Microsoft Word Baburname doc

BABURNAMƏ 

 

415

Pərgənə: Hindistanda böyük əyayətlərə tabe olan kiçık vilayətlərə verilən 

ad; tümən.  

Pərvançı: hökmdarın əmr və fərmanlarını yazan və bildirən məmur.  

Pişrov: prelüdiya.

 

Piyazi: bir silah növü. 

Prispatvar: Hindistanda cümə axşamı gününə verilən ad.  

Puli-Malan: Malan çayı üzərində körpü. Malan Heri-rud çayının  əski 

adıdır, Herat bu çayın yanında yerləşir. 

Purabi: 796-cı ildən (=1394) Canpurda hökm sürmüş bir sülalə.  

Pus: Hindistanda qış fəslinin ikinci ayı.  

Racə: sanskritcə «knyaz» deməkdir, Hindistanda yerli bəylərin ünvanı. 

Rafizi: şiə deməkdir.  

Radəndaz: yüksək nəslə nərə cəkib düşməni vahiməyə salan dəstə. 

Ramazan: müsəlman hicri-qəməri təqviminin 9-cu ayı. 

Rana Sanka: tam adı Rana Sanqram Sinqh. Baburun Hindistandakı  ən 

güclü rəqibi. Onun haqqında yazmışlar: «Rana orta boylu, böyük fizki qüv-

vəyə malik, təndürüst, qeyri-adi dərəcədə iri gözləri olan bir adam idi... O, 

ölümündən əvvəl döyüşçüdən daha çox müqəvvaya bənzəyirdi. Qardaşı ilə 

dalaşanda bir gözünü, dehlili ludilərlə vuruşanda isə bir qolunu itirmişdi, 

Yeriyəndə axsayırdı, çünki başqa bir döyüşdə top gülləsi ayağını qırmışdı. 

Bədəninin müxtəlif yerlərində 80-ə yaxın qılınc və nizə yarası vardı”.  

Rana: Hindistanda yerli hökmdarların ünvanı. 

Ray: Bxirə ilə Sind çayı arasındakı dağlarda yaşayan cud qəbiləsinin rəi-

sinə verilən ünvan. 

Reti: Hindistanda işlənən bir ağırlıq ölçüsü vahidi. 1 reti = 8 düyü dənəsi 

= 64 xardal dənəsi = 512 xaşxaş toxumu ağırlığındadır.  

Riqabdar: üzəngibaşı, bir vəzifə adı. 

Rum: orta əsrlərdə Bizansın, ondan sonra Osmanlının rəmzi adı.  

Rübab: üçsimli musiqi aləti. 

Saçıq: hədiyyə saçma; bəxşiş vermə; comərdlik.  

Sahibi-ixtiyar: bax: eşik ixtiyarı. 

Saqqal buraxmaq: kafirlərə qarşı səfərə çıxanda qələbəyə qədər saç və ya 

saqqalın kəsilməyəcəyi barədə içilən and.  

Samançı: sarayda hökmdarın şəxsi əşyalarına cavabdeh şəxs.  

Sanduvaç: bülbül, yaxud kanarya növündən bir quş. 

Sanigər: Hindistanda həftənin günlərindən birinə verilən ad, şənbə. 

Sanq: Hindistanda işlənən say. l sanq = 100 pədəm. 

Sart: türklər və moğollar tərəfindən bəzi gövmlərin ortaq adı olaraq işlə-

dilən termin. Sart adı Türküstanda moğol hakimiyyəti zamanı türk olmayan 

qövmlər üçün işlənmişdir. Buxara və Xokandda şəhərli və əkinçi xalqın dı-

şındaki köçəri qırğızlara da sart deyilirdi. Qazaxlar isə türkcə və ya farsca 

---

Zəhirəddin Məhəmməd BABUR  

 

 

416

danışmalarına baxmadan oturaq əhaliyə sart deyirdilər. Rəsmi yazı dilində 

taciklər dışındakı türkləşmiş xalq bu adla anılırdı. 

Savən: Hindistanda yağmur fəslinin ilk ayı. 

Sayram: Arıs çayı hövzəsində yerləşən məntəqənin sonrakı adı. Yaxın-

lığında qədim İsficabın xarabalıqları yerləşir. 

Seva-lek-petpet: 125.000 dağ; Hindistanda Kəşmirin cənubunda yerləşən 

bir dağ adı. Babur bu adın  seva  «dörddə bir» + lek  «yüz min» + perpet 

«dağ» sözlərinin birləşməsindən meydana gəldiyini bildirir. 

Seyhun: Sır-Dərya çayının orta əsrlər dövründəki adı. 

Seyidlər sülaləsi: bu sülalədən olan Sultan Əlaəddin [Ludi] 1446-51-ci il-

lər, Bəhlul Ludi 1451-89-cu illər, oğlu Sultan İskəndər isə 1489-1517-ci il-

lər arasında hökm sürmüşdür. 

Seyidlər: özlərini peyğəmbərə qohum sayan zümrə.  

Səbuhi:  sərxoşluğun axşamdan qalma halını ötürmək üçün səhər vaxtı 

içki içmək. 

Səbuktəkin Qəznəvi: 366-387 = 977-997-ci illərdə hökm sürmüşdür. 

Səədəddin Məsud ibn Əhməd Təftəzani: məşhur alim, filosof (710-cu ildə 

Səmərqənddə vəfat etmişdir). 

Səhih Buxari:  Əbu Abdullah Məhəmməd  əl-Buxarinin tərtib etdiyi hə-

dislər toplusu. İslam aləmində ən səhih toplu sayılır. 

Səmərqənd kağızı:  Orta  Şərqdə  ən keyfiyyətli kağız. Bu kağıza yazılan 

əlyazmalar bu gün də öz keyfiyyəti və möhkəmliyi ilə seçilir. 

Səmərqənd: Orta Asiyanın ən qədim şəhərlərindən biridir, Əmir Teymu-

run və varislərinin paytaxtı olmuşdur. 

Səmizkənd: hərfən: «Kök şəhər». 

Sipahi  və  sipahilik:  atlı  əsgər və bu hərbi qrupa mənsub olanlar və on-

ların gördükləri işi ifadə etmək üçün işlənən termin.  

Sir/sər: bir ağırlıq  ölçüsü. 14 tülə = 1 sir və 40 sir = 1 batman. 

Siyaq elmi: maliyyə-hesab işləri. 

Somvar: bazar ertəsi; Hindistanda həftə günlərindən birinin adı. 

Sona: erkək çöl ördəyi, dişisinə bürçin deyilir. 

Sufi:  islamda mistik təlimin ardıcılı. 

Sux: Özbəkistanın Fərqanə vilayətində Sux çayının sahilində yerləşən ya-

şayış məntəqəsi. 

Sultan:

 kişilərdə əsasən adın əvvəlində (Sultan Mahmud Qəznəvi, Sultan 

Hüseyn Mirzə), özbək, qazax və moğol şahzadələrində adın sonunda (Qasım 

Sultan, Boran Sultan, Ədik Sultan, Çin Teymur Sultan) işlənir. Baburda 

adın əvvəlində və sonunda gəlmək üzrə hökmdarın qızları üçün də işlənmiş-

dir: Sultan Nigar xanım, Fatma Sultan, Payəndə Sultan bəyim. 

Sultan Əlaəddin: 1497-1519-cu, oğlu Sultan Nüsrət şah isə 1519-32-ci il-

lər arasında hökmdar olmuşdur. 

---