Книга переведена и издана заказу фонда поддержки по политики тюркоязычных государств
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “1986-cı ilin sənədlərinin əsilləri deputat Şaxanovun Komissiyası işə başlayandan sonra məhv edilib. Komissiya isə demək olar ki, 1989-cu il iyunun 6-da SSRİ xalq
- 1-dən yaradılıb. Onun işinə DTK-nın keçmiş işçiləri cəlb edilmişdilər... Bütün vasitələrlə respublikada belə rəy yaratmağa
228 Serqeyeviçin bu işdə yaxşı təcrübəsi var. Qısa müddət ərzində o, beş balıq, Aytmatov üçünü, Tasmaqambetov isə dördünü tutdu. Mən iki balıqla kifayətlənməli oldum... Bir qədər sonra bizi uxa yeməyə çağırdılar. Müxtəlif mövzularda söhbət etdik. Masabəyi İmanqali idi. Mən fi kir verdim ki, o, Mixail Serqeyeviçin tam rəğbətini qazanıb. Onlar tez-tez bir-biriləri ilə zarafatlaşırdılar. Bir neçə saatdan sonra fasilə elan etdik və gəzişməyə çıxdıq. Mən Qorbaçova dedim: “Sizinlə şəxsi söhbətim var”, - və kənara çəkilməyi təklif etdim. - Mixail Serqeyeviç, - mən qısa pauzadan sonra dedim, - mən siyasətçi deyiləm. Amma, məcbur olmuşdum ki, müvəqqəti olaraq poeziyadan siyasətə keçim... Siz bir neçə il Sovet İttifaqı kimi nəhəng bir ölkəyə rəhbərlik etmişiniz. Mən sizin iki nailiyyətinzi yüksək qiymətləndirirəm. Siz sovet totalitar sistemini demokratiyaya tərəf çevirdiniz. Bunu dəyərləndirməmək ədalətsizlik olardı. Təəssüf ki, siz qarşısını özünüz açdığınız demokratik axının idarəetməsini itirdiniz. Bu mənada həm nailəyyətlər, həm də səhvlər çox olub. Bu barədə çox danışır, çox yazırlar. İkinci böyük xidmətinizsə o olub ki, şəxsiyyətə pərəstişə imkan vermədiniz. Siz hakimiyyətin ən incə və ən zəif tərəfi nin təsirindən qoruna bildiniz. Amma, demokratiya yolunda sizin yol verdiyiniz səhvlərdən biri də 1986-cı ilin dekabr hadisələridir. Bütün qazax xalqı, bütöv respublika birinci il deyildi ki, əziyyət çəkirdi. O faciənin vurduğu yaralar hələ də sızıldayır. Uzaq 60-cı illərin Novoçerkassk hadisələri və o zaman çoxlu insanın həlak olması barədə məlimatlar ictimaiyyətə yalnız 30 ildən sonra açıqlandı. Dekabr hadisələri də məxfi ləşdirilib (bu zaman Mixail Serqeyeviçin üzünün ifadəsi dəyişdi, amma mən davam elədim). Nə isə, sizin bilavasitə rəhbərliyiniz vaxtı baş verən o hadisələrdən sonra ilk dəfədir ki, Qazaxıstana gəlmisiniz. Sizin qazax xalqından üzr istəmək niyyətiniz yoxdurmu? Mixail Sergeyeviç özünü itirmiş kimiydi. 229 - Yoldaş Şaxanov, - uzun süküutdün sonra o, dedi. – Düzdür, səhvə yol verilib, amma mən axı Dekabr hadisələrində tək iştirak etmirdim. Siz niyə Siyasi büronun digər üzvlərini nəzərə almırsınız? Bu an mənim cib telefonum zəng çaldı. Yayınmaq istəməsəm də, telefon susmadan “qışqırırdı”. Üzr istəyib mən cavab verdim – bu Dekabr hadisələrinin araşdırılması ilə məşğul alan fəallardan biri Amanjol Nalibayev idi. - Muke, - o dedi, - biz eşitmişik ki, Qorbaçov Qazaxıstana gəlib. Bir neçə dekabrist birlikdə bir plakat hazırlayıblar: “Qorbaçov, Qazaxıstandan rədd ol!”. Amma, onu axtarmaqdan yorulmuşuq. Siz bilmirsiniz o harda olar? - Bu dəqiqə elə həmin adamla danışıram, - dedim. Və Qorbaçovun məni anlaması üçün həmin sözləri rus dilində də təkrarladım. Telefonu Qorbaçova göstərib dedim: - Mixail Sergeyeviç, dekabr üsyanının iştirakçıları zəng ediblər. Əgər qazax xalqından üzr istəməsiniz onlar “Qorbaçov, Qazaxıstandan rədd ol!” şüarları ilə küçəyə sıxacaqlar. Mixail Serqeyeviç qıpqırmızı oldu. Bir müddət sonra dedi: - Yaxşı, səhvimizi etiraf edirəm. Və əgər istəyirsinizsə üzr istəyim, istəyərəm. Piknikdən sonra Almatıya qayıdan kimi Muxtar Kul-Muxamedin jurnalistlər üçün təşkil etdiyi mətbuat konfransında Qorbaçov qazax xalqından üzr istədi. Qorbaçovun bu vətəndaş məsuliyyətinə dəyər verməmək düz olmazdı. Buna görə sağ olsun. Amma, o danışarkən günahın böyük bir hissəsini Kunayevin üzərinə atdı.. Hələ 1985-ci ildə SSRİ Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsi və Daxili İşlər Nazirliyi “yerlərdə demokratiya bəhanəsi ilə hakimiyyətə tabe olmamanın qarşısının tez və hay-küysüz alınması üçün” “Çovğun” adlı əməliyyatın ssenarisini hazırlamışdılar. Amma, bu yeniliyin müəllifl əri “məhsullarını” sınaqdan keçirmək üçün yer tapa bilmirdilər. Buna görə də “Çovğun” düz bir il iki ay siyirmədə qaldı. Demokratiya ruhu ilə qanadlanmış gənc oğlan və qızlar Alma-Ata küçələrinə çixdıqda isə əməliyyatın müəllifl əri öz 230 aralarında məsləhətləşirlər. Nəticədə SSRİ Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsinin sədri V.M.Çebrikov SovİKP MK-nın baş katibi Qorbaçovun qəbuluna gəlir və “Çovğun” əməliyyatının Alma-Ata meydanında toplaşan gənclərin üzərində sınaqdan keçirilməsi barədə şifahi razılıq alır. Əlbəttə, bu xalqa qarşı cinayətə bərabər olan bir addımdır. Novosibirsk, Çelyabinsk, Daşkənddən ordu hissələri cəlb edilməsəydi, silahsız gənclərə qarşı güc tətbiq edilməsəydi, 1986-cı ilin Dekabr hadisələri də olmayacaqdı. Buna görə də bu cinayətə görə məsuliyyət bütünlüklə ali hakimiyyətin üzərindədir. 2007-ci ildə Moskvada Aleksandr Şevyakinin Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinini sirrlərinin üstünü açan “Lubyankanın 17 sirri” adlı kitabı işıq üzü gördü. Bu sırada 13-cü sirr – 1986-cı ilin Dekabr hadisələridir. Bu kitabı, çapdan çıxan kimi mənə tanınmış jurnalist Ermek Zanqirov bağışladı. Kitabdan bu sətirlərə diqqət yetirək: “1986-cı ilin sənədlərinin əsilləri deputat Şaxanovun Komissiyası işə başlayandan sonra məhv edilib. Komissiya isə demək olar ki, 1989-cu il iyunun 6-da SSRİ xalq deputatlarının I qurultayındakı çıxışdan sonra fəaliyyətə başlayıb. De-yure isə komissiya Qazaxıstan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə 1989-cu il iyulun 1-dən yaradılıb. Onun işinə DTK-nın keçmiş işçiləri cəlb edilmişdilər... Bütün vasitələrlə respublikada belə rəy yaratmağa çalışırdılar ki, Dekabr hadisələri iştirakçılarına Vətənlərini satan adamlar kimi yanaşılsın[13.02.СЗЗ.]”. Əgər digər tərəfdə minlərlə məhv edilmiş talelər olmasaydı, bu cinayətlər silsiləsinin bu tərəfi ndə duranların hazırcavablılıqları və fərasətlərinə yalnız heyran qalmaq olardı. Hərdən müxtəlif illərdə mövcud olmuş rəhbərlərin hərəkətlərini və fəaliyyətini analiz edərkən, belə bir fi krə gəlirsən ki, müasir Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|