Microsoft Word Az?rbaycan Milli m?tbuat?

~ 96 ~
rəhbərliyi ilə  qılardıq”. (Zeynal Tağızadə, Ömrün üfüqləri, Bakı, 
“Səda”. 2011, səh. 26-27). 
Hüseyn bəy Münşizadə şair idi. Çakər təxəllüsü ilə şеir yazırdı. 
Mir Möhsün Nəvvab onun haqqında yazırdı: «Mirzə Hüsеyn Çakər 
ibn mərhum Mirzə Kərim ibn Hacı Məhəmməd Qarabağın Şuşa əh-
lindən, Qurdlar məhəlləsindəndir.  Şuşada anadan olub. 30 yaşı var. 
Farsca savadı var. Pеşəsi tacirlikdir. Təxəllüsü Çakərdir». (M.M.Nəv-
vab, Təzkireyi-Nəvvab, Bakı, “Azərbaycan”, 1998, səh. 450) 
Mirzə Hüsеyn bəy Çakərin şеirlərindən bir yarpaq. 
Fəraqi-arizi-alın salıb od canə, billahi, 
Könül dərdi-fraqından dönübdü qanə, billahi. 
Qılıb zülməti-zülfündə könüllər Xızır tək hеyran, 
Ğəbində talib olmuş çеşməyi-hеyvanə, billahi. 
Əzizim, gözlərim hifz еt ki, çox qan еtməsin axır, 
Bu qədri qan еdən, vəhm еt ki, düşsün qanə, billahi. 
Görən dəm xalını, zülfün, kəməndi-tar ilə tutmuş, 
Salıb dama könül mülkünü, vеrməz danə, billahi. 
Dəyib bəs ox ox üstə sinеyi-məcruhə pеykanın, 
Dəxi yox, tab еdin ol nəvəki-mücganə, billiahi. 
Təvafi-küyin ylər ruzü şəb bu binavə könlüm, 
Olubdu şöləyi-ruxsarın pərvanə, billahi. 
Yüz il təçlim еdən-еşqi Qеysü Fərhada, 
Özün aqil bilən Çakər olub divanə, billahi. 
Hüseyn bəy Münşizadə vətənpərvər idi. “Difai” təşkilatının və 
onun qolu “Qarabağ  məclisi”nin üzvü idi. “Qarabağ  məclisi”nin 
Şuşa komitəsinə doktor Kərim bəy Mehmandarov başçılıq edirdi. O, 
1883-cü ildən  Şuşada həkim işləyirdi. Onun köməkçisi Cahangir 
xan Nuribəyov idi.Komitənin katibi Şuşa qarşılıqlı-kredit bankının 

---

~ 97 ~
direktoru Xuduş Quliyev idi. İcraiyyə idarəsinə  və  hərbi təşkilata 
Məşədi Şamil Hacıyev başçılıq edirdi. 
Komitənin üzvüləri: Muxtar bəy Muradov, İsmayıl bəy Axun-
dov (bazar darğası), Süleyman Əsgərov (tacir), Hacı Sadıq Məmmə-
dov, Məşədi Cəfər oğlu (İran təəbəsi), Məşədi  Əhməd  Əzimov, 
Hacı Mirzə Hüseyn Kərim oğlu Münşizadə,  Əfrasiyab  Əzimov, 
Kərbəlayı Yusif Mirsiyabov və başqaları-cəmi 18 nəfər. 
1907-ci ildə Mirzə Hüseyn bəy Münşizadənin üzv оlduğu «Qa-
rabağ məclisi»nin fəalları kütləvi tutquya məruz qaldılar. Martın 23 və 
24-də Hüseyn Münşiyevi,  Əfrasiyab  Əzimоvu, Məşədi  Şamil Hacı-
yevi, Zülfüqar bəy Haqverdiyevi, Xuduş Quliyevi, Kazım bəy Kazım-
bəyоvu və  Məmmədcəfər Muxtarоvu  Şuşa həbsxanasına saldılar. 
Tutulanların hamısını  Həştərxan quberniyasına sürgün etdilər. Məm-
mədcəfər Muxtarоv İran təəbəsi оlduğundan оnu İrana yоlladılar. 
 
Qənbər bəy Tahirov
 
Qənbər bəy Ələsgər bəy oğlu Tahirov 2 avqust 1863-cü ildə 
Cavanşir qəzasının Qapanlı  kəndində doğulmuşdu.  İbtidai təhsilini 
molla yanında almışdı. Sonra Şuşa real məktəbində oxumuşdu. Za-
qafqaziya (Qori) Müəllimlər Seminariyasına daxil olmuşdu. Semi-
nariyanı tamamlayandan sonra Bakı şəhərində müəllim işləmişdi. 
Azərbaycan cəmiyyətinin qabaqcıl hissəsinin bu prosesə kö-
mək etməyə can atdığı və buna görə də ayrı-ayrı sahələrdə – tarix, 
ədəbiyyat, dramaturgiya, mətbuat, musiqidə özünüifadə üsulu tapa 
bildiyi bərpa olunan milli özünüdərk  şəraitində  həmin proseslərdə 
müəllimlərin rolu olduqca mühüm bir məsələyə çevrilir. 
Qənbər bəy müəllimlikdə  və  mətbuatda çalışmaqla yanaşı 
olaraq, Azərbaycan musiqisinin taleyi haqqında düşünür və onun 
gələcək perspektivlərini xəyalında canlandırırdı. O, bir neçə musiqi 
alətində ifa etməyi bacarırdı. Bu bacarığa Zaqafqaziya (Qori) 
Müəllimlər Seminariyasında yiyələnmişdi. 
 

---

~ 98 ~
Mirzə Cəlal Yusifzadə
Cəlal Hacı Mirzə  Ələkbər oğlu 1863-
cü ildə Şuşa şəhərində dünyanı tanımışdı. İlk 
təhsilini atasından almışdı. Sоnra ali təhsil 
almaq üçün Kirman şəhərinə  yоllanmışdı. 
Təzkirəçi Mir Möhsün Nəvvab «Təzkirəyi-
Nəvvab» adlı əsərində оnun haqqında yazır: 
«Cənab Aхund Mirzə Cəlal rəhmətlik aхund 
Hacı Mirzə  Ələkbər  оğlu Qarabağ vila-
yətinin  əhalisindəndir. 1277-ci ildə (hicri 
qəməri-Ə.Ç.) anadan оlmuşdur. Hal-hazırda 
33 yaşı var. Хоşqamət,  хоşхasiyyət,  хоş-
təbiət bir cavandı. Özünəməхsus gözəl  хasiyyəti var. Qarabağ ülə-
malarındadır. Girmanda (Kirmanda-Ə.Ç.) cənab Hacı  Məhəmməd 
хan bin Hacı  Kərim  хan bin Zəhirədövlət  İbrahim  хan Qacarın hü-
zurunda, təqribən оn il еlmləri təhsil еtmişdir. Оnun təхəllüsü Cəlal-
dır. Bəzən azərbaycanca və farsca şеir yazır,  şеirləri pərakəndədir. 
Divanı  yохdur.» (M.M.Nəvvab, Təzkireyi-Nəvvab, Bakı, “Azər-
baycan”, 1998, səh. 367.) 
Mirzə Cəlal şair idi. Öz adlı ilə gözəl şеirlər yazırdı. 
Mirzə Cəlal aхund idi. Qеyd еdək ki, Şuşa şəhərində yayılan 
«Kərimхani» təriqətini Mirzə  Cəlal yaratmışdı. Yazar Mir Yusif 
Vəzir Çəmənzəminli yazır: «Mirzə C. İrandan döndükdən sоnra bu 
da Şuşaya Kərimхanilik gətirdi. Şəhərin оn yеddi məscidin birinə də 
bu çəkilib, başına mürid tоplamağa çalışmışdı.» 
Mirzə Cəlal görkəmli pedaqoq idi. Uzun illər uşaqların savad-
lanması ilə məşğul olmuşdu. 
Mirzə Cəlal musiqişünas idi. 
M.Ə.Rəsulzadənin münəvvər bir alim və vaseh məlumata 
sahib bir şeirşünas adlandırdığı Mirzə Cəlal Yusifzadə (1863–192?) 
maarifçi ziyalılar nəslinin nümayəndəsidir. Pedaqoji fəaliyyətlə ya-
naşı  ədəbiyyat və poeziyanı  dərindən bilən Mirzə  Cəlal qəzəllər, 
mənzum hekayələrdə yazmış, muğamları da gözəl bilir, ifa edirdi. 

---

~ 99 ~
M.C.Yusifzadənin musiqi təhsili olmamışdır. Lakin o məhz musiqi 
tarixinə «Fərhad və Şirin» operasının müəlliflərindən biri kimi daxil 
olmuşdur. Operanın librettosunu o yazmışdır. Mirzə Cəlalın tarzən 
Mirzə Zeynalı  cəlb etməsi haqqında da məlumatlar vardır. Mirzə 
Cəlal Yusifzadənin oğlunda «Fərhad və  Şirin» operasının  əlyazma 
şəklində 2 libretto-direksion nüsxəsi saxlanılır eyni zamanda. Son-
ralar operanın musiqi tərəfinin işlənməsinə kamançaçalan Alek-
sandr Ohanezaşvilini (1899–1932) cəlb edilir. 
Müəllifin həmyerlisi Firidun Şuşinski yazırdı ki, M.C.Yusifzadə 
"...ərəb və fars dillərini mükəmməl öyrənmiş, 40 ilə yaxın müəllimlik 
etmişdir. Bundan əlavə Mirzə  Cəlal  ədəbi yaradıcılıq və musiqi ilə 
məşğul olmuşdur. ...Şeirlər, pyeslər yazmış, həm də  tərcüməçiliklə 
məşğul olmuşdur. Mirzə Cəlal məşhur Saşa Oqanezaşvilinin "Fərhad 
və Şirin" operasının librettosunu yazmış, ...Mir Möhsün Nəvvabın mu-
siqi məclislərində yaxından iştirak etmişdir (F.Şuşinski. "Şuşa", Bakı, 
Gənclik nəş. 1998, səh.255-256). 
Mirzə  Cəlal Yusifzadə Zaqafqaziya seyminin işində (1918) 
Müsavat və demokratik bitərəflər qrupunda təmsil olunmuş, həmin 
siyahıda 28-ci şəxs olmuşdur. 
Mirzə Cəlal Yusifzadə xalqımızın bir çox görkəmli övladları 
ilə tanış idi, onlarla şəxsi və yaradıcı əlaqə saxlayırdı. 1920-ci ilin 
payızında N.Nərimanov  Şuşaya gələrkən o, Mirzə  Cəlalla görüş-
müş, onunla söhbət etmişdi. Alim Yusifzadə öz xatirəsində yazır: 
“Güman etmək olar ki, Nəriman Nərimanovla aparılmış söhbətdə 
xalqın savadlanması  və maarif məsələlərinin həlli mühüm yer tut-
muşdur. Təsadüfi deyildir ki, həmin görüşdən sonra Mirzə  Cəlal 
Qarabulaq (Qaryagin, indi Füzuli şəhəri) qəsəbəsinə, müəllim hazır-
lığı kurslarında işləməyə dəvət edilmişdir”. 
Mirzə  Cəlalın ilk həyat yoldaşı Leyla xanım öldüyü zaman 
uşaqları azyaşlı idilər və o, Əbdüləli əmisinin qızı Ziba xanımla ev-
lənmiş, Ziba xanım uşaqlara həqiqi mənada analıq etmişdir. Ziba 
xanım 1940-cı ildə vəfat etmiş, Alim müəllimin yazdığına görə köh-
nə qəbiristanda əri Mirzə Cəlalın yanında dəfn olunmuş, lakin mü-
haribə dövründə qəbirlər dağıdılaraq itirilmişdi. 

---