MəDƏNİYYƏTİ İNCƏSƏNƏTİ yaşadanlar
Yüklə 0,65 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ✦ ✦ ✦ Sona Xəyal ✦ ✦ ✦ 32
- RƏSUL RZA VƏ İNCƏSƏNƏT
- ✦ ✦ ✦ Mədəniyyəti, incəsənəti yaşadanlar ✦ ✦ ✦ 33
- ✦ ✦ ✦ Sona Xəyal ✦ ✦ ✦ 34
✦ ✦ ✦ Sona Xəyal ✦ ✦ ✦ 32 əvvəlki kimi doğacaq, sönəcək, kiçik qızın göz yaşı tökəcək, için-için ağlayacaq, sonra siləcək göz yaşını, yenə də həyat öz axa- rında davam edəcək, vüsal, hicran olacaq, bircə sən dönməyə- cəksən… Şairin “Çal” adlı şerində isə təbiət təsvirilə yanaşı sazın tərən- nümünü də görürük. Şair sazəndəyə “çal” deyir və onun çalğısını hətta dağların belə dinlədiyini, dağ döşündə buludun dayanıb durduğunu, sazın səsinin hətta dağlarda coşğun baharı da ilham gətirdiyini qeyd edir və şerin ikinci bəndində yazır:
Ayna bulaqların ləzzəti varmı, Üstündə oxuyan, çalan olmasa?! Coşqun mizrabıyla, xoş nəğməsiylə Dərələrə səs-küy salan olmasa?! Yaşıl yamacların, uca dağların Bəzəyi, zinəti nazlı gözəllər Saz səsi, ney səsi olmasa bil ki, Gözəl təbiətdən çox tez bezərlər. Odlu mizrabına qurban olum, yar! Çal, səni dinləyir səfalı dağlar!
Azərbaycanın xalq şairi Rəsul Rza ədəbiyyatımızda novator kimi tanınan, özündən sonra məktəb qoyub gedən şairlərimizdəndir. İstər ədəbiyyatın, istərsə də dilçiliyimizin problemlərini düşünən şairi, eyni zamanda xalqın mədəni problemləri də həmişə narahat et- mişdir. Onun istər şeirlərində, istərsə də məqalələrində incəsənətlə bağlı məsələlər öz əksini tapmış, habelə bir sıra inzəsənət xadim- lərinin portreti yaradılmışdır. Problemlərdən narahat olan şairi müvəffəqiyyətlər sevindirmiş və o bu fərəh hissini də qələmə almış- dır. “Yeni dram teatrı yaradaq” adlı məqaləsində öz narahatlığını və iftixar hissini açıq-aydın göstərən Rəsul Rza yazır:”Gərgin mübarizələrlə dolu bir yol keçmiş teatrın səhnəsində hər hansı bir xalqın iftixarı ola biləcək aktyorlar dəstəsi yetişmişdir. Mübaliğəsiz, demək olar ki, xalqımızın minnətdarlıqla xatırladığı aktyorluq sənətimizin klassik ustaları Hüseyn Ərəblinski, Cahangir Zeynalov,
✦ ✦ ✦ Mədəniyyəti, incəsənəti yaşadanlar ✦ ✦ ✦ 33 Mirzağa Əliyev, Abbas Mirzə Şərifzadə, Sidqi Ruhulla, Ülvi Rəcəb, İ.Hidayətzadə, Kazım Ziya ilə yanaşı, indi də Azərbaycan aktyorluq sənəti məktəbinin ən gözəl ənənələrini davam etdirən müxtəlif yaradıcılıq xüsusiyyətlərinə malik qüvvətli səhnə ustalarımız vardır”. Azərbaycan kinosunun taleyi də Rəsul Rzanı çox maraqlan- dırırdı. Bakı kinostudiyasının nüdiri işlədiyi vaxtlarda da, Azər- baycan kino idarəsinin sədri, həmin idarə nazirliyə çevriləndə Kino naziri işlədiyi vaxtlarda da daim onun problemlərilə məşğul olan, böyük zəhmətlə onun müvəffəqiyyətlərinə çalışan Rəsul Rza istər məqalələrində, istərsə də plenum və müşavirələrindəki çıxışlarda odlu-alovlu sətirləri, səmərələşdirici təkliflərilə diqqəti cəlb edir. 1944-cü ildə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının Plenumundakı çıxışında deyirdi:”Biz kinoya kömək etmirik. İclaslarda danışırıq və orada da yadımızdan çıxır. Azərbaycanda adam arasına çıxa biləcək gözəl kino əsərlərimiz çox azdır. Bizdə musiqi kadrları vardır. Bizim hər sahədə kadrlarımız vardır. Hətta Azərbaycanda yeti- şib-böyümüş bir sıra yoldaşlar indi başqa respublikalarda, Mosk- vada rəhbər işdədirlər. Ancaq kino sahəsində kadr azlığı hələlik həll olunmamış bir məsələ kimi qarşımızda durur, mövcud kino işçilərinin sənətkarlıq səviyyəsi hələ aşağıdır. Buna görə də biz bu cəhətə ciddi fikir verməliyik... Azərbaycanda kino sənəti Rusiyadan başqa, digər respub- likaların hamısından qabaq başlamışdır. Bu, bizim kino tarixidir. Məşhur Azərbaycan aktyoru Hüseyn Ərəblinski hələ 1916-17-ci illərdə “Neft və milyonlar səltənətində” adlı kino-şəklində baş rol oynamışdır. Bu, bizim fəxrimizdir. Əvvəllər öz dövrünə görə bizim tam yaxşı əsərlərimiz, kino əsərlərimiz olmuşdur. Ancaq kino işçilərinin son illərdə pis işləməsi nəticəsində kino işlərimiz geridə qalmışdır”. Burada müəllif kino sahəsindəki geriliyi tənqid etməklə yanaşı, kinomuzun keçmişinə səyahət edir. Azərbaycan kinosunun ittifaqda bütün respublikalardan əvvəl yarandığını deməklə bərabər, həm də nəzər-diqqətə çatdırır ki, kino sovet dövrünün müvəffə- qiyyəti deyildir, hələ hakimiyyətdən, hətta Oktyabr inqilabından əvvəl Azərbaycanda kino yaradılmasına cəhd olunub və Hüseyn Ərəblinski kimi aktyor baş rola çəkilib. Bu gün bu fakt və bu faktın o zaman sovet dövründə yüksək tribunadan deyilməsi təqdirəlayiqdir. O zaman bunu deməyə bəlkə də heç kimin hünəri çatmazdı, amma Rəsul Rza belə həqiqətləri həmişə, özü də təkcə Azərbaycanda yox, hətta
✦ ✦ ✦ Sona Xəyal ✦ ✦ ✦ 34 onun hüdudlrından kənarda olanda da deyirdi. Bu günün özündə Azərbaycan kinosu bərbad gündədir və azərbaycanlılar xarici ölkə- lərin istehsalı olan mənasız epizodlarla, mənəvi-əxlaqi dəyərlərimizə əks olan faktlarla dolu seriallara baxmağa məcburdurlar. Bu günün özündə də o dövrdə çəkilən Azərbaycan kinolarını göstərəndə dəfələrlə baxdığımıza baxmayaraq, yenə də baxırıq və hər dəfə də orada nəsə tapırıq. Bu gün kinomuzu bu böhrandan çıxarmaq üçün Rəsul Rza kimi adamlara nə qədər ehtiyac vardır. Rəsul Rza kino ilə bağlı məqalələrində kinonu hərtərəfli elə təhlil edir ki, oxucu məəttəl qalır. Bilmirsən ki, bu adam kinossenaristdir, rejissordur, aktyordur, rəssamdır. “Xalqın “Arşın mal alan”ı adlı məqalədə əsərin yazıldığı dövrü, rəssam Ədhəm Sultanovun səhnə tərtibatını, artistlərin sənətkarlığını, musiqi tərtibatını, eyni zamanda əsərdəki nöqsanları göstərən müəllif yazır: ”Respublikamızın əməkdar artisti, rejissor İ.Hidayətzadə “Arşın mal alan”ın bu yeni quruluşu ilə Azərbaycan xalqının həyatını, ona xas olan adətləri dərindən öyrənmiş olduğunu bir daha göstərdi. Quruluşçu rejissor, rəssam, dirijor və ifaçı artistlər işinin vəhdəti, bu vəhdətdən doğan bütövlük, bitkinlik, dolğunluq–quruluşun ən qiymətli cəhətləridir”. Bu sətirlər yazılandan illər keçdi. “Arşın mal alan” Azərbaycan hüdudlarını aşdı. Azərbaycan teatrı, kinosu, musiqisi tezliklə İttifaqda və İttifaqdan kənarda tanındı, sevildi. Rəsul Rza kino məsələləri üzrə ümumittifaq müşavirəsindəki çıxışında iftixarla bunu qeyd etdi:”Milli studiyalar, o sıradan Bakı studiyası bizim milli nailiyyətimizdir. Azərbaycan incəsənəti yalnız Sovet İttifaqında deyil, vətəndən uzaqlarda, xarici ölkələrdə də böyük məhəbbət və rəğbət qazanmışdır. Bizim bədii əsərlərimiz, musiqimiz, poeziyamız Yaxın Şərqdə böyük təsirə malikdir. Azərbaycan kinematoqrafiyası yalnız bizim milli mədəniyyətin deyil, eyni zamanda xaricdəki təbliğat və təşviqatımızın əsas faktorlarından biridir”. Müəllifin “O gün-bu gün” və “Əziz xatirələr” adlı məqalələrində də kino ilə bğlı fikirlərinin şahidi oluruq. Keçmiş kinostudiya ilə yeni kinostudiyanı müqayisə edərək, illərlə bir yerdə keçirdikləri günlərin acılı-şirinli anlarını, böyüklü-kiçikli insanlara arzulanan uğurları, birgə bölüşdükləri sevinci, kədəri xatırlayan Rəsul Rza bu günün müvəffəqiyyətinə sevinir. “Arşın mal alan” filmini Moskva kino nazirliyində Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|