Microsoft Word Azerb. Xar. Siyas son doc
Yüklə 4,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qərbi Avropa İttifaqıdır
- Afrika Birliyi Təşkilatı (ABT)
- Amerika Dövlətləri Təşkilatı (ADT)
- Ərəb Dövlətləri Liqası (ƏDL) .
158
Soyuq müharibədən sonra beynəlxalq vəziyyətdə mühüm dəyişikliklərin baş verməsi NATO-nun fəaliyyət strategiyasında da müəyyən yeniləşmələrə gətirib çıxardı. 1994-cü il Roma və 1999-cu il Vaşinqton sammitlərində təşkilatın yeni strateji konsepsiyalarının qəbul edilməsi həmin prosesi sürətləndirdi. NATO rəhbərliyinin qərarlarına uyğun olaraq, təşkilatın hərbi infrastrukturunda ixtisarlar aparıldı və silahlı qüvvələrin sayı azaldıldı. NATO-nun strateji konsepsiyasındakı dəyişikliklərin əsas xüsusiyyətlərindən biri beynəlxalq təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün dövlətlərarası münasibətlərdə qarşılıqlı inama və əməkdaşlığa üstünlük verilməsidir. Təşkilatın 1994-cü ildə keçirilən Brüssel sammitindən sonra NATO üzvü olmayan ölkələrlə də münasibətlər yaratmaq nəzərdə tutulmuşdur. 1993-cü ildən etibarən NATO-nun keçmiş sosialist ölkələri hesabına genişlənməsi məsələsi aktuallaşdı. Bu ölkələrdən Polşa, Çexiya və Macarıstan 1999-cu ilin aprelində, 2004-cü ildə isə Rumıniya, Bolqarıstan, Slovakiya, Sloveniya, Litva, Latviya və Estoniya NATO-ya üzv qəbul edildilər. Dünya siyasətində mühüm təsir gücünə malik çoxfunksiyalı regional qurumlardan biri də Qərbi Avropa İttifaqıdır. Qərbi Avropa İttifaqı (QAİ) 1948-ci ildə Brüssel müqaviləsi əsasında yaradılmışdır. Belçika, Böyük Britaniya, Almaniya, Yunanıstan, İspaniya, İtaliya, Lüksemburq, Niderland, Portuqaliya, Fransa kimi Qərbi Avropa dövlətləri bu təşkilatın ilkin üzvləri, Norveç, Türkiyə, İslandiya assosiativ, Avstriya, İsveçrə, Finlandiya, İrlandiya isə müşahidəçi üzvü olmuşdur. Ümumiyyətlə, 28 Avropa ölkəsi hazırda QAİ-nin nüfuz dairəsindədir. Petersberq bəyannaməsinə (1992) görə, QAİ-yə beynəlxalq münaqişələrin aradan qaldırılması üçün preventiv tədbirlər görmək və digər humanitar aksiyaların həyata keçirilməsində silahlı qüvvələrdən istifadə etmək səlahiyyəti verilmişdir. Bu bəyannamədə və Maastrixt bəyanatında (1992) QAİ, NATO və Avropa İttifaqı arasındakı münasibətlərin formalaşması prinsipləri öz əksini tapmışdır. 1999-cu ildə Köln şəhərində keçirilən tədbirdə QAİ və Avropa İttifaqının (Aİ) xarici siyasət, hərbi məsələlərlə bağlı birgə mövqedən çıxış etmələrinin vacibliyi qeyd edilmiş və bu məqsədlə Aİ-nin tərkibində yeni koordinator vəzifəsinin yaradılması qərara alınmışdır.
dövləti birləşdirir. ABT də çoxfunksiyalı regional qurum hesab olunur. Bu regional təşkilatın idarə olunması Hökumət və Dövlət Başçılarının Assambleyası, Nazirlər Şurası, Baş Katiblik və xüsusi komissiyalar tərəfindən həyata keçirilir. Həmçinin, Afrika 159
İqtisadi Birliyi, Ümumafrika Telekommunikasiyalar İttifaqı, Ümumafrika Poçt İttifaqı və s. xüsusi agentliklər ABT-nin vəzifələrinin yerinə yetirilməsində mühüm rol oynayırlar. ABT-nin Afrika xalqları qarşısında ən böyük xidmətlərindən biri qitənin müstəmləkədən azad edilməsi və aparteid əleyhinə fəal mübarizə aparması ilə bağlıdır. Təşkilat qitədə müxtəlif motivli münaqişələrin aradan qaldırılması üçün böyük səylər göstərmiş, hətta 1993-cü ildə münaqişələrin həllinə dair xüsusi mexanizmini də işləyib hazırlamışdır. Lakin maliyyə mənbələrinin və lazımi siyasi dəstəyin olmaması bu məsələlərin həllinə imkan verməmişdir. Afrikada nüvə silahından azad zona haqqında müqavilənin imzalanması (1996) ABT-nin böyük nailiyyəti kimi dəyərləndirilir.
1948-ci ildə regionda sülhün və təhlükəsizliyin qorunması, hərbi sahədə əməkdaşlığa nail olunması və üzv dövlətlərin inkişafının təmin edilməsi məqsədilə yaradılmışdır. Qərb yarımkürəsinin (Amerika və Latın Amerikası ölkələri) 34 dövləti bu təşkilatın işində yaxından iştirak edir. ADT-nin idarəetmə strukturu Baş Assambleya, xarici işlər nazirlərinin məsləhətçi müşavirəsi, sosial, iqtisadi, təhsil, elm və mədəniyyət sahələri üzrə şuralar, Baş Katiblik və s. orqanlardan təşkil edilmişdir. Soyuq müharibənin başa çatması ADT-nin fəaliyyət strategiyasında və metodlarında yeni meyllərin əmələ gəlməsinə səbəb olmuşdur. Demokratiya və insan hüquqlarının müdafiəsi, korrupsiya, terrorizm və narkobiznesə qarşı mübarizə aparılması ADT-nin əsas məqsədlərindən biridir. Təşkilat demokratik mühitin yaradılması üçün Haiti, Peru və Qvatemalada böyük missiya həyata keçirmişdir. Ərəb Dövlətləri Liqası (ƏDL). Bu çoxfunksiyalı regional ictimai-siyasi təşkilat 1945-ci ildə yaradılmış və öz tərkibində 22 ərəb dövlətini birləşdirir. Təşkilatın əsas məqsədi üzv dövlətlər arasında qarşılıqlı münasibətləri, iqtisadi, siyasi və mədəni əlaqələri inkişaf etdirməkdən ibarətdir. Eyni zamanda, təşkilat xarici təcavüz zamanı üzv dövlətlərin müzakirələr aparmasını və müvafiq qərarlar qəbul etməsini nəzərdə tutur. Liqa regionda sülhün və təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün münaqişəli vəziyyətlərin aradan qaldırılmasında yaxından iştirak edir. Təşkilatın 2003-cü ildə keçirilən sammitində ərəb ölkələri İraq müharibəsində iştirak etməməyə çağırılmış və İraq hakimiyyətindən BMT-nin qətnamələrini yerinə yetirməsi xahiş olunmuşdur. ƏDL-in ali orqanı ildə iki dəfə toplaşan Şuradır. Şuranın iclasları hökumət və dövlət başçıları, xarici işlər nazirləri, səfirlər və yaxud daimi nümayəndəliklər səviyyəsində keçirilir. Şuranın sədrliyinə növbəlik ərəb əlifbasına uyğun olaraq müəyyənləşir. Şurada hər bir üzv dövlət bir səsə malikdir.
Yüklə 4,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|