MahġRƏ naği qizi çapar kazimli

____________________ ƏdəbiyyatĢünaslığa xidmət əzmi ilə 
 
 
37 
lansa  belə  el  ədəbiyyatı  nümunəsindən  də  xeyli  dərəcədə  bəh-
rələnmişdir.  Eyni  zamanda,  onun  xalq  dramlarından  istifadəsi 
sadəcə  olaraq  folklora  söykənmək  yox,  daha  artıq  dərəcədə 
şifahi ədəbiyyat nümunəsinin bədii əsərin poetikasında yüksək 
keyfiyyətə çevrilməsi demək idi. 
Prof. K. Əliyev XX əsr Azərbaycan romantiklərinin əsər-
lərində ayrı-ayrı mifoloji və dini obrazların ( Pəri, Mələk, İblis) 
da  simvolik  səciyyəyə  malik  olduğunu  göstərir  və  bunların 
romantizm üçün nə qədər doğma obrazlar olması həqiqətini üzə 
çıxarır. 
Monoqrafiyanın  “Poetik  qarşıdurmalar”  adlı  II  fəsli  üç 
paraqrafdan  ibarətdir:  “Qərb  və  Şərq”,  “Yaxın  və  Uzaq”, 
“Həyat və Ölüm”. 
Bu poetik qarşıdurmaların tədqiqinə də alim cəsarətlə gi-
rişir. Burada da alimin elmi mühakimələrinin dərinliyini görü-
rük. Belə ki, müəllif Qərb və Şərq obrazlarının qarşılaşmasının 
üç  mərhələdən  keçdiyini,  əvvəlcə  Qərbə  üstünlük  verildiyini, 
sonra  Qərb  və  Şərqin  bərabər  tutulduğunu,  daha  sonra  isə 
Şərqin  ön  plana  keçdiyini  qeyd  edir  və  bu  məsələlərin  H. 
Cavidin  “Uçurum”  pyesində  hərtərəfli  və  dəqiq  həllini  tap-
dığını açıqlayır. 
Prof. K. Əliyev romantik poetikada Yaxın və Uzaq obraz-
larını  təmsil  edən  bədii  vahidlərin  dəqiq  ünvanı  və  işlənmə 
miqyasını,  onların  sənətkar  fikrinin  açılışındakı  rolu  və  əhə-
miyyətini də bütün aydınlığı ilə təhlil süzgəcindən keçirir. 
Romantizmin  fəlsəfi  mahiyyətinin  aşkara  çıxarılmasında 
“Həyat və Ölüm” qarşıdurması da güclü maraq kəsb edir. Prof. 
K.  Əliyev  heyrətamiz  özünəməxsusluğu  ilə  bu  problematik 
məsələyə də aydınlıq gətirir. 
Bəli,  10  ildən  çoxdur  ki,  prof.  K.  Əliyevin  qələmindən 
çıxmış  “Azərbaycan  romantizminin  poetikası”  kitabı  elmi-
ədəbi  ictimaiyyətin  dərin  rəğbətini  qazanmış,  ali  məktəblərin 
müəllim və tələbələri tərəfindən sevilə-sevilə oxunmuş və oxu-
nacaqdır. 

---

Mahirə Nağı qızı, Çapar Kazımlı
 ______________________  
 
 
38 
ONUN ƏDƏBĠ HƏYATI 
 
Professor Kamran Əliyevin 2003-cü ildə “Sabah” nəşriy-
yatında çap olunmuş “Mənim ədəbi həyatım” kitabına baxıram. 
Düşünə-düşünə baxıram. Alimin 50 illiyi ilə əlaqədar buraxılan 
bu  kitabın  üz  qabığının  qara  rəngdə  olması  məni  təəssüflən-
dirir. Yadıma Cəbrayıllı gün-
lərimizin birində xalq yazıçı-
sı Sabir Əhmədovla görüşüm 
düşür.  Yazıçının  “Yasаmal 
gölündə qayıqlar üzürdü” ro-
manı təzəcə çapdan çıxmışdı. 
İsti-isti oxuyub, əsər haqqın-
da düşüncələrimi yazmaq is-
təyirdim.  Lakin  kitabın  üz 
qabığı  məni  çaş-baş  salmış-
dı.  Mənim  fikrimcə,  kitabın 
üz  qabığında  rəssam  tabut 
şəkli  vermək  əvəzinə,  Yasa-
mal  gölündə  üzən  qayıq  rəs-
mi  vermişdir.  Rəssam  niyə 
belə  edib?-sualını  yazıçıya 
verdim.  S.  Əhmədov  dedi  ki,  düz  irad  tutmusan,  kitab  çapa 
gedəndə mənə bildirmədilər, çapdan çıxandan sonra isə gec idi, 
mən  də  üstün  vurmadım,  oxucuların  ixtiyarına  buraxdım.  Sö-
zümün canı budur ki, özü bütöv, sözü bütöv, danışığı təmkinli, 
hərəkətləri ağır, baxışından nur, gül, çiçək  yağan, mənəviyyatı 
zəngin,  dostluğa  sədaqətli,  istedadlı  alim,  bacarıqlı  pedaqoq, 
elmi  məntiqi  ilə  adamı  heyran  edən  belə  bir  insandan  bəhs 
olunan  kitabın  üz  qabığının  bu  rəngdə  olması  bir  daha  qeyd 
edirəm ki, məni təəssüfləndirirdi. Sözü çox uzatmıram, nə isə... 
Keçək  əsas  mətləbə.  “Mənim  ədəbi  həyatım”  kitabı  Kamran-
sevərlərin müxtəlif vaxtlarda qələmə aldığı ədəbi-tənqidi məqa-

---

____________________ ƏdəbiyyatĢünaslığa xidmət əzmi ilə 
 
 
39 
lələrdən, rəylərdən, resenziyalardan, məktublardan, portret ciz-
giləarindən ibarətdir. Kitabın girişində Kamran müəllimin eyni 
adlı xatiratı verilib. 
Mən  bu  beş  səhifəlik  yazını  “Etirafnamə”  də  adlandırar-
dım. Çünki müəllif 50 illik ömründə başına gələn olayları qısa 
və  lakonik  şəkildə,  olduğu  kimi  etiraf  edir.  Açığını  deyim  ki, 
çoxlarımız çox zaman içərimizdə qövr eləyənləri, ömür  yolla-
rındakı  bilərəkdən  və  bilməməzlikdən  törətdiyimiz  pis  hərə-
kətlərimizi  dilimizə  gətirməyə  çətinlik  çəkirik.  Bu  insanı  əyir, 
mənən  kiçildir,vaxtsız  qocaldır.  Etiraf  etməyi  bacarırsansa, 
demək, sadəsən, qayğıkeşsən, səmimisən, mehribansan . Etiraf 
insanın ən ali ucalığıdır. Bu ali ucalıqda dayanan alimin etiraf-
larından bəzi məqamlar: ”Bütün tələbəlik illərimi yataqxanada 
keçirmişəm. Dərsə başladığımız üçüncü günü səhər-səhər trol-
leybusla  şəhərin  mərkəzində  yerləşən  Universitetə  gedirdim. 
Birdən  necə  oldusa,  gözlərim  ağ  neylon  köynəyimin  yaxasına 
sataşdı.  Heyrətdən  özümü  itirdim:  çeçələ  barmağımın  sədəfi 
boyda  qıpqırmızı  taxtabiti  ağ  köynəyin  yaxasına  yapışmışdı. 
Mən  növbəti  dayanacaqda  -  Telestudiyanın  yanında  yerə 
düşdüm.  Trolleybus  getdi.  Dayanacaqdakı  adamlardan  xeyli 
uzaqlaşıb  var  gücümlə  üfürdüm  və  taxtabitini  yerə  saldım. 
Növbəti  trolleybusu  gözləməyə  səbrim  çatmadı.  Bakını  isə, 
demək olar ki, tanımırdım. Ona görə də trolleybus xəttini nişan 
tutub piyada Universitetə gəldim”. 
Tələbə Kamranın digər bir xatırlaması: “... oktyabr ayının 
ortaları  idi.  Qəflətən  soyuqlar  düşmüşdü.  Hamı  isti  paltarını 
geyinməyə başlamışdı. Mən isə paspotumu qeydiyyat üçün ver-
diyimə görə kənddən göndərilən pulu poçtdan götürə bilmirdim 
ki,  özümə  kostyum  alım.  Tək  bir  köynəyin  umuduna  qalmış-
dım.  Hələ  bu,  bir  yana  qalsın,  köynəyin  də  qollarını  çirmələ-
mişdim ki,  heç kəs mənim üşüdüyümü  ağlına  gətirməsin. Hə-
min  günlərin  birində  dərsə  gecikdim  və  çox  ehtiyatla  audito-
riyanın qapısını açıb içəriyə daxil oldum. Müəllim üzümə xeyli 
tamaşa edib sonra bütün tələbələrin qarşısında mənə rişxəndlə 

---