Microsoft Word Azerb. Xar. Siyas son doc
Yüklə 4,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XARİCİ SİYASƏT RESURSLARI
205
peşə hazırlığı və rotasiya prinsipləri nəzərə alınmaqla xidməti zərurətlə əlaqədar həyata keçirilir. Rotasiya zamanı peşəkarlığı və ixtisasları nəzərə alınmaqla, diplomatik xidmət əməkdaşları və diplomatik xidmət orqanlarının inzibati-texniki xidmətini yerinə yetirən şəxslər ölkəmizin diplomatik nümayəndəliyinə və ya konsulluğuna işə təyin oluna, yaxud öz fəaliyyətlərini müvafiq icra hakimiyyəti orqanında həyata keçirə bilərlər. Bu Qanunun 13.4-cü maddəsində Azərbaycan Respublikasının diplomatik nümayəndəliyinin başçısı təyin olunmuş şəxsin müvafiq dövlət və yaxud beynəlxalq təşkilatda fasiləsiz iş müddətinin, bir qayda olaraq, beş il olduğu göstərilir. Nəzərə alınmalıdır ki, bu müddət respublikanın müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən uzadıla bilər. Diplomatik xidmət əməkdaşları və diplomatik xidmət orqanlarının inzibati-texniki xidmətini həyata keçirən şəxslər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada üç ildə bir dəfədən çox olmayaraq xidməti attestasiya keçirlər. Onlar xaricdə işlədikləri dövrdə olduqları dövlətin qanun və qaydalarına hörmət bəsləməyə, üzərlərinə qoyulmuş vəzifələri yerinə yetirməyə, Azərbaycanı layiqincə təmsil etməyə borcludurlar. Həmin əməkdaşlar və şəxslər ölkəmizin və ya olduqları dövlətin qanunvericiliyinə görə məsuliyyət doğuran əməllər törətməkdə təqsirli bilindikdə və qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər hallarda vaxtından əvvəl geri çağrıla bilər. Qanuna görə (maddə 20.1) diplomatik xidmət orqanları sisteminin vahid maliyyə təminatı dövlət büdcəsinin vəsaitləri, həmçinin, ölkəmizin qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş hallarda və qaydada digər mənbələr hesabına həyata keçirilir. Eləcə də diplomatik xidmət orqanlarının maddi-təsərrüfat təchizatı Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir.
Hər bir dövlətin beynəlxalq münasibətlər sistemindəki yeri və rolu başqa digər faktorlarla yanaşı əsasən onun xarici siyasət resursları ilə də müəyyən edilir. Xarici siyasət resursları anlayışına dövlətin maddi və mənəvi həyatının bütöv varlığı (güc faktorlarının cəmi) daxildir ki, beynəlxalq münasibətlər sistemində dövlət bu resurslara arxalanaraq öz siyasətini yürüdür, məqsədyönlü fəaliyyət həyata keçirir. Xarici siyasət resurslarını tədqiqatçılar əsasən iki qrupa ayırırlar: maddi və qeyri- maddi resurslar. Maddi resurslara aid olan sahələr:
206
- coğrafi resurslara – dövlətin ərazisinin həcmini və yerləşdiyi əlverişli, yaxud əlverişsiz coğrafi mövqeyini, nəqliyyat kommunikasiyalarına yaxınlığı, bu ərazini əhatə edən xarici aləmin vəziyyətini və sairəni aid edirlər; - demoqrafik resursları - əhalinin sayı və keyfiyyət tərkibinə, miqrasiya və urbanizasiya tendensiyalarına görə qiymətləndirirlər;
ölkələrdəki müvafiq sahələrlə müqayisədə üstünlüyü və yaxud çatışmamazlığı, öz hərbi sənayesini təmin etmək qabiliyyəti, başqa ölkələrin iqtisadiyyatına təsir etmək imkanları və s. ilə dəyərləndirirlər; - hərbi resurslara – ölkənin müdafiə qabiliyyəti, sərhədləri xaricində güc tətbiq etmə imkanları ilə qiymət verirlər. Qeyri-maddi resurslar sırasına: - siyasi resursları – dövlətin effektiv fəaliyyəti, xarici alyanslarda iştirakı, dünya siyasətinə təsir gücü olan dövlətlərlə münasibətləri, beynəlxalq institutlarda, təşkilatlarda iştirakı və yaxud onlarla əlaqələri, qlobal və regional siyasətə təsir imkanları, effektli daxili və xarici siyasət mexanizmlərinə malik olması; - sosial resursları – vətəndaşların daxili birliyinin vəziyyəti, yürüdülən xarici siyasətə münasibəti, dövlət maraqlarının qorunması naminə nümayiş etdirdiyi iradə və əzm;
- reputasiya resursları - dövlətin və onun liderinin beynəlxalq aləmdə təsdiq olunmuş nüfuzu və bu nüfuzun dünya dövlətlərinin fəaliyyətinə təsir imkanları; - ideoloji-mədəni resursları – başqa dövlətlərin ictimaiyyətinə göstərə biləcəyi intellektual və ideoloji təsir imkanları; - informasiya resursları - qlobal informasiya məkanında iştirak və ona təsir etmə, dünya informasiya axınını yönəltmək imkanları, müstəqil beynəlxalq informasiya resurslarına malik olmaq; - elmi, elmi-texniki və təhsil resursları – intellektual potensial və onun inkişaf perspektivləri, iqtisadi, siyasi, hərbi və digər sahələrin ixtisaslı kadrlarla təmin olunması və s. aid edirlər. Xarici siyasət resursları qarşıya qoyulmuş məqsədlərə çatmaq baxımından dövlət üçün həm pozitiv, həm də neqativ rol oynaya bilir. Beynəlxalq münasibətlər sisteminin ayrı-ayrı dövrləri və mərhələlərində ölkələrin xarici siyasət resurslarının oynadığı rol və resurslara müvafiq olaraq formalaşan dövlətlərarası iyerarxik düzüm də dəyişkən olmuşdur. Bir mərhələdə ərazi, hərbi güc,
207
təbii ehtiyatlar və əhalinin sayı mühüm faktor kimi çıxış etmişdirsə, digər mərhələdə iqtisadi, elmi-texniki, informasiya və maliyyə axınına nəzarət etmək daha çox əhəmiyyət kəsb etmişdir. Müasir dünyada qloballaşmanın və transmilli siyasətin təsiri nəticəsində xarici siyasət resursları sırasında artıq geniş əraziyə və çoxsaylı hərbi qüvvəyə malik olmaq uğrunda deyil, daha çox transmilli maliyyə, intellektual, informasiya, nəqliyyat- kommunikasiya, enerji resurslarına və şəbəkələrinə malik olmaq uğrunda mübarizə gedir. Azərbaycanın xarici siyasət resursları əsasən hələ SSRİ tərkibində olarkən formalaşsa da, ondan müstəqil dövlət maraqlarının reallaşması istiqamətində istifadə edilməsi 1992-ci ildən başlamışdır. Azərbaycanın coğrafi resurslarına onun 86,6 min kvadrat kilometr ərazisi, Avropa və Asiyanı birləşdirən əlverişli geosiyasi və geoiqtisadi vəziyyəti, Xəzər dənizi vasitəsilə Rusiya, Orta Asiya və Qazaxıstana, İrana, avtomobil-dəmir yolu vasitəsilə Gürcüstana və Qara dəniz bölgəsinə, İrana, Türkiyəyə (Naxçıvan ərazisi vasitəsilə), Rusiyaya, Ermənistana çıxışı olan nəqliyyat-kommunikasyia xətləri daxildir. Coğrafi və ərazi resurslarına görə Azərbaycan Cənubi Qafqazın ən böyük və əlverişli dövləti hesab olunur. Baxmayaraq ki, onu əhatə edən geosiyasi mühit (Ermənistan, İran və Rusiya faktoruna görə) tam müstəqil siyasət yürütmək və beynəlxalq aləmlə milli maraqlara uyğun sərbəst hərəkət etmək imkanını müəyyən qədər məhdudlaşdırır, Cənubi Qafqazda və onun ətrafında ciddi konfliktlər yaşanır, bölgə dövlətləri arasında təhlükəsizlik, Qərb, yaxud Şərq oriyentasiyaları məsələsində fikir ayrılığı mövcuddur, bütün bunlar Azərbaycanın əlverişli coğrafi mövqeyinin əhəmiyyətinə ciddi kölgə salmır. Azərbaycan Avrasiyanın giriş qapısı, Şərq-Qərb nəqliyyat-kommunikasiya və enerji dəhlizinin mərkəzi dövləti hesab olunur. Bu mənada Azərbaycan Rusiyaya rəqib (alternativ), Şərq-Qərb ölkələrinə isə bağlayıcı (körpü) rolunu icra edir. Xüsusən qədim “İpək yolu” (Çindən Avropaya və bütün dünyaya açılan ən yaxın və əlverişli dəhliz) adlanan TRASEKA nəqliyyat-kommunikasiya layihəsinin, strateji Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərlərinin hərəkətverici qüvvəsi və əsas təminatçılarından biridir. Bundan başqa, Cənubi Asiya, Rusiya, İran və Avropa nəqliyyat-kommunikasiya dəhlizində də iştirak edən Azərbaycan özünün əlverişli coğrafi resurslarına malik olduğunu bir daha təsdiq edir. Hazırda Azərbaycan Avrasiya bölgəsinin əsas tranzit ölkələrindən biri olaraq Şərq-Qərb əmtəə, enerji-yanacaq və başqa əlaqələrinin əsas Yüklə 4,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|