M. Ə. MƏMMƏdov

l
ərində və istiqamətlərində kömək göstərməlidirlər. Lakin bu, 
heç d
ə o, demək deyil ki, metodik təminat hər tərəfdə eyni 
d
ərəcədə həyata keçirilməlidir. Hər bir konkret dövrdə kitab-
xanalarda h
əyata keçirilməsinə  ilk növbədə  fikir verilən 
mü
əyyən vəzifələr durur. Məsələn, hazırda metodik mərkəz-
l
ər yeni şəraitdə, bazar iqtisadiyyatına keçid dövründə kitab-
xa
naların maliyyələşdirilməsi, bu əsaslar üzərində kitabxana 
xidm
ətinin yeni istiqamətləri sahəsində təşkilati və  metodik 
işə  xüsusi fikir verirlər.  Buna görə  də  metodik mərkəzlərin 
işində həmişə başlıca vəsilə, üsullar, metodlar (və ya bir neçə 
başlıca vəsilə) ayrılır. Bu vəsiləyə xüsusi fikir verilməsi, ki-
tabxana işinin digər sahə və istiqamətlərinin yaddan çıxarıl-
ması demək deyildir.  
Kitabxanalarla bilavasit
ə  əlaqə  prinsipinin mahiyyəti 
ondan ibar
ətdir ki, metodik təminat kitabxanaların işinin bi-
lavasit
ə öyrənilməsi, yerlərdə onlara kömək göstərilməsi əsa-
sında  qurulur.  Bu,  onunla  bağlıdır  ki,  kitabxanaçılarla  canlı 
insan t
əmasının  pedaqoji  cəhətdən səmərəsi və  keyfiyyəti 
daha yüks
əkdir.  
Operativlik prinsipin
ə  əsaslanmaq metodiki təminat 
üçün 
əhəmiyyət kəsb edir. Kitabxanaçıların fəaliyyətini tək-
mill
əşdirmək, işdə buraxılmış nöqsan və səhvləri operativ şə-
kild
ə  üzə  çıxarmaq,  onları  aradan  qaldırmaq  üçün  kitabxa-
nalara vaxtında kömək göstərmək, kitabxanaları metodik və 
biblioqrafik v
əsaitlərlə  müntəzəm təmin etmək çox mühüm 
metodik f
əaliyyət sahələrindən biridir.  
Metodik t
əminatın səmərəsi sistemliliyi və planlılığı ilə 
sıx bağlıdır. Aydındır ki, kitabxanaların fəaliyyətini fasiləsiz 
şəkildə təkmilləşdirmək üçün ayrı-ayrı, əlaqəsiz metodik təd-
258 

---

birl
ərin keçirilməsi heç bir fayda verməz. Ona görə də kitab-
xanalara sistemli v
ə  planlı  metodik  köməyin göstərilməsi 
vacibdir.  
 
6.3. ETK-larda metodik t
əminatın əsas istiqamətləri 
 
Keçmiş SSRİ-də və sosialist ölkələrində kitabxana işi-
n
ə rəhbərliyin iki forması – təşkilati və inzibati-metodiki for-
ması  bərqərar  olmuşdur.  Onlar bir-birilə  əlaqəli  olmuş,  biri 
dig
ərini tamamlamışdır. Təşkilati rəhbərliyə kitabxana işinin 
planlaşdırılması  və  kitabxana  işinin  yerləşdirilməsi,  onların 
maliyy
ələşdirilməsi,  maddi-texniki  bazalarının  möhkəmlən-
dirilm
əsi,  kadrların  seçilib  yerləşdirilməsi,  kitabxanaların 
f
əaliyyət istiqamətinin müəyyənləşdirilməsi,  plan və  hesa-
batların  təsdiqi,  onların  yoxlanılması,  hüquq  qaydalarının 
mü
əyyənləşdirilməsi və  s.  aid  olmuşdur.  Metodiki rəhbər-
liyin m
əqsədi isə kitabxanalara ideoloji funksiyaların yerinə 
yetirilm
əsinə,  daha  effektli  iş  formalarının  yayılmasına  kö-
m
ək etmək,  kitabla və  oxucularla  iş  sisteminin,  ədəbiyyat 
t
əbliğinin  ideya-nəzəri səviyyəsinin  inkişafına  təsir göstər-
m
ək, kitabxana işçilərinin peşə ixtisaslarının və ustalıqlarının 
keyfiyy
ətinin yüksəldilməsinə kömək etməkdir.  
Qeyd etm
ək lazımdır ki, ümumən metodiki rəhbərlik işi 
onun ideoloji,  inzibati  xarakteri n
əzərə  alınmazsa,  ona ya-
radıcı  şəkildə  yanaşan  şəxslər tərəfindən həyata keçirilməsi 
kitab
xana işinin təşkilinə fəal kömək göstərir.  
Bu gün
ə  qədər  keçmiş  SSRİ  ərazisində,  o cümlədən 
Az
ərbaycanda kitabxanalarla metodiki iş sahəsində müxtəlif 
üsullardan  istifad
ə  edilir ki,  bu  da  metodiki  işin  formaları 
259 

---

adlandırılır: kitabxanalara gediş; məsləhət; metodiki vəsaitin 
t
ərtibi,  işlənməsi və  təlimatların  hazırlanması;  iclasların  və 
konfransların,  seminarların,  kursların  və  təcrübələrin,  eks-
kursiyalar
ın keçirilməsi;  qabaqcıl  təcrübənin təsviri və  s. 
metodiki köm
əkliyin formalarıdır.   
Kitabxanalarda t
ətbiq olunan metodiki rəhbərlik üsulu 
da f
ərqləndirilir.  Belə  ki,  məsləhətlər,  məruzələr,  xülasələr 
metodiki işin şifahi formasına, metodiki vəsaitlərin hazırlan-
ması  və  işlənməsi,  informasiya  materialları  nəşr  formasına, 
plakatlar,  kino v
ə  televiziyadan istifadə  əyani formaya, 
ekskursiyalar, 
kitabxanalara gediş, orada səyyar məşğələlərin 
t
əşkili,  nümunəvi  kütləvi tədbirlərin keçirilməsi  isə  təcrübi 
nümayiş formasina aid edilir.  
XX 
əsrin son 70 ili ərzində,  yəni sovet hakimiyyəti 
adlanan ill
ərdə cəmiyyətin sosial-iqtisadi  strukturuna uyğun 
olaraq  kitabxanaların  metodiki  təminatının  özünəməxsus 
sistemi t
əşəkkül tapmışdır. Bu sistemə  ölkənin bütün kitab-
xa
nalarına  təsir göstərən ümumittifaq əhəmiyyətli  metodik 
m
ərkəzlər,  kitabxanaların  ümumdövlət  şəbəkəsinin öz təsiri 
il
ə  regional  kitabxana  şəbəkəsini  əhatə  edən metodik mər-
k
əzləri  və  xalq təsərrüfatının  müxtəlif sahələrinin  kitabxa-
naları üçün ixtisaslaşdırılmış metodiki mərkəzlər daxil idi.  
Ümumdövl
ət  miqyasında  ölkənin  kitabxanalarına  me-
todiki r
əhbərlik  keçmiş  SSRİ  Mədəniyyət Nazirliyinə  və 
mütt
əfiq respublikaların Mədəniyyət Nazirliyinə həvalə edil-
mişdir. Şübhəsiz ki, SSRİ dağıldıqdan sonra əvvəllər müttə-
fiq respublika statusu s
əviyyəsində fəaliyyət göstərən Mədə-
niyy
ət və  Turizm Nazirliyi indi  daha  geniş  və  müstəqil 
hüquqa malikdir v
ə onun üzərinə daha məsul vəzifə düşür.  
260 

---