Microsoft Word Alma turshusu doc
Şüyüd, cəfəri, kərövüz göyərtiləri
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şüyüd, cəfəri, kərövüz göyərtiləri
- Ağ köklər və kasnı otu (təzə)
- V Fəsil. Tərəvəz məhsullarının standartlaşdırılması standartlaşdırmanın tarixi və vəzifələri.
127
Bu göyərtilərin xarci görünüşü möcud olan texniki şərtlər uyğun olaraq vizual baxışla həyata keçirilir. Bunların əsas kütləsinin ölçüləri santimetrlə ölçülür. Cəfəri və kərövüzün, əsas kütlədə olan yarpaqların özəyin əsasına qədər olan uzunluğu ölçülür və normadan kənarlaşan miqdar faizlə ifadə olunaraq, götürülən nümunənin çəkisinə görə hesablanır.
Ağ köklərin xarici görkəmini mövcud olan texniki şərtlərə uyğun olaraq vizual baxışla həyata keçirirlər. Kökümeyvələrin ölçülərini ştangen pərgərlə və ya xətkeşlə ən böyük diametri boyu ölçərək mnüəyyən edərək santimetrlə ifadə edirlər. Kökümeyvələrin deffektini müəyyən etmək üçün götürülmüş nümunədən qabığı zədələnmiş kökümeyvələr, şaxələnmiş, düzgün kəsilməyən yarpaqlar seçilərək faizə çevrilir və ümumi nümunənin kütləsinə görə hesablayırlar. Ağ köklərin üzərində olan torpaq çirklənmələrinin miqdarı təzə kartofda olduğu kimi müəyyən olunur.
128
Göy noxud paxlasının xarici görkəmi, paxlanın və dənin yetişgənliyi vizual baxışla müəyyən edilir. Dənin dadı onun ağızda çeynənilməsi ilə təyin olunur. Eyni zamanda paxlaların təzəliyi, onlarda müşahidə olunan zədələnmələr, dənin özünün və qabığının sıxlığı müəyyən olunur. Göy noxud dənlərinin sıxlığını, göy noxud dənlərinin 7%-li xörək duzu məhluluna salmaqla müəyyən edirlər. Duz məhlulunun nisbi sıxlığı 1,05 bərabərdir. O göy noxud dənləri yararlı sayılır ki, onlar duz məhlulunda üzürlər. Zərərvericilər tərəfindən göy noxud dənlərinin zədələnməsini texniki şərtlərin tələbinə uyğun həyata keçirirlər. Eyni zamanda məhsuldan götürülmüş orta nümunənin analizi vasaiti ilə müəyyən edirlər. Göy noxudun qırmızı çiçək açan yem sortlarında mövcuddur ki, onları təyin etmək üçün noxud dənləri 2%-li kalium xromat (K 2 Cr
O 7 ) məhlulunda 6-10 dəqiqə müddətində qaynatmaqla müəyyən edirlər. Bu zaman dənlər rəngə boyanır.
129
standartlaşdırmanın tarixi və vəzifələri. Hələ çox illər keçən əsrin başlanğıcında meyvə- tərəvəz məhsullarının istehsalının genişlənməsi, əhalinin bu məhsullara olan təlabatının artması, bu məhsulların ölkə daxilində daşınması və xarici ixracatı bu məhsulların keyfiyyətinə müəyyən nəzarətin xüsusi sənəd əsasında həyata keçirilməsi üçün ehtiyac duyulurdu. Bu sənəddə qanunun gücü, meyvə-tərəvəz məhsullarının istehsalının və ticarətinin stimullaşdırılması əks olunmalıdır. Məhsulun və məlumatın keyfiyyət göstəricilərinin səviyyəsini müəyyən edən bu sənəd standart adlanır. İngiliscə standart qəbul olunmuş nümunə, normadır. Standart özündə meyvə-tərəvəzin keyfiyyətinə olan təlabatı əks etdirilir. Dövlət, müəssisə, dövlətlərarası və beynəlxalq standartlaşdırma (İSO) təşkilatı mövcuddur. Standartlar istehsalçı və realizəedici təşkilatlar üçün qanun gücünə malikdir. Standartlaşdırma və standartların məqsədi: məhsulun keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması və ona zəmanət; məhsulun becərilməsin saxlanması və emalında maya dəyərinin aşağı salınması; əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsi; istehsal bütün mərhələrində itkilərin azaldılmasıdır. Standartlaşdırma elmin, texnikanın və təcrübənin nailiyyətlərinə əsaslanır. Standartların 130
sonra, istehlakçıların zövqündən, istehsalın inkşafı ilə əlaqədar dəyişdirilir. Standartın dəyişdirilməyə zərürəti eyni zamanda texnologiyanın, daşınmanın, meyvə-tərəvəzin emalında tətbiq edilən təkmilləşmədən irəli gəlir. Bəzən ən vacib məhsullara ümüdverici (qabaqlayıcı) standartlar işləyib hazırlayırlar. Bu standart da əvvəlkindən fərqli olan daha yüksək göstəricilər və normalar müəyyən edilmiş müddətdə yerinə yetirilməlidir. Bu standartlar yüksək keyfiyyətli meyvə tərəvəzlərin istehsalında tərəqqiyə yardım edir. İlk standartlar 1905-ci ildə meyvələr üzrə Avstraliyada meydana gəlmişdir. Onlar ixrac üçün nəzərdə tutulan meyvələrin keyfiyyətini müəyyən edirdi.
Alma və armud meyvələrinin ölkədən çıxarılaraq ixracatına xüsusi qərar əsasında uyğun olaraq çeşidlənib qablaşdırıldıqdan sonra icazə verilirdi. Rusiyada standartlaşdırma işinə 1907-ci ildə başlanılmışdır. Bu vaxt Rusiyanın Sankt-Peterburq şəhərində meyvəçilik, çayçılıq, şərabçılıq və balıqçılıq üzrə birjalarında “Daimi texniki komisiya” təsis edilmişdir. Burada bütün alma və armud meyvələri, onların satış qiymətinə uyğun olaraq üç qrupa ayrılırdı: bir az bahalı meyvələr, orta qiymətli meyvələr, ucuz meyvələr. Komisiya tərəfindən çeşidləmə və 131
qablaşdırma qaydaları işlənib hazırlanmışdır. Çeşidləməni meyvələrin kütləsinə, təmizliyinə və formasının düzgünlüyünə görə 2 əmtəə növünə ayırırdılar. Sovet standartının bünövrəsinin qoyulması günü kimi 15 sentyabr 1925-ci il tarixinin hesab olunması qəbul edilmişdir. Bu tarixdə Nazirlər Şurası Standartlaşdırma Komitəsinin haqqında qərar qəbul edir. 1930-cu ildə bu komitənin adı dəyişdirilərək Ümumittifaq Standartlaşdırma komitəsi adalandırılır. 1925-ci ildə “Təzə meyvələrin çeşidlənməsi qablaşdırılması və markalanması haqqında standartlaşdırma komisiyasının kitabça şəkilində Moskva
əmtəə birjasının balıq-meyvə-tərəvəz meydançasında məcmuə buraxılır. Bu məcmuədə relizə olunacaq meyvələr iki əsas qrupa bölünür: təmiz və cüzi zədəli. Birinci qrupa- vaxtında ağacdan dərilmiş, saplaqlı, təmiz, yaxşı inkşaf etmiş, sort üçün tipik, yaxşı rəngli, tam zədəsiz və zərərvericilər tərəfindən zədələnmiş meyvələr. İkinci qrupa-saplaqsız meyvələr,azca səthi əyri meyvələr, azcaləkəli, göbələk xəstəliyi təsirindən və saxlanmasına zərər yetirməyən digər qüsurlu meyvələr. 1 iyul 1929-cu ildə keçmiş ittifaq ərazisində ilk Ümumi İttifaq alma meyvəsinə şamil olunan standart- OCT-558 tətbiq edilmişdir. Bu standartda ticarət üçün nəzərdə tutulan alma meyvələrinə olan tələblər öz əksini tapmışdır və özündə növbəti bölmələri əks etdirilir: Təyin etmə, Təsnifat, Çeşidləmə, 132
Qablaşdırma, Markalama, Qəbul qaydaları, Daşınması, Saxlanması. Bu standartlara uyğun olaraq almanın hər formoloji sortunu xarici əlamətlərinə görə 3 satış sortuna bölürlər. Artıq 1930-cu ildə armud, kartof, kök, xiyar, göy soğan, istixana xiyarı, mətbəx çuğunduru, turp, qırmızı turp, qıtıq otunu standartlar tətbiq edilməsinə başlanmışdır. 1931-ci ildə sovetlər ölkəsində təzə meyvə- tərəvəzlər üçün tətbiq edilən standartların sayı 30-u ötmüşdür. Nəticədə bu standartlar dəfələrlə 1957-ci ilə qədər dəyişdirilmişdir. 1957-ci ildə meyvə-tərəvəzlərin standartlaşdırılması və onlara qiymət qoyulması respublika standartlarının təsdiq edilməsi hüququ İttifaq Respublikaları Nazirlər sovetlərinə verilimişdir. Bu tədbirlərin məqsədi ittifaq respublikalarında məhsuldarlığın yüksəldilməsi keyfiyyətin yaxşılaşdırılmasında onların məsuliyyətini artırmaqdan ibarət olmuşdur. Bununla əlqədar bütün ittifaq respublikalarında meyvə-tərəvəzlərə aid respublika texniki şərtləri işlənib hazırlanmışdır. (RTŞ). Eyni zamanda bu hal respublikalararası mal döriyyəsində dolaşıqların yaranmasına səbəb olur. Bununla əlaqədar olaraq 1967-ci ildə bütün növ meyvə-tərəvəz və kartofa keyfiyyət üzrə müasir təlabatı özündə əks etdirən dövlət standartları Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|