Mehman ağayev

 
293
böyrək zədələnmələrində bu doza effektsizdir. Əksinə, ancaq böyük 
dozanın (50-60 mq/gün) istifadəsi 50% xəstələrdə yaxşı nəticələr ve-
rir. Qeyd etmək lazımdır ki, böyük doza qlyukosteroidlər arzu olun-
mayan yan təsirlərə  (İtsenko-Kuşinq sindromu, arterial hipertenziya, 
steroid diabeti, mədə-bağırsaq sisteminin xoraları), hətta xəstənin ölü-
münə  də  səbəb ola bilər. Bu təsirləri aradan qaldırmaq üçün steroid 
terapiyasının fasiləli kurslarla aparılması (iki günün dozasını bir gündə 
qəbul etməklə dərmanı günaşırı istifadə etmək) və ya steroidləri veroş-
piron (30 mq qədər) ilə birgə istifadə etməklə arterial hipertenziya və 
«kuşinqoid» əlamətlərinin qarşısını almaq olar. 
Sitostatiklər immunodepressiv, iltihab əleyhinə təsirlərinə görə ba-
zis terapiyası kimi tətbiq edilir. Adətən müxtəlif qrup sitostatiklər tət-
biq olunur. Bura antimetabolitlər (azatioprin,  imuran, merkaptopurin) 
və alkilləşdirən preparatlar (siklofosfamid, xlorbutin) aiddirlər. 
Antimetabolitlər kiçik dozada hər gün, alkilləşdirən preparatlar – 
fasiləli verilir (məsələn, siklofosfan həftədə 2 dəfə, 400 mq təyin edi-
lir). Hematoloji nəzarət apardıqda sitostatiklərdən meydana çıxan ağır-
laşmalar qlyukokortikosteroidlərin istifadəsindən baş verən ağırlaşma-
lardan az olur. Ancaq siklofosfamidin tətbiqindən sonra hemorragik 
sistit, sidik kisəsinin şişi, alopetsiya müşahidə oluna bilər. 
Böyrəklərin QQE ilə zədələnməsinin müalicəsində müştərək müa-
licə metodu böyük populyarlığa malikdir və 80% hallarda 5 illik ya-
şama müddətini təmin edir. Bu metodikaya görə 2-3 ay  ərzində sik-
lofosfamid 100-200 mq/gün, prednizolon 10-40 mq/gün tətbiq edilir. 
Davamedici, uzun müddətli terapiyanı prednizolon ilə 2 ildən çox, 
sitostatiklərlə (100-200 mq/gün) – 6 ay və daha çox aparılır. 
Son zamanlar yüksək dozada siklofosfanın istifadəsi (1q 1m
2
 bədən 
səthi hesabı ilə) 3 ayda bir dəfə, vena daxilinə tətbiq olunması diqqəti 
cəlb edir. Bu müalicə biopsiya edilən xüsusi klinikalarda tətbiq edilir. 
QQE nefritinin ağır formalarında heparin (2000-6000 v/gün) isti-
fadə olunur. Onun təsirləri müxtəlifdir, həmçinin komplementin 
aktivliyini aşağı salır. Trombositlərin aqreqasiyasını aşağı salan ku-
rantil də (300-500 mq/gün) heparinlə birlikdə tətbiq edilir. 

---

 
294
Əksər alimlər aktiv QQE nefritinin müalicəsində indometasindən 
çox istifadə edirlər, çünki bu preparat iltihab əleyhinə və antitrombo-
sitar təsirə malikdir. Trombositlərin aqreqasiyasının qarşısını almaq 
üçün kiçik dozada aspirinin (0,25-0,5 q/gün) istifadəsini də patoge-
netik əsaslandırılmış hesab etmək olar. Amma indometasin və aspi-
rin prostaqlondinlərin sintezini ingibisiya etdikləri üçün bəzən böy-
rək hemodinamikasını pisləşdirə bilərlər. 
Diffuz QQE nefritinin müalicəsində plakvenilin 0,2 q gündə 4-5 
dəfə müvəffəqiyyətli istifadəsi haqda məlumatlar  ədəbiyyatda yayıl-
mağa başlamışdır.  Plakvenil və ya delagil bütün xəstələrə kortikoste-
roidlərin və sitostatiklərin dozasını azaltdıqda təyin edilir. 1-2 il da-
vamedici müalicə dövründə xəstələrə fasiləsiz olaraq 250 mq/gün de-
lagil, yaxud 200-600 mq/gün plakvenil verilir, sonrakı dövrlərdə isə 
bu preparatlar yaz və payız dövründə istifadə olunur. Hesab olunur ki, 
bu preparatlar ilə müalicə ikincili profilaktika vasitəsi rolunu görür. 
Hazırkı dövrdə QQE nefritinin müalicəsi üçün bir neçə sxem isti-
fadə olunur. 
I. Metilprednizolon və siklofosfamid ilə puls-terapiya, həftədə 1 də-
fə, sonra ayda 1 dəfə, 3-6 dəfə. Ara dövrdə prednizolon 40-50 mq/gün 
dozanı 6 aydan aşağı salmaq 20-30 mq/gün qədər, sonra 2-3 il ərzində 
5-10 mq/gün davamedici dozanı saxlamaq. YDL sindromu olduqda ye-
ni dondurulmuş plazma, heparin, antiaqreqantlar istifadə olunur. 
II. 4-komponentli sxem – prednizolon 50-60 mq/gün+siklofosfamid 
100-200 mq/gün (iki ay) + heparin 5000 v gündə 4 dəfə (4 həftə), ku-
rantil 300-400 mq/gün. Sonrakı 2-3 ayda  prednizolon 30-40 mq/gün, 
siklofosfamid 50-100 mq/gün azaldılır. 
Hər iki sxemin plazmaferez və ya hemosorbsiya ilə (cəmi 6-8 
prosedura) müştərək aparılması məqsədəuyğun hesab edilir. 
QQE nefriti ilə  xəstələr 3 aydan bir dəfə nefroloqun baxışından 
keçməli, prosesin kliniki və immunoloji aktivliyi qiymətləndirilməli-
dir – böyrək funksiyası, proteinuriya, sidik çöküntüsü müayinə edilir. 
Xəstəliyin terminal mərhələsində hemodializ və böyrək transplanta-
siyası tətbiq olunur.
 

---

 
295
SİSTEMLİ  SKLERODERMİYA
 
 
Bu xəstəlik zamanı (əksər halda qadınlar xəstələnirlər) dəridə də-
rialtı toxumada və daxili orqanlarda fibroz-sklerotik dəyişikliklər və 
həmçinin mikrosirkulyasiya dövranında damarların generalizə olun-
muş şəkildə zədələnmələri xarakterikdir. Xəstəliyin tipik klinik əla-
məti dəri zədələnməsi və Reyno sindromudur. Eyni zamanda ağci-
yər, ürək, mədə-bağırsaq sistemi, sümük (dırnaq falanqalarının os-
teolizi), oynaq, dalaq, qaraciyər və başqa orqanlar zədələnir. Böyrək-
lər özünəməxsus şəkildə zədələnir – payarası arteriyaların intimasın-
da mukoid ödem baş verir, onların mənfəzi daralır, mikrosirkulyator 
dövranının pozğunluğu baş verir. 
Xəstəliyin başlanğıcında kliniki və funksional əlamətlər az infor-
masiyalı olurlar, çünki yumaqcıq  filtrasiyası və kanalcıq reabsorbsi-
yası uzun müddət normal qalır. Xəstəliyin sonrakı dövrdə radioizo-
top müayinədə böyrək qan-dövranının pozulması qeyd olunur, bio-
kimyəvi müayinədə sidikdə turş fosfatazaların  və  seromukoid zülal-
ların ekskresiyası artır. 
Xəstəliyin gedişində 3 variant qeyd olunur: kəskin, yarımkəskin 
və xroniki. Kəskin variant ağır gedişə malik olub, həqiqi skleroder-
mik nefropatiya inkişaf edir. Bu zaman damarların yayılmış zədələn-
məsindən kortikal nekroz və KBÇ inkişaf edir, arterial hipertenziya, 
retinopatiya, ensefalopatiya inkişaf edir. Bu ağırlaşmalar xəstəliyin 
birinci ilində müşahidə olunur. Əvvəl mötədil proteinuriya, sidik çö-
küntüsünün kiçik dəyişiklikləri qeyd olunur. Sonra  1-2 həftə ərzində 
proteinuriya artır, böyrək funksiyası pozulur, xəstələrdə  bədxassəli 
hipertenziya inkişaf edir. Oliquriya, anuriya, azotemiya sürətli inki-
şaf edir və bəzən xəstə tələf olur. 
Yarımkəskin və xroniki sklerodermiya zamanı böyrək zədələnmə-
sinin gedişi yumşaq olur. Xroniki sklerodermik nefropatiya xroniki 
QN tipində davam edir, arterial hipertenziya və azot ifrazedici funk-
siyanın pozulması müşahidə olunur. Sistem sklerodermiya zamanı 
nefrotik sindrom çox gec müşahidə olunur. 

---