Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qismən dönərlilik
- Beynəlxalq valyuta likvidliyi
- Valyuta məzənnəsi
- Valyuta məzənnələri sistemi
- 18.5. Beynəlxalq maliyyə qurumları: valyuta-kredit və maliyyə təşkilatları
- 18.6. Ümumdünya valyuta sisteminin təkamülü Qızıl standartı sistemi: Paris valyuta sistemi (1816-1914-cii illər)
yüksələndir. Bu valyuta, demək olar ki, həmişə dönərlidir. Dönərlilik to/r? və qismən, daxili və xarici olur. Tam dönərlilik cari və maliyyə əməliyyatları üzrə valyuta məhdudiyyətlərinin olmadığını nəzərdə tutur. Bu, ABŞ, Kanada, Aİ ölkələrinin pul vahidlərinin aid edildiyi, sərbəst dönərli valyutaları (SDV) üçün səciyyəvidir. Bəzi SDV-dən beynəlxalq hesablaşmalarda valyuta ehtiyatlarının yaradılması üçün geniş istifadə olunur. Bunlar ehtiyat yaxud əsas vaİ3oıta adlandırılır.
nəzərdə tutur. Daxili dönərlilik rezidentlər üçün məhdudiyyətlərin olmadığını bildirir. Xarici dönərlilik qeyri-rezidentlər üçün məhdudİ3q/ətlərin olmadığını bildirir. Valyuta pariteti - valyuta sisteminin elementi olmaqla, iki valyuta arasında qanunvericilik qaydasında müəyyən edilən nisbətdir. Bir sıra ölkələrin valyutası apa-rıcı valyutalardan birinə yaxud valyuta səbətinə bağlanmışdır. Valyuta pariteti valyu-ta sisteminin digər mühüm elementi olan valyuta məzənnəsinin əsasını təşkil edir.
sisteminin digər elementi beynəlxalq kredit dövriyyəsi vasitələridir. Beynəlxalq hesablaşmalar təcrübəsi kimi, onlardan istifadə qaydaları da eyniləşdirilmiş beynəlxalq normalarla reqlamentləşdirilir. Cenevrə Konvensiyası (veksel və çek) - sənədli akkreditivlər üçün eyniləşdirilmiş qaydalar və adətlər bunlara aiddir.
ya onun onqat kəmiyyətində) ifadə olunmuş qiymətidir. Çoxsaylı valyuta məzənnələrini müxtəlif əlamətlər üzrə təsnifləşdirmək olar. Məsələn, valyuta məzənnələri mübadilə obyekti olan ödəmə sənədlərinin növlərinə - teleqraf köçürməsinin məzənnəsinə, çeklərin məzənnəsinə, əsginazlarm məzənnəsinə görə fərqləndirilir. Valyuta məzənnələri sistemi barədə 18.9-cu paraqrafda danışılacaq. Beynəlxalq valyuta likvidliyi - ayrıca götürülən ölkənin yaxud ölkələr qrupunun öz öhdəliklərini məqbul hesab olunan tədiyyə vasitələri ilə fasiləsiz olaraq ödəmək qabiliyyəti və imkanıdır. Likvidliyin kəmiyyət və keyfiyyət cəhətləri fərqləndirilir. Kəmij^ət cəhəti tələb və öhdəliklərin tənzimlənməsi 509 üçün istifadə olunan likvid ehtiyatların miqyasını xarakterizə edir. Keyfiyyət cəhəti onların dünya pulu funksiyasını yerinə yetirmək üçün yararhhq dərəcəsini göstərir.
Beynəlxalq maliyyə qurumları dünya maliyyə sistemində, demək olar ki, əsas rol oynayır, bir növ onun karkasını təşkil edir. Bu təşkilatları bir ümumi məqsəd - əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi və ümumdünya maliyyə sisteminin, dünya təsərrüfatının bütövlüyünü, dayanıqlı fəaliyyət göstənnəsinin təmin olunması birləşdirir (qlobal böhran onların bu vəzifənin öhdəsindən gələ bilmədiyini göstərdi). Bunlara aşağıdakı valyuta-kredit təşkilatları aiddir: •
Beynəlxalq Hesablaşmalar Bankı (BHB); •
Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF); •
Dünya Bankı (DB); •
Beynəlxalq İnkişaf Assosiasiyası (BİA); •
İnvestisiyalara Zəmanət üzrə Çoxtərəfli Agentlik; •
Regional inkişaf bankları; •
Aİ-nin valyuta-kredit və maliyyə təşkilatları (o cümlədən AMB). 18.6. Ümumdünya valyuta sisteminin təkamülü Qızıl standartı sistemi: Paris valyuta sistemi (1816-1914-cii illər) Qızıl standartı - pul tədavülünün təşkilinin belə sistemidir ki, burada ölkənin pul vahidinin dəyəri rəsmi qaydada qızılın müəyyən miqdarına bərabərləşdirilir, pullar isə rəsmi müəyyənləşdirilmiş məzənnə üzrə tələbdən asılı olaraq qızıla dəyişdirilən qızıl sikkələr və (və ya) əsginazlar şəklindədir. Tam qızıl standartının mövcudluğu üçün 2 əsas şərtin yerinə yetirilməsi vacibdir: 1)
rəhbər pul-kredit idarələrinin milli valyutanı müəyyən dərəcə üzrə istənilən miqdarda qızıla dəyişdinnək (bu məqsəd üçün alınan qızıl külçəsindən qeyri-məhdud sayda qızıl sikkə kəsmək) öhdəliyi; 2)
ayrı-ayrı şəxslərin qızılı ixrac yaxud idxal etmək hüququnun olması. 510 Adətən, pul- kredit idarələri sikkə kəsilməsi xərclərini ödəmək üçün qızılın satışı və alınması arasında müəyyən fərq müəyyənləşdirir. Tarixən qızıl standartının 3 forması olmuşdur: •
qızıl sikkələrin fəal sərbəst tədavülə buraxıldığı, dövlətin isə onları satmağa borclu olduğu qızıl-sikkə standartı:, •
kəsilmədiyi, pul-kredit idarələrinin vəzifəsinin isə qızıl külçə satmaqdan ibarət olduğu qızıl külçə standartı; •
valyutaya dəyişdirdiyi qızıl-valyuta standartı. Qızıl standartı sistemi Napoleon müharibələri başa çatdıqdan sonra 1816- 1819-cu illərdə Parisdə keçirilən danışıqlarda əldə edilən razılaşmalar nəticəsində beynəlxalq müqavilələrdə təsbit edilmiş və 98 il ərzində mövcud olmuşdur. Bu sistem 1821-ci ildə Parisdə keçirilmiş konfransda rəsmən tanınmışdır. Müəyyənləşdirilmiş qayda 1867-ci ildə razılaşdırılmış Paris valyuta sistemində yekun şəkildə təsbit edilmiş və Birinci Dünya müharibəsi (1914) başlananadək qüvvədə olmuşdur. Sistem qızıl standartının klassik formasına, yəni qızıldan və qızıl sikkələrdən ənənəvi qaydada pul əmtəəsi qismində istifadə ilə əlaqədar olan qızıl-sikkə standartına istinad edirdi. Onun əsasında pulun başlıca forması kimi qanunvericilik qaydasında təsbit edilən qızıl dururdu. Milli valyutaların məzənnələri təsbit olunmuş qaydada qızıla bağlanılır və valyutanın qızıl məzmunu vasitəsilə başqa valyutalarla müqayisə edilirdi; təsbit edilmiş məzənnədən kənarlaşmalar cüzi (± 1%) idi və qızılın xaricə daşınması əsasında müəyyənləşdirilən maksimum kənarlaşmalar - «qızıl nöqtələr» hüdudlarında olurdu. Qızıl-sikkə standartının səciyyəvi əlamətləri bunlardır: •
buraxılması və dövlət zərbxanaları tərəfindən sikkələrin məhdudiyyət qoyulmadan, hamı üçün kəsilməsi; •
•
qızılın ölkəyə gətirilməsinə və ölkədən aparılmasına məhdudiyyət qoyulmaması; •
daxili bazarda qızıl sikkələr və əsginazlarla yanaşı, tam dəyərə malik olmayan xırda pulların və məzənnəsi məcburi qaydada müəyyənləşdirilən dövlət kağız pullarının dövriyyəyə buraxılması.
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|