Microsoft Word 017 esas sayi doc
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, № 7, 2017 73 Наиля Юсифова Цели и результаты реформ образования в государственной программе Резюме Оптимизация учебного процесса, его научная организация, повы- шение его продуктивности, повышение интенсивности студенческой активности в результате становятся причиной повышения качества обра- зования. Достижением уменьшения отличия между процессом развития, происходящим в мире и духовным психологическим и интеллектуальным уровнем людей, живущих в обществе, возможно создать цивилизованное государство. Нахождение у образования силы стратегического влияния связано с указанным фактором. Педагоги, прошедшие соответствующие этапы тренингов, организованных в связи с новыми учебными методами, используя в учебном процессе метод критического мышления, приобре- тают определенные практические навыки. Эти дости-жения, оцениваемые как первые шаги, важно расширять в общереспубликанском масштабе. В процессе проведения в жизнь реформ образования должны найти свое отражение цели, принципы, этапы, правовая база, ожидаемые результаты, закрепленные в государственной программе. Naila Yusifova The purpose and conclusions of state program in implementation of education reforms. Summary The optimization of education process, its scientific organization, increasing the effectiveness, intensification of student activity consequently causes quality of education. It is possible to create a civilized state by achieving a reduction of the difference between moral, psychological and intellectual level of peoplе living in the community with the ongoing development process in the world. The strategic impact of the training to be able to due to the aforementioned factors. The teachers teaching appropriate sessions of trainings organized in relation with new training methods get some practical skills by using from the method of critical thinking in the process of learning opportunities. It is important to expand in national scale of these achievements evaluated as a first step. The purpose, principles, stages and legal base and expected results identified in state program in the process of implementation of education reform should be reflected. Rəyçi: Təranə Xəlilova filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Filologiya məsələləri, № 7, 2017 74 RƏHİMƏ MƏMMƏDOVA ADNSU rus.fat.126@gmail.com ENERGETİKA İXTİSASLARI ÜZRƏ TƏLƏBƏLƏRİN LÜĞƏT EHTİYATLARININ ZƏNGİNLƏŞMƏSİNDƏ SÖZDÜZƏLTMƏNİN ROLU Açar sözlər: sözdüzəltmə, suffikslər, prefikslər, lüğət ehtiyatı, düzəltmə sözlər, leksika, terminlər. Key words: word formation, suffixes, prefixes, vocabulary , derivative words, leksics, terms. Ключевые слова: словообразование, суффиксы, префиксы, словарный запас, составные слова, лексика, термины. Sözdüzəltmə - dilin öz lüğət tərkibini zənginləşdirmək üçün əsas vasitələrdən biridir. O dillərdə ki, sözdüzəltmə mövcuddur, həmin dil söz ehtiyatının zənginləşməsi və qrammatik quruluşun mükəmməl olması baxımından güclü hesab olunur. Sözdüzəltmə qrammatika, morfologiya, sintaksis, leksika və eləcə də digər sözdüzəltmə üsulları ilə sıx əlaqədardır. Bu dilin özünəməxsusluğunun göstəricisidir, çünki bütün dillər üçün ümumi olan xüsusiyyətlərlə bərabər ana dilə məxsus olan və onu digər dillərdən fərgləndirən xüsusiyyətlər də mövcuddur. Flektiv dillərdə, o cümlədən German dillərində, həmçinin ingilis dilində yeni söz yaranması əsas kök morfemləri ilə əmələ gəlir. Həqiqi ingilis kök sözləri adətən azad morfemlərdən ibarət olur. Bu baxımdan ingilis və Azərbaycan dili arasında ümumi oxşar cəhətlər var. Leksik- semantik üsul müasir ingilis dilində yeni söz yaradıcılığının ən intensiv üsullarından biridir. Dildəki adi sözlərdən onlarin səs tərkibini saxlamaq şərti ilə termin kimi istifadə olunur. Adi sözlər elmi terminə çevrildikdə yeni məna kəsb edir. Məs: plate - boşqab, plate - lövhə (kondensatorda), runner – rotor ( dəzgahda). Müasir ingilis dilində yeni sözün yaranması sözün hansı nitq hissəsinə aid olması ilə təyin edilir. Məs:to charge – yükləmək, charge – yük. Bəzi sözlər vardır ki, onlar bir neçə nitq hissəsinə aid ola bilir. Məs: light – isıq (isim), light işıqlı (sifət), to light- işıqlandırmaq (fel). Vurğunun yerini dəyişməklə yeni sözdüzəltmə bir çox isimlərin tələffüz və yazılış formaları fellərin formaları ilə eyni olur. Onlar yalnız vurğunun yerinə görə fərqlənir. İsimlərdə vurğu birinci hecaya düşdüyü halda, fellərdə isə ikinci hecaya düşür. Məs: increase- artım, to increase-artırmaq, export- idxal, to export- idxal etmək. Filologiya məsələləri, № 7, 2017 75 Bir sözün başqa sözdən düzəldilməsi əsasən affikslərin köməyi ilə hə- yata keçirilir. Prefikslər sözlərin mənasını dəyişir, lakin bu və ya digər nitq hissəsinə mənsubiyyətini dəyişmir və eyni zamanda sözlərin məna çalarlarını artırır. Suffikslərdən də əksər hallarda bir nitq hissəsindən başqa nitq hissəsini düzəltmək üçün istifadə olunur. Energetika ixtisasları üzrə tələbələrin lüğət ehtiyatlarının zənginləşdirilməsində bu üsul xüsusilə nəzərə çarpır. Energetika sahəsində tələbələrin lüğət ehtiyatlarının zənginləşdirilməsində həm prefiks, həm də suffikslərin rolu böyükdür. Bu sahə üzrə prefikslərdən istifadə etməklə düzələn sözləri nəzərdən keçirək. Məsələn: - Sub: substation – yarımstansiya, subdivision- yarim bölmə - Semi: semiconductor- yarımkeçirici - Over: to overcharge- həddən artıq yüklənmək, overloading- həddən artıq yüklənmə, to overvalue – yüksək qiymətləndirmək, overhead – yuxarı, üst - Under: to undercharge – həddən aşağı qiymətləndirmək - En: to enlarge – genişləndirmək - De: to decontrol – nəzarətdən azad etmək - Cent ( i ): centimeter – santimetr - Geo: geophysics- geofizika - Kilo: kilogram- kiloqram - Co: co-operation- birgə fəaliyyət, co-existance- birgə mövcudluq - Inter: interaction- birgə fəaliyyət( hərəkət), interdependence- qarşılıqlı asılılıq, interconnection- qarşılıqlı birləşmə - Milli: milligram- milliqram - Tri: triangle- üçbucaq - Di: diatomic- iki atomluluq, dioxide- ikioksidli - Re: replace- əvəz etmək Energetika sahəsində sözdüzəltmədə inkarlıq bildirən prefikslər də üstünlük təşkil edir. - Dis: disadvantage- çatışmamazlıq, disjoint- ayırmaq, disconnect-ayırmaq - Un: unequal- bərabər olmayan, unwisely-ağılsız, unimportant-vacib olmayan, unload- boşaltmaq, uncover- açmaq, unreliable- etibarsız - In: inaccuracy-qeyri-dəqiqlik, incomplete-natamam, indirect- sabit olmayan, independ- asılı olmamaq, independent-müstəqil, independence- müstəqillik - Im: impractical- praktik olmayan, impossible- qeyri-mümkün - Mis: misuse- səhv istifadə etmək, misinform- səhv məlumatlandırmaq - Ab: abnormal- anormal, qeyri-normal.Göstərilən sözlərdə prefikslərdən istifadə olunsa da, onların tərkibində həm də suffikslər mövcuddur. Energetika sahəsində lüğət tərkibinin artırılmasında suffikslərin rolu xüsusilə böyükdür. Ən məhsuldar suffiks –er və or- hesab edilir. Er: emitter- şüalandırıcı, transformer- transformator, feeder- elektrik paylama xətti, converter- çevirici, consumer- Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|