67
Dərs
14
/ Mövzu:
MƏTN REDAKTORU
Mətn redaktorlarında iş bacarıqlarının reallaşdırılması, adətən, artıq suallar yarat-
mır. Mətn prosessorunda iş texnologiyasının tədrisi yollarını bir çox hallarda müəl-
lim özü müəyyənləşdirir. Bununla yanaşı, müəllimlərə bu mövzu ilə bağlı bəzi töv-
siyələr verilə bilər. Tədris saatları məhdud olduğundan müəllim şagirdlərə mətnin
necə yığıldığını və klaviaturadan necə istifadə edildiyini öyrətməyə çalışmamalıdır.
Bu bacarıqlar aşağı siniflərdən şagirdlərə tanışdır. Evdə kompyuterdə işləmək
imkanı olan şagirdlər üçün müəllim ev tapşırıqlarını düzgün seçməklə onların iş
bacarıqlarındakı boşluqları aradan qaldıra bilər. Praktik tapşırıqlar hər şagirdin
fərdi bacarıqları nəzərə alınmaqla və onun marağına uyğun mövzuda seçilə bilər.
Bu zaman tapşırıqlar fənlərarası və fəndaxili əlaqələri təmin etməlidir.
Mövzunun tədrisinə başlamazdan əvvəl şagirdlərin aşağı siniflərdə mətn redakto-
runda necə işlədiklərini yoxlamaq tövsiyə olunur. Bunun üçün müəllim sinfə
suallar verməklə diaqnostik qiymətləndirmə apara bilər. Bu qiymətləndirmənin nə-
ticəsindən asılı olaraq müəllim şagirdlərlə iş strategiyasını müəyyənləşdirir.
Müəllim dərsdə müxtəlif mətn redaktorlarından (daha doğrusu, mətn prosessorla-
rından) istifadə edə bilər. Onlar fərqli olsa da, pəncərə elementləri və iş prinsipləri
çox oxşardır. Ən geniş yayılmış və şagirdlərin yaş qruplarına uyğun mətn proses-
sorları Microsoft Word, OpenOffice.org paketinin Writer proqramı, Abword proq-
ramlarıdır. OpenOffice.org writer proqramını http://www.getpaint.net ünvanından
yükləmək olar. 5-ci sinifdə NotePad və WordPad proqramlarından istifadə etmək
məqsədəuyğun deyil. Çünki onlar sadə olduqlarından imkanları məhduddur.
Şagirdlərə verilən ev tapşırıqlarını düzgün qiymətləndirmək üçün onlara öz işlərini
fləş-yaddaşda saxlamaq məsləhət görülür.
Müəllim mövzuya başlayarkən aşağı siniflərdən şagirdlərə tanış olan mətn re-
daktorunda onların hansı işlər gördükləri barədə suallar verə bilər.
Müasir texnolo-
giyalarla əlaqələndirmək üçün mobil telefonlarda olan mətn redaktorlarından
söhbət açmaq olar. Bu zaman telefonla savadlı mesaj göndərmək üçün mətni yaz-
maq və düzəlişlər etmək kimi bacarıqların əhəmiyyətini vurğulamaq məqsədəuy-
ğundur.
Dərsliyin “Fəaliyyət” hissəsində verilmiş tapşırıq şagirdlərin aşağı siniflərdə
mətn redaktorunda iş təcrübələrinə əsaslanır. Burada əsas məqsəd şagirdlərin mətn
68
redaktorunda yığdıqları mətni kompyuterin yaddaşında saxlamaqdır. Onu çapa
göndərmək bacarığı isə dərsin sonrakı mərhələlərində formalaşdırılır. Tapşırığın 3-
cü addımında mətn yığmaq göstərişi verilsə də, dərsin məqsədi şagirdlərə mətn
yığmağı öyrətmək deyil. Ona görə də müəllim dərsin vaxtına qənaət məqsədi ilə
daha kiçik mətndən istifadə edə bilər. Lakin şagirdlərə yığdıqları mətndə səhvlərin
aşkarlanması və onların düzəldilməsi ilə bağlı tövsiyələr verilə bilər.
Tapşırıq yerinə yetirilərkən müəllim şagirdlərə mətn redaktorunda iş bacarıqlarını
yada salmaq üçün istiqamətləndirici suallar verə bilər.
Diferensial təlim. Görmə problemləri olan şagirdlərə daha qısa mətn verməklə
kompyuterlərində şriftin ölçüsünü böyütmək olar.
İşin müzakirəsi dərslikdə yazılmış suallar əsasında təşkil oluna bilər. Şagirdlə-
rin qazandıqları yeni bacarıqlarla bağlı yaranan sual və çətinliklər aşkarlanıb mü-
zakirə edilə bilər. Müəllimin bir neçə işi proyektor vasitəsilə nümayiş etdirməsi
daha yaxşı olardı. Adətən, şagirdlər yığdıqları mətni yaddaşda saxlayarkən
qovluğun və faylın adının yazılmasında çətinlik çəkirlər. Tapşırıqdakı göstərişlərə
əsasən, şagird yeni faylı əvvəl yaratdığı qovluqda saxlamalıdır. Əgər əvvəlki
dərslərdə kompyuterin yaddaşında şəxsi qovluq yaradılmayıbsa, müəllim şagirdlərə
bunu proyektor vasitəsilə nümayiş etdirə bilər.
Dərsliyin “Fəaliyyət” hissəsindən sonra verilən izahat və yeni məlumatlar
oxunur. Müəllimə tövsiyə olunur ki, oxunan materialları proyektor vasitəsilə əyani
şəkildə nümayiş etdirsin. Mətn redaktorunda sənədin hazırlanması dedikdə nəyin
başa düşüldüyü əyani şəkildə nümayiş oluna bilər. Sonra müəllim sənədi çapa gön-
dərməzdən əvvəl onun vərəqdə görünüşünü yoxlamağı xatırladır. Bunun üçün
File
→
Print Preview
komandalarından necə istifadə edildiyini göstərir. Sənədi
çapa göndərmək qaydasını yada salır və sənədi çap edir.
“Araşdıraq-öyrənək” hissəsində verilmiş tapşırıq sinifdə, yaxud evdə yerinə ye-
tirilə bilər. Bunun üçün şagirdlərin kompyuterlərinə OpenOffice.org Writer proqra-
mını yükləmək lazımdır. Bu proqramı http://www.openoffice.org/ ünvanından
yükləmək olar.
Müəllim dərsin bu mərhələsində şagirdlərə yaradıcı tapşırıq verə bilər: şagirdlər
Novruz bayramı haqqında 3 – 4 cümlə yığır və onu redaktə edir. Mətnin hərflərinin
rəngi, başlığın şrifti, düzləndirilməsi ilə bağlı tövsiyələr verilir. Şagirdlər onu
“Novruz” adı ilə kompyuterin yaddaşında və fləş-yaddaşda saxlaya bilərlər.
Müəllim şagirdlərlə birlikdə mövzunun “Sual və tapşırıqlar” hissəsində veril-
miş tapşırıqların cavablarını müzakirə edə bilər.
Müəllim dərsin təlim məqsədlərinə nail olmaq dərəcəsini aşağıdakı meyarlar üzrə
qiymətləndirə bilər:
1. Klaviaturanın əsas klavişlərinin təyinatını izah etmə.
2. Yığılmış mətndə sadə redaktə xarakterli düzəlişlər etmə.
3. Mətni formatlama.
4. Mətni kompyuterin yaddaşında saxlama.
5. Kompyuterdə olan mətni çap etmə.