Microsoft Word 017 esas sayi doc
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, № 7, 2017 69 NAİLƏ YUSİFOVA Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti nailayusifova@yahoo.com TƏHSİL İSLAHATININ HƏYATA KECİRİLMƏSİ PROSESİNDƏ DÖVLƏT PROQRAMININ MƏQSƏD VƏ NƏTİCƏLƏRİ Açar sözlə: təhsil, təlim, amil, məqsəd, təfəkkür; Kлючевы еслова: образование, тренинг, фактор, цель, сознание; Key word: education, training, factor, target, thinking; İnsan, əsas fəaliyyətlərdən biri olan təlimin köməyi ilə bəşəriyyətin təcrübəsinə yiyələnir. Təlim fəaliyyəti psixoloji proseslərlə qarşılıqlı əlaqədə tənzimlənir.Ümumiyyətlə psixoloji proseslərin(diqqətin, qavrayışın, hafizənin, təxəyyülün, təfəkkürün, hisslərin, ifadənin) inkişafında təlim fəaliyyəti əsas rol oynayır. Aparılan psixoloji və pedaqoji tədqiqatlar nəticəsində sübut olunmuşdur ki, təlim materiallarının şüurlu şəkildə mənimsənilməsində və mahiyyətin dərk olunmasında təfəkkürün digər psixoloji proseslərdən fərqli olaraq çox üstünlükləri vardır. Dünya təhsil sisteminə inteqrasiya baxımından baş verən yaxınlaşmalar, aparılan islahatlarda səmərəli təlim fəaliyyəti nəticəsində qazanılan nailiyyətlər danılmazdır.Şəxsiyyət, insanın ictimai konkret həyat şəraitində özünün təlim və tərbiyəsində formalaşır, belə olan təqdirdə müstəqil Azərbaycan dövlətinin ehtiyac və tələblərinə uyğun olan şəxsiyyətin yetişdirilməsi təlimin başlıca məqsəd və vəzifəsidir.Təlim prosesinin optimallaşdırılması, onun elmi təşkili, səmərəsinin yüksəldilməsi tələbə fəallığının intensivləşdirilməsi, nəticədə təhsilin keyfiyyətli olmasına səbəb olur. Dünyada gedən inkişaf prosesi ilə cəmiyyətdə yaşayan insanların mənəvi psixoloji və intellektual səviyyəsi arasında fərqin azalmasına nail olmaqla sivil dövlət yaratmaq mümkündür. Təhsilin strateji təsir gücündə olması, qeyd olunan faktorla bağlıdır. Yeni təlim metodları ilə əlaqədar təşkil olunmuş treninqlərin müvafiq məşğələlərini keçən müəllimlər tənqidi təfəkkür metodunun imkanlarından tədris prosesində istifadə etməklə müəyyən praktik bacarıqlar əldə edirlər. İlk addım kimi qiymətləndirilən bu nailiyyətləri ümumi respublika miqyasında genişləndirmək vacibdir. Təhsil islahatının həyata keçirilməsi prosesində dövlət proqramında təsbit olunan məqsəd, prinsip, mərhələlər, hüquqi baza, gözlənilən nəticələr öz əksini tapmalıdır.Yeni təlim metodları ifadəsini məzmununa görə təhlil etsək əsas diqqət bilik, bacarıq və vərdişlərin aşılanmasında müəllimin pedaqoji ustalıq nümayişi etdirmə məharəti ön plana gətirilir. Məna və mahiyyət baxımından təlim anlayışı öz dəyərini saxlamaqla, yeni metodların seçilməsi, tətbiqi Filologiya məsələləri, № 7, 2017 70 qaydalarına xidmət edir. Öyrənənə şəxsiyyət kimi yanaşmadan onu hərtərəfli bərabərhüquqlu varlıq hesab etmək çox çətindir. Avtoritar münasibət bəsləməklə tədrisin mahiyyətini qiymətləndirmək qeyri mümkündür.Təhsilin keyfiyyəti iki cəhətdən şərtlənir. Birinci dövlət standartlarına uyğunluğu, ikincisi isə təlim alanların tələbatının ödənilməsi. Qeyd olunan amillər tədris prosesində kifayət qədər qiymətləndirilmədiyindən uzun illər diqqətdən kənarda qalmışdır. Təhsil islahatının demokratikləşdirmə, humanistləşdirmə, inteqrasiya, diferansasiya, ərdiləşdirmə prinsipləri tətbiq olunduğu şəraitdə istehlakçının hüquqları təmin olunur. Öyrənənləri meyl və maraqları üzrə seçim aparır, müəllimləri haqqında azad fikirlərini söyləmək hüququndan sərbəst istifadə edə bilirlər.Bütün bu yeniləşmələr təlim metodlarının səmərəlilik dərəcəsinin artırılması, təhsildə keyfiyyətin, yüksəldilməsinə nail olan müəllimlərin nüfuzu- nun artmasına gətirib çıxaracağına şübhə qalmır.Ənənəvi təlim metodlarına görə dərs sxematik olaraq auditoriyanın təşkili, davamiyyətin yoxlanılması,ev tapşırıqlarının, keçmiş dərsin sorğusu, yeni biliklərin verilməsi və möhkəmləndirilməsi qiymətləndirmə, əlavə tapşırıqlar və s. ardıcıllıqla apa- rılır. Açıq etiraf olunmalıdır ki, hər hansı bir fənn üzrə tədris olunan mövzu ilə bağlı verilən bilik öyrənənlərin tam fəallığı şəraitində aşılanmır. Bir iki nəfərin dərsdə çalışqanlığı hesabına təlim işinin qurulması digərlərinin passivliyinə gətirib çıxarmışdır. Öyrənənləri arzu etmədikləri lazımsız məlumat- larla yükləmək, onların hafizəsinin vaxtından əvvəl zəifləməsinə səbəb olur. Müəllim əməyinin səmərəliliyi onun standartlara cavab verməsidir. İlk növbədə müəllim kadrların hazırlığı müasir standartlar səviyyəsinə qaldırılmalıdır.Təlim prosesində hər iki tərəf öyrənir. Yəni öyrədən kimi həmişə səciyyələndirdiyimiz müəllim daha çox öyrənməlidir ki, öyrədə bilsin. Öyrətməyə yalnız təlim metodlarından düzgün şəkildə istifadə etməklə nail olmaq mümkündür. Bu işin əsil açarı fikrimizcə tənqidi-təfəkkür metodundan səmərəli istifadə etmək bacarığındadır. Yeni təlim metodları tənqidi təfəkkürün köməyi ilə öz real həllini tapa bilir. Tənqidi təfəkkür üç mərhələdə həyata keçir. Düşünməyə yönəltmə, düşünmə, dərk etmə. Hər bir mərhələnin özünəməxsus strategiyası vardır. Yeni təlim metodları ilə tədris olunan dərsdə öyrədənin beyin fəaliy- yətinin aktivliyi bütün fazalarda təmin edilir.Düşünməyə yönəltmə mərhələsində "Əqli hücum" -strategiyasından hər bir dərsdə müvafiq qaydada istifadə olunması məsləhətdir. Burada əsas məqsəd auditoriyada əyləşənlərin qısa vaxt ərzində düşünməyə yönəldilməsidir. Düşünməyə yönəltmə mərhələsində istifadə olunan mövzu ola bilər ki, tədris olunan mövzunun məzmunu, məqsədi vəzifəsi ilə bağlı heç bir əlaqəsi olmasın və yaxud əksinə. Bu prinsip baxımından beyin təlim prosesinə yönəldilərək düşünməyə təhrik edilir. Necə ki, istehsalatda quraşdırılmış texniki qurğuların sazlığı müntəzəm yoxlanılarkən onları boş- boşuna işlədirlər. Təlim prosesində istehlakçının düşünməyə yönəltmə, dərketmə, düşünmə (DDD) mərhələlərində fəal iştirakı strategiyaların köməyi Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|