Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 18.3. Beynəlxalq kredit: təsnifatı
- Beynəlxalq kreditlərin növləri və formaları.
- Ssuda kapitalları bazan.
prosesə təsir göstərir. Beynəlxalq maliyyə-kredit münasibətləri ssuda kapitallarının beynəlxalq maliyyənin qlobal kanallarında hərəkətinin mühüm tərəfi olmaqla, mali}^ə və əmtəə resurslarının qaytarılma, miiddətlilik, faiz
şərtləri əsasında verilməsi ilə ifadə edilir. Əsas kreditorlar və borcalanlar bunlardır: •
dövlətlər; •
özəl banklar və firmalar (təkcə TMK-lar deyil); •
beynəlxalq və regional banklar, başqa təşkilat və idarələr. Bu subyektlər dünya maliyyə bazarının əsas, strateji qurumlarını təmsil edir. Burada dövlət özünün mərkəzi və yerli maliyyə orqanları, xəzinədarlığı, emissiya, ixrac-idxal bankları və xarici əməliyyatlar aparmaq səlahiyyəti olan başqa idarələri ilə dünya maliyyə (kredit) bazarında xüsusi yer tutur. Onlann hamısı bilavasitə kreditor, borcalan və özəl hüquqi şəxslərin xarici öhdəlikləri üzrə zəmanətçi
qismində çıxış edir. Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin dövlət tərəfindən kreditləşdirilməsinə nümunə ikitərəfli və çoxtərəfli əsasda subsidiyaların və yardımların verilməsidir. İxrac kreditlərinin və birbaşa kapital qoyuluşlarının sığortalanmasında da
dövlətin rolu əhəmiyyətlidir. Dünya ssuda kapitalları bazarının institusional strukturunda dövlətlərarası və dövlətüstü banklar böyük rol oynayır. Bunlara, ilk növbədə, Bretton-Vuds idarələri: BVF və DB aiddir; bu idarələr sırasında Beynəlxalq Hesablaşmalar Bankı (Bazel, İsveçrə) da mühüm yer tutur. Fəaliyyətində dünyanın, demək olar ki, bütün ölkələrinin iştirak etdiyi qlobal banklarla yanaşı, bir sıra regional və qitə hökumətlərarası banklar da rhövcuddur: Avropa İnvestisiya Bankı (EIB - The European Investment Bank) (1958) və Avropa Mərkəzi Bankı Aİ və inkişaf etməkdə olan aləmin onlara assosiasiya olunmuş ölkələrinə xidmət göstərir; Amerika Ölkələrarası İnkişaf Bankı (lADB - Inter-American Development Bank) (1959), Afrika İnkişaf Bankı (African Development Bank) (1964), Asiya İnkişaf Bankı (Asian Development Bank) (1963), Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (1990) və başqalan. Avroya və bütövlükdə Aİ ölkələrinə xidmət göstərən AMB böyük rol oynayır. TMK-lar, xüsusilə də onların maliyyə sektorları beynəlxalq kredit münasibətlərinin mühüm subyektləri qismində çıxış edir. Onların böyük məbləğdə korporasiyadaxili yığımları mövcuddur və özlərinin resurslara olan 502 tələbatının yarısından çoxunu özünümaliyyələşdirmə hesabına ödəyir. Buna baxmayaraq, TMK-lar genişlənən istehsallarına və məhsul satışlarına xidmət göstərilməsi üçün daim vəsaitə möhtacdır. Onların maliyyə əməliyyatları beynəlmiləlləşmişdir və çox hallarda qlobal xarakterdədir. TMK-lar dünya bazarının strukturuna daxil olan bütün bazar tiplərindən; milli, xarici, beynəlxalq və əhəmiyyətli dərəcədə avrobazardan istifadə edirlər. Milli nəzarətlə məhdudlaşdırılmayan kreditləşmə mənbəyi olduğuna, güclü xarici kreditorlarla bağlı olan borcalanalara kredit almaqda üstün şərait yaratdığına görə, avrobazarm payı daim artır. Özünün böyük həcmli aktivlərinə nəzarət etməklə, TMK-lar onlara məxsus olan pul və maliyyə resurslarını daha sərfəli yerləşdinnək üçün kredit bazarlarından, əsasən də milli olmayan kredit bazarlarından istifadə edir. Belə halda onlar valyuta məzənnələrinin və pul bazarlarının faiz dərəcələrinin dəyişməsi ilə üzləşir. Müxtəlif itkilərin (valyuta məzənnəsinin aşağı düşməsi) qarşısını almaq üçün onlar çox fərqli valyuta əməliyyatları aparır və bunun hesabına dünyada məcmu valyuta dövriyyəsi malların və xidmətlərin dövriyyəsindən dəfələrlə böyük sürətlə artır. 18.3. Beynəlxalq kredit: təsnifatı Müasir maliyyə üçün səciyyəvi olan təzahür beynəlxalq kreditin hərəkət sürətinin və kütləsinin təkcə xarici iqtisadi dövriyyənin deyil, həmçinin, sənaye istehsalının artım templərini ötüb keçməklə, təsərrüfat və maliyyə əlaqələrinin bir-birinə qarşılıqlı nüfuz etməsini stimullaşdırmasıdır. Müxtəlif ölkələrin təsərrüfat əlaqələrinin çarpazlaşması, beynəlmiləlləşmə, istehsal və kapitalın transmilliləşməsi prosesləri ümumdünya maliyyə-kredit münasibətlərinin genişlənməsinə, onların intensivləşməsinə imkan yaradır. Bununla yanaşı, kapitalların bir ölkədən başqasına sərbəst axını ölkələrin, xüsusilə də disproporsiya və qeyri-sabitlik yaradan çətinliklərlə qarşılaşanların iqtisadiyyatına ciddi təsir göstərir. Beynəlxalq kreditlərin növləri və formaları. Beynəlxalq kreditlər, ilk növbədə, müddətinə görə fərqləndirilir: •
•
ortamüddətli - 1 ildən 5 ilədək; •
uzunmüddətli - 5 ildən çox. Tərəflərin danışıqlar zamanı ortamüddətli kreditlər üçün 7 il, 503
uzunmüddətli kreditlər üçün 10 ildən çox vaxtı nəzərdə tutduğu hallar da mövcuddur, amma biz ümumi qaydalardan danışırıq. Təminat xarakterinə görə kreditlərin bu növləri var: •
təmin olunmuş (təminat qismində qiymətli kağızlar, veksellər, daşınmaz əmlak və əmtəə sənədlərindən istifadə edilir); •
formasında öhdəliyi əsasında verilir). Kreditlər iki növə bölünür: •
•
maliyyə (başqa məqsədlər üçün istifadə olunan). Kreditlər kreditbşdirmə subyektindən asılı olaraq fərqləndirilir: •
özəl (firmalar, banklar, vasitəçi brokerlər tərəfindən verilir); •
hökumət; •
qarışıq; •
beynəlxalq və regional valyuta-maliyyə idarələrinin kreditləri. Ümumdünya kapitallar bazarının inkişafı ssuda kapitalının hərəkətində uzunmüddətli meyillərlə, bu hərəkəti milli səvij^ədə tənzimləyən hüquqi normaların ümumi liberallaşdırılması, qiymətli kağızlardan istifadə çərçivəsinin genişlənməsi, dünya iqtisadiyyatında inteqrasiya prosesləri ilə əlaqəlidir. Mahiyyətcə, ümumdünya kapitallar bazarı ssuda kapitallarının dünya təsərrüfatında hərəkətini təmin edən müxtəlif institusional formaların (şirkətlər, banklar, valjmta-maliyyə idarələri və s.) məcmusudur. Bu bazar, dünya təsərrüfatının sabitliyini təmin etmək və təbii ki, müvafiq əməliyyatların aparılmasından gəlir əldə etmək məqsədlə kapitalı cəmləşdirməyə və bunu müxtəlif ölkələrin təsərrüfat sahələri və sektorları, regionları (qitələr) üzrə yenidən bölüşdürməyə imkan verən milli və millətüstü bazar münasibətləri sistemini yaradır.
kapitalı olan ssuda kapitalı mühüm rola malikdir. Bu kapital ölkədən- ölkəyə, bir funksional fonnadan başqasına, istehsalın aşağı rentabelli sahələrindən və sektorlarından daha çox mənfəət verənlərinə keçmək imkanına malikdir. Bununla da, kredit istehsal proseslərinin fasiləsizliyini, kapitalların yenidən bölgüsünü və bununla bərabər, mənfəət normalarının bərabərləşməsini təmin edir. Ssuda kapitalının beynəlxalq yenidənbölgü funksiyasını yerinə yetirməsi
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|