin bütün spektrinə həlledici təsir edir. Dünya yanacaq balansında tarazlığın son dərəcə pozulması və bunun nəticəsində həmin sahədə möhtəkirlik proseslərinin baş qaldmuası bununla izah edilir. Yoxlama sualları 1.
Qiymət nədir? Onun təbiəti, mahiyyəti və məzmunu nədən ibarətdir? 2.
Malın və xidmətin beynəlxalq qiyməti necə müəyyən olunur? 3.
Aşağıdakı malların dünya bazarlarında qiymətinin hərəkəti nə ilə bağlıdır? •
•
kənd təsərrüfatı məhsulları və xammal; •
tropik bitkilər. 4.
Beynəlxalq ticarətdə qiymət amilini, qiymətin rolunu, dünya bazarlarında qiymətlərin müxtəlifliyini xarakterizə edin. Hansı iki qiymət qrupunu tanıyırsınız? Qiymətlərin hansı növləri vardır? 5.
6.
Malların dünya bazarlarında qiymətləri necə formalaşır? Qiymətin əmələ gəlməsi baxımından bazarların hansı tipləri var? 7.
Vahid (dünya) qiymət qanununu ifadə edin. Xarici ticarət qiymətlərinə dövlətin təsiri nə cürdür? Gömrük qiymətləndinnəsi nə deməkdir? 8.
qiymətlərini xarakterizə edin. 9.
Dünyada malların qiymətinin qlobal perspektivləri necədir? 10.
İdxal qiymətləri və ixrac qiymətləri - onların formalaşması mexanizmi necədir? 11.
Qiymətlərin beynəlxalq tənzimlənməsinin mexanizmlərini sadalayın. 314 Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|