Microsoft Word 2017-ci№ doc

Filologiya məsələləri, 2017 
 245
ƏDƏBİYYAT 
   
1. Y Seyidov Azərbaycan dilinin qrammatikası.Morfologiya. Bakı, 2000.   
2. Oruc Musayev. Ingilis dilinin qrammatikası. Bakı, 2007 
3. Ağamusa Axundov. Ümumi dilçilik. Bakı, 2006 
4. Azərbaycan Dilçiliyi müntəxəbatı. Bakı, 2013 
 
 SEVDA AGHAYEVA  
 
PRONOUN - PART OF THE SPEECH. IN COMPARISON  
OF THE AZERBAIJAN AND ENGLISH LANGUAGUES 
 
SUMMARY
 
 
One of the urgent themes in the modern Azerbaijan language, as well 
as in the English language is the part of speech – the pronoun. The urgency 
of the pronouns as an important research object is connected with their 
general usage. The pronoun and the regularities of its development have 
always been at the centre of attention of the linguists. 
The pronoun as the notional part of speech in the Azerbaijan language 
is analyzed in the article in comparison with the same part of speech in the 
English language. The usage ways of types of pronouns and their stylistic 
peculiarities in both of the languages are compared in the article. The 
similarities and differences between the pronouns in the Azerbaijan and 
English languages  
are given in the article. The examples of sentences in the both 
languages are introduced in comparison. 
The article is important for the Azerbaijan linguistics due its deep 
content and the usage of rich scientific literature.  
 
СЕВДА АГАЕВА 
 
ЧАСТЬ РЕЧИ -  МЕСТОИМЕНИЕ. В СРАВНЕНИИ 
АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО И АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКОВ 
  
РЕЗЮМЕ 
Одним  из  актуальных  тем  в  современном  азербайджанском,  а 
также  английском    языках  является  часть  речи - местоимение. 
Актуальность  местоимений,  как  важного  объекта  исследований  в 
морфологии,  заключается  в  общеупотребительности  этой  части  речи. 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 246
Местоимение  и  закономерности  его  развития  в  разных  языках  всегда 
были в центре внимания лингвистов.  
Местоимение,  как  главная    часть  речи  в  азербайджанском  языке, 
рассматривается  в  статье  путём  сравнения  с  той  же  частью  речи  в 
английском  языке.  В  статье  также  сопоставляются  возможности 
использования разрядов местоимении и их стилистические особенности 
в обоих языках.  
В  статье  указаны  сходства  и  различия  местоимений  в 
азербайджанском  и  английском    языках.  Приводятся  примеры 
предложений в обоих языках в сравнений. 
Статья  имеет  важность  для  азербайджанской  лингвистики 
благодаря  глубокому  содержанию    и  использованию  богатой  научной 
литературы. 
 
Rəyçi: b
/m Fatma
 Əliyeva    

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 247
NURİYYƏ  ŞİRİNOVA  
ADNSU “XARİCİ DİLLƏR-1” kafedrası 
     
MÜTƏXƏSSİSLƏRİN HAZILIĞINDA İSTİFADƏ  
OLUNAN VƏSAİT 
 
Açar sözlər: dərslik, vəsait, inkişaf, tədris, qrammatika, vərdiş, məqsəd, 
ünsiyyət, resurs, əlverişli. 
Key words: textbook, aids, development, teaching, grammar, skills, 
purpose, resource, suitable. 
Ключевые слова: учебник, средство, развитие, обучение, навыки, 
цель, коммуникация, ресурсы, приемлемый. 
 
Mütəxəssislərin hazırlğında istifadə olunan vəsaitlər dedikdə İngilis dilinin 
tədrisi üçün istifadə edilən mövcud vəsaitlərin tədris  şəraiti ilə uyğunluğunun 
qiymətləndirilməsi başa düşülür. Burada əsas diqqət  müxtəlif tədris mühitində 
istifadə olunan vəsaitlərin toplanılmasına, analiz edilməsinə və hesablanılmasına 
yönəlir. Ümumi metodoloji prinsiplər auditoriyada əlverişli resursların və 
vəsitlərin seçilməsi və istifadəsində tətbiq olunmalidirlar. Auditoriya daxilində 
seçilmiş  vəsaitdən düzgün istifadə etmək üçün tədris bacarığı  və  vərdişləri 
inkişaf etdirilməlidir.Hər bir müəllim özistifadə etdiyi vəsaitin istifadəsində olan 
problemləri aydın şəkildə əsaslandırmalı və vəsaitin rolunu və miqyasını aşkar 
etməlidir.Müəllim kimi təlimatçı məlumatlandırılmış vəsait istifadəçisi hazırlığı 
keçməlidirlər.  
Tədris materialları öyrənmə prosesində çox mühüm rola 
malikdirlər.Nunan ( 1998) qeyd etmişdir “ BU bir faktdır ki, materiallar tədris 
proqramı daxilində sadəcə öyrənmə  təkərinin yağı kimi sadə bie şeydən daha 
vacibdir. Ən yaxşı halda, onlar arzu olunan sinif təcrübəsi üçün konkret modeli 
təmin edirlər. Onlar tədris proqramının modelidirlər və  ən yaxşı halda onlar 
müəllimin inkişaf etdimək rolunu yerinə yetirirlər”. 
Dərs vəsaiti nə deməkdir? 
Adətən bizim vəsait haqqında düşüncəmiz dərsliyin üzərində dayanır. 
Ancaq  məsələ bununla bitirmi? 
Bu kitablar sizin üçün seçilir. Vəsaitlərin seçilməsi və həmin vəsaitə daxil 
edilənlər sizdən asılı olmur. Bu cür məhhdudiyyətlər çərçivəsində biz onu necə 
mükəmməlləşdirə bilərik, köhnə  və yaxud yeni olmasından asılı olmayaraq 
müxtəlif məqsədlər üçün vəsaitdən istifadə etmək və öyrənmək üçün geniş 
imkanlari necə yarada bilərik? 
Əlbəttə ki, dərsdə dərsliklərdən istifadə edib ya etməmək müzkirə obyekti 
ola bilməz.Cünki  əgər siz qrupda dərs deyirsinizsə  ən azından bir dərslikdən 
istifadə etməlinizsiniz. Çünki müdiriyyət sizdən yəqin ki, müəyyən dərslik 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 248
əsasında dərsi keçməyinizi tələb edəcək. Ola bilsin ki, bu fikirlə sizin 
tələbələriniz də razılaşsın. 
   İstənilən halda, dərslikdən istifadə etmək sizin də marağınızda olacaq, 
çünki onunla siz tələbələrinizə çox şeylər öyrədə bilərsiniz. Bildiyiniz kimi 
Azərbaycan universitetlərinin  əksəriyyətində  İngilis dili dörd illik bakolavr 
dərəcəsinin ancq bir ili ərzində  tədris olunur. Hər  hansı bir xarici dilə 
yiyələnmək, müxtəlif vərdişlərə malik olmaq, xüsusi ədəbiyyatı, qəzetləri 
oxumaq, elmi məqalələri yazmaq və s. üçün bir il ərzində həftədə üç dəfə iki 
saat  dərsdə iştirak etmək əlbəttə ki, kifayət etməz. 
İngilis dilinin tədrisi  ən ilkin mərhələdən təşkil edilməlidir (işlənib 
hazırlanmalıdır). Universitetlərdə bu məsələ daha sadə  şəkildə qoyulub. Yəni, 
İngilis dilinin tədrisi müxtəlif ölkələrin mütəxəssisləri arasında həm şifahi həm 
də yazılı ünsiyyət vasitəsi kimi təqdim olunur. Digər sözlə, texniki 
universitetlərdə  İngils dilinin tədrisi professional ünsiyyət üçün vərdişlərə 
yiyələndirməyə yönəldilmişdir. 
Texniki  İngilis dili kursunun əsas məqsədi professional ünsiyyət 
bacarığını öyrətməkdir, yəni iştirak edən tərəfin (danışanın) şəraitə, məqsədinə 
və səciyyəvi roluna uyğun olaraq İnilis dilində ünsiyyət qura  bilmə bacarığına 
yiyələndirməkdir. Kurs səlis ünsiyyətin özülünü qoyur və onu genişləndirir. O, 
tələbələrin qrammatik, leksik və funksional vərdişlərini inkişaf etdirir 
(Homutova 1999). 
Xarici dilin universitetlərdə tədrisi proqramında əsas üstünlük həmin dildə 
danışıq qabiliyyətinə deyil yazıya, ondan da çox oxumağa verilir. Bu səbəbdən 
də qrammatikanın sistematik tədrisi, həmin dilə  və yaxud da,həmin dildən 
tərcümə tapşırıqlarının müntəzəm  şəkildə  həlli, elmi mətnlərin dərindən 
öyrənilməsi dilin tədris planında əsas yer tutur (Maddock 1994) 
Oneil (1982) dərslikdən istifadə üçün üç əsas səbəb göstərmişdir. 
Birincisi, dərslik materiallarının  əksər hissəsi tələbələrin ehtiyaclarını ödəyir, 
hətta onlar xüsusi olaraq tələbələr üçün hazırlanmasa belə.  İkincisi, onlar 
gələcəkdə  tələbələrin öyrənmə proseslərini planlaşdırmağa, həmçinin keçmiş 
materialları  təkrarlamağa imkan yaradır. Üçüncüsü, dərslik tələbələri yüksəsk 
keyfiyyətli materiallarla, münasib qiymətdə  təmin edir. Nəhayət, münasib 
dərsliklər müəllimlərə  tələbələrin ehtiyaclarına uyğun olaraq onları    dəyişmək 
və adaptasiya etmək imkanını müəllimlərə təqdim edir və təbii qarşılıqlı əlaqəni 
yaratmağa imkan verir. 
Dudley Evans və St John (1998) inanırlar ki, dərslik və vəsaitlər istənilən 
öyrənmə  və öyrətmə  şəraitində  həlledici rol oynayır və müəllimlərə öz 
məsuliyyətlərini başa düşmələrinə imkan verir. Bütün bunlar dərsliklərdən 
istifadə etmık üçün dörd əsas yaradır: a) dil mənbəyi kimi, b) öyrənməyə dəstək 
kimi, c) motivasiya və stimulverici kimi, d) istinad mənbəyi kimi. 

---