"kompüter qrafikasi" FƏNNİNİn predmeti

 
38 
ƏSAS NƏTICƏLƏR 
l.  Rastr təsvir çox xırda elementlərdən  - piksellərdən ibarət  olan mozaikadır. Rastr təsvir 
xırda damalara (xanalara və ya hücrələrə) bölünmüş, hər daması müəyyən rəngə malik olan və bu 
rənglərlə üzərində təsvir formalaşdırılan kağıza bənzəyir. 
2.  Videopiksel-  ekrandakı  təsvirin  ən  kiçik  hissəsidir.  Piksel-  rastr  təsvirin  ayrıca 
elementidir. Nöqtə- printerlə yaradılan ən kiçik elementdir. 
 3.  Rastr  qrafikanın  üstünlükləri:  •rastr  qrafika    ilə  fotoqrafiya    keyfiyyətinə    malik  olan 
təsvirlər təqdim edilə bilər; • rastr təsvirlər printerdə rahat çap edilə bilir. 
 4. Rastr qrafikanın çatışmazlıqları: •rastr təsvirləri saxlamaq üçün böyük  həcmdə  yaddaş 
sahəsi tələb edilir; 
 •rastr  təsvirlər  üzərində  miqyaslaşdırma,  döndərilmə  və  bu  kimi  digər  dəyişdirmə 
əməliyyatlarının aparılması üçün məhdud imkanlar mövcuddur. 
 5.  Vektor  grafikada  təsvirlər  primitiv  adlanan  sadə  obyektlərdən-  düz  xətlərdən,   
qövslərdən, çevrələrdən, ellipslərdən,   düzbucaqlılardan,  eyni   və   müxtəlif   rəngli oblastlardan 
və s. qurulur. 
6. Hər bir  primitiv müəyyən funksiyanı    və   onun parametrlərini müəyyən  edən əmrlə 
şərh edilir.  
7.  Vektor  grafikanın  üstünlükləri:  •vektor  təsvirlər  nisbətən  daha  az  yaddaş  sahəsi  tutur; 
•vektor   təsvirlər   keyfiyyətinə   xələl   gəlmədən   asan miqyaslaşdırıla bilir. 
 8. Vektor grafikanın çatışmazlıqları: 
•vektor qrafika fotoqrafiya keyfiyyətinə malik olan təsvirlər almağa imkan vermir; 
•vektor  təsvirlər  kağıza  istənilən  kimi  çap  edilə  bilmir  və  ya  kağızda  istənilən  kimi 
görünmür. 
9.  Qrafik  redaktorlar  təsvirləri  yaratmaq  və  onları  redaktə  etmək  üçün  nəzərdə  tutulan 
alətdir.  Təsvirləri  yaratmaq  üçün  adətən  vektor  redaktorlardan,  təsvirlərin  keyfiyyətini 
yaxşilaşdırmaq və fotoqrafiya materiallarının montaj edilməsi üçün rastr qrafikası redaktorlarından 
istifadə edilir. 
lO. Təsvirin fraqmenti üzərində əməliyyat apara bilmək üçün əvvəlcə onu ayırmaq zəruri-
dir. Vektor grafikası redaktorlarında obyektlər (vektor primitivlər), rastr qrafikası redaktorlarında 
oblastlar (piksellər yığımı) ayrılır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
39 
MÖVZU 7:KOMPYUTER QRAFIKASININ TƏTBIQ SAHƏLƏRI. 
 
Plan: 
1. Kompyuter qrafikasının tətbiq sahələri. 
2. Rastr və vektor görüntülərlə iş vasitələri. 
3. Fraktal qrafika ilə iş. 
 
  1. Kompyuter qrafikasının tətbiq sahələri. 
  İlk kompyuterlərdə qrafik obyektlər yaratmaq üçün, demək olar ki, heç bir vasitə yox idi. 
O zamanlar ekrana  yalnız simvollar – hərf, rəqəm və xüsusi işarələr çıxarmaq olurdu. Lakin elə 
onda  da  proqramçılar  kompyuterdən  “rəsm  aləti”  kimi  istifadə  etməyə  cəhd  edirdilər.  Məsələn, 
həmin dövrün insanları, kompyuter proqramının  köməyi  ilə simvollardan tərtib olunmuş məşhur 
“Mona Liza” rəsmini, yəqin ki, xatırlayırlar. 
  Sonrakı  kompyuterlər  artıq  sadə  görüntüləri:  nöqtəni,  düz  xətti,  çevrəni  çəkə  bilirdi.  O 
zamankı  monitorlar  ağ-qara  olduqlarından,  kompyuterdə  yaradılan  görüntülərin  hamısı  rəssam-
qrafiklərin  işlərini  xatırladırdı.  Rəssamlığın  başqa  janrlarından  fərqli  olaraq  rəssam-qrafiklərin 
əsərləri, hər şeydən öncə, cizgilərin aydın çəkilişi ilə səciyyələnir. Məhz buna görə də, o dövrün 
kompyuterlərinin  təsvir  imkanlarını  kompyuter  qrafikası  [computer  graphics]  adlandırmağa 
başladılar. Lakin indi kompyuterin köməyi ilə rəssamlar müxtəlif janrlarda əsərlər yarada bilsələr 
də, “kompyuter qrafikası” anlayışı yenə də istifadə olunur. 
  Kompyuter  qrafikası  ilə  işləmək  üçün  müxtəlif  proqramlar  olsa  da,  yalnız  üç  növ 
kompyuter qrafikasını fərqləndirirlər: 
• rastr qrafikası;   
• vektor qrafikası;   
• fraktal qrafika. 
Onlar  bir-birindən  monitorun  ekranında,  yaxud  kağızda  əks  olunan  görüntülərin 
formalaşma prinsiplərinə görə fərqlənir. 
  Kompyuter qrafikasını başqa cür də təsnif etmək olar: 
• ikiölçülü qrafika (2D-qrafika);  
• üçölçülü qrafika (3D-qrafika). 
  Kompyuter qrafikasının tətbiq sahələri. Bu gün kompyuter qrafikasından 
bir çox sahələrdə istifadə olunur. Onlardan bəziləri ilə qısaca tanış olaq. Ötən əsrin 50-ci 
illərinin  ortalarında  ilk  dəfə  olaraq  verilənlər  kompyuterin  monitorunda  qrafik  şəkildə 
göstərilməyə başladı. Bu imkana malik hesablama 
maşınları hərbi təyinatlı elmi hesablamalarda istifadə olunurdu.  
  Elmi  qrafika.  Bu,  kompyuter  qrafikasının  tətbiq  olunduğu  ilk  sahədir.  Burada  başlıca 
məqsəd elmi tədqiqat obyektlərini vizuallaşdırmaq (əyani göstərmək), hesablamaların nəticələrini 
əyani  göstərməklə  hesablama  eksperimentləri  aparmaq  olmuşdur.  Müasir  riyazi  proqram 
paketlərinin  əksəriyyəti  (məsələn,  Maple,  MatLab,  MathCAD)  müəyyən  hesablamalar  əsasında 
qrafiklər, səthlər və üçölçülü cisimlər qurmaq imkanına malikdir.  

---

 
40 
  İşgüzar  qrafika.  Kompyuter  qrafikasının  bu  sahəsi  müxtəlif  müəssisələrin  işində  tez-tez 
istifadə olunan illüstrasiyaların yaradılması üçün nəzərdə tutulub. 
  Plan  göstəricilərinin,  hesabat  sənədləş  mələrinin,  statistik  məlumatların  hazırlanmasında 
işgüzar qrafikadan geniş istifadə olunur. Çox zaman bunlar qrafiklər, dairəvi və zolaqlı diaqramlar 
olur.  
  Konstruktor qrafikasından mühəndis-konstruktorların işlərində istifadə olunur. 
  Kompyuter  qrafikasının  bu  növü  avtomatlaşdırılmış  layihələndirmə  (computeraided 
design,  CAD)  sistemlərinin  başlıca  elementidir.  CAD  sistemlərində  qrafikadan  layihələndirilən 
qurğuların  texniki  sxemlərinin  hazırlanmasında  istifadə  olunur.  Hesablamalarla  əlaqəli  qrafika 
əyani  formada  optimal  konstruksiyanın,  detalların  ən  münasib  tərtibatının  axtarışını  aparmağa, 
konstruksiyadakı dəyişikliklərin nəticələrini proqnozlaşdırmağa imkan verir. 
  Konstruktor  qrafikası  vasitəsilə  istər  ikiölçülü  (proyeksiyalar,  kəsiklər),  istərsə  də 
üçölçülü fəza görüntüləri almaq mümkündür.  
  Obrazların  tanınması.  Qrafik  informasiyanın  tanınması  və  təsnif  olunması  məsələsinin 
həlli  süni  intellektin  yaradılmasında  əsas  problemlərdən  biridir.  Bu  gün  kompyuterlər  vasitəsilə 
obrazların  tanınmasına  çox  yerdə  rast  gəlmək  olar:  axtarışda  olan  cinayətkarın  tanınması 
sistemləri; aero- və kosmik fotoşəkillərin analizi; çeşidləmə sistemləri və s. Mətnlərin skanerdən 
keçirilməsi və onların “şəklinin” ayrı-ayrı simvollar yığımına çevrilməsi obrazların tanınmasına ən 
gözəl nümunə ola bilər. 
  Təsviri incəsənət. Bu sahəyə qrafik reklamları, kompyuter videofilmlərini, fotoqrafiyaların 
emalını, rəsmlərin, multiplikasiyanın  yaradılmasını və s. aid etmək olar. Kompyuter qrafikasının 
bu  sahəsində  Adobe  Photoshop  (rastr  görüntülərin  emalı),  CorelDRAW  (vektor  qrafikasının 
yaradılması), 3ds max (üçölçülü mo delləşdirmə) kimi proqramlar daha populyardır.  
  Virtual  reallıq.  Texniki  vasitələrin  köməyi  ilə  yaradılan  və  ətraf  aləmi  imitasiya  edən 
sistemlər hələ ötən əsrdə mövcud idi. Hazırda virtual reallıq sistemlərindən müxtəlif trenajorlarda 
(avtomobil,  təyyarə  və  kosmik  trenajorlarda,  mürəkkəb  qurğularla  işləməyi  öyrənmək  üçün 
trenajorlarda,  döyüş  trenajorlarında),  mürəkkəb  situasiyalı  kompyuter  oyunlarında,  eləcə  də 
mürəkkəb,  tezdəyişilən  şəraitdə  qərar  qəbuletmənin  strategiya  və  taktikasını  mənimsəmək  üçün 
nəzərdə tutulmuş öyrədici sistemlərdə istifadə olunur.  
  Rəqəmsal video. Rəqəmli formatda canlandırılan görüntülər (animasiyalar) getdikcə daha 
geniş  yayılır.  Buraya  ilk  növbədə  kompyuter  şəbəkələri  vasitəsilə  ötürülən  filmlər,  eləcə  də 
videodisklər (DVD), rəqəmsal kabel və peyk televiziyaları aiddir. 
 
   
  2. Rastr və vektor görüntülərlə iş vasitələri. 
  Rastr  görüntüləri  almaq  üçün  çox  zaman  aparat  vasitələrindən  istifadə  olunur.  Skaner 
[scanner]  görüntüləri  kompyuterə  daxil  etmək  üçün  onları  kompyuter  koduna  çevirən  qurğudur. 
Skanerlərin müxtəlif növləri var və onlar ölçülərinə görə də fərqlənir. Görüntü skanerləri [image 
scanners] görüntüləri kompyuterin yaddaşında saxlamaq üçün elektron formaya çevirir. 

---