Microsoft Word Ali Rza Xelefli enson23
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
48 ki, şairin başında doğan təzə fikirlər aydın, açıq və salamat ola, bir o qədər də onları bəyan etmək asan olur. Çətin, ancaq fikrin başda do- ğub pərvəriş tapmağıdır. Dolaşıq və qarışıq fikirlərin zühura gəlməsi də dolaşıq olur və bəzi şairin yazılarının kəlamı o qədər qarışıq və bu- laşıq olur ki, o qədər ağır və qəliz ibarələrlə malamal olur ki, elə ölçü- süz və biçisiz yaraşılmayan dona geyinilir ki, onları oxuyanlar bir şey fəhm edə bilmir və bu kəlamı yazmaqdan şairin ümdə məramının nə olduğunu anlayıb başa düşmürlər" 1 . Beləliklə, şair mənanı əslində, emosiyalarının gücü ilə, Belinskinin təbi- rincə desək, pafosun təsiri ilə daha qabarıq verir. Yoxsa, artıq çoxdan sınmış olan qədd-qamətləri necə düzəltmək olardı? Başqa cür dağılmış enerjinin az qala yaddan çıxmaqda olan tarixi-mənəvi gücünün yanğısı elə bizi də külə döndərərdi. Əgər razılaşsaydıq ki, gedən geri dönən deyil, şair də elə beləcə deyir. Amma bu geridönməzliyin özünü lirik duyğuların gücünə sözün ov- sunu ilə qaytarmağa çalışır. Və demək olar ki, buna nail ola bilir: Keçənlərə min-min rəhmət, Sındı neçə qəddi-qamət, Onlar geri dönən deyil. Külli-bəşər etsə minnət, Başımıza yağsa nemət. Can yanğısı sönən deyil, Gedən geri dönən deyil. Məlum məsələdir ki, dünya yalnız təbiət fırtınalarının cəngində çapala- mır, həm də siyasi mənəm-mənəmliyin, hərbi güc mərkəzlərinin maraqları- nın toqquşduğu, qarşılaşdığı ziddiyyətlər arasında inləyir. Yəqin ki, elə "Zi- yarət"dəki əsas ağrı-acıların kökü elə bununla bağlıdır: Günəşin saçını hörə bilmirik, Zalımın dərsini verə bilmirik. Həyatın üzü çox tanış olsa da, İçini dərindən görə bilmirik. 1 F.B.Köçərli. "Azərbaycan ədəbiyyatı". Avrasiya press. Bakı, 2005, cild 2, s. 364. 49 Müəllif sanki çıxılmazlıq içərisindədir. O, çox aydın görür ki, bu dünya ona tanışdır. Sanki bu dünyada o, əvvəllərdə də yaşayıb. Hansı zamanlarda isə ruhunun göylərdən müşahidə etdiyi nəzərlərilə bu dünyanı yaxşı tanıya- tanıya min illik bir yolu keçib gəlib. Onun keçdiyi yolun, onun tanıdığı hə- yatın üzü-astarı bəllidir. Elə sonuncu yüz ilin güzgüsündə göründüyü kimi. XX əsr nə qədər göyləri öyrənməyə can atdısa, bir o qədər də yerləri öyrənməyə çalışdı. "Yerləri öyrənmək" anlamını ilkin mənasında qəbul et- məkdən çox, onun mənəvi mənasına varmaq vacibdir. Burada "yerlər" anla- yışı həm də keçmişi, tarixi öyrənmək mənasında başa düşülməlidir. Bu mə- nada insan özünü dərk etmək üçün göylərə, yəni gələcəyə yol açmazdan qa- baq, həm də keçmişə yol açmağa çalışmalıdır. Keçmişin dərinliklərində, qa- ranlıqlarında qalmış tarixi mədəniyyəti öyrənmək, onun bu günə uzanan bağlarını tapmaq və bununla da yeni həyatın mənəvi kodlarını açmağı özü- nün əsas ümdə işi bilməlidir. H.İsaxanlı mənəvi kodların əsas açarı kimi həyat eşqini görür. Yaşamaq həvəsinin, həyata sevginin olmadığı şəraitdə insan ruhdan, hissdən, emosi- yadan məhrum olan duyğusuz bir varlıqdır. Yalnız ömrün qısalığı və həyatın şirinliyi təzadında insan yaşarılığın mahiyyətini daha aydın qavraya bilər: Uzaq ulduzları saya bilmirik, Yaxın sevgiləri duya bilmirik. Ömür çox qısadır, həyat çox şirin, Nə qədər yaşasaq, doya bilmirik. Həyatın mənasını yaşamaqda və yaşamağın mənasını yaratmaqda görən müəllif - Yaddaş Sahibi çox yaxşı bilir ki, əzəmətli bir keçmişin, tarixin qa- ranlıqları altında qalsa da, çox zəngin bir mənəvi sarayın özülləri üstündə dayanıb. Elə buna görə də həyatın axarı Yaddaş Sahibinin və əlbəttə ki, həm də onun mənsub olduğu etnosun tale, bəxt formulu ilə üzünə gülməsə də, onun iradəsi və inamı var. Yalnız bu inamın, bu iradənin gücünə onun daxi- lindəki enerji mənbəyi yeni partlayışlarla üzə çıxır. Və bu işığı onun gözlə- rində də görürük - sözlərində gördüyümüz gözlərində: Tale üstümüzə kölgə salsa da, Ürəklə dil tapmaq çətin olsa da. 50 Yaşayaq, yaradaq, könül xoş olsun, Sevinc halal olsun, gülüş nuş olsun. Bəzən şairin yaradıcılığında sanki epizodik xarakter daşıyan və bəlkə də, ilkin müşahidədə əsərin əsas xəttindən kənara çıxan hissələr, parçalar olur. Və çox vaxt bunları dəqiq müşahidə edə bilməmək əsərin daşıdığı əsas yükü qavramamağa gətirib çıxarır. Bu məqamı böyüklərin yada düşdüyü za- man çox səmimi, doğma, insanın özünün ruhundan gələn hisslərlə müşayiət olunan parçanın sonundakı bəndlərdə də duymaq olar. Elə bil ki, müəllif düşdüyü o sehirli aləmdən qopur, o kənd də, xatirələrin oyandığı yerlər də yaddan çıxır. O dünyanın övladına çevrilir. Elə o xatirə yerlərini yaşadan, kəndi unudan dünyanın haqqında danışır. Amma buradakı əsas bağlılıq unu- dulmur, Yaddaş Sahibinin qənaətinə görə, elə o bir yetim uşaq kimi boynu- nu bükən kənd o vaxt yaşarı ola bilər ki, dünyanın özü yaşarı olsun, dünya məhvərindən qopmasın, insanlar dünyaya öz evləri kimi baxsın. Və bu mə- nada, dünya insan evidir, desək, səhv etmərik. Yaddaş Sahibi nə qədər xatirə yerlərini yaşadan kəndin təəssübünü çəkirsə, bir o qədər də o kəndi öz sinə- sində saxlayan dünyanın təəssübünü çəkir. Burada mənəvi xəritənin paralelləri, kəsişən meridianları həmin kənd- dən keçməklə dünyanın belinə dolanır. Müəllifin də istədiyi budur. O, dünya ilə gözdən-nəzərdən kənarda qalmış o kəndin daxili-mənəvi bağlılığını gör- mək və elə bu bağları qorumaq məqsədini daşıyır. Bir ziyalı olaraq öz missi- yasını bu qoruyuculuq gücündə görür. Yüklə 1,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|