Microsoft Word Baburname doc

BABURNAMƏ 

 

413

Mərv: Orta Asiyadakı  ən qədim  şəhərlərdən biri. Margiana vilayətinin 

mərkəzi. Müasir Marı şəhərindən 30 km uzaqda xarabalıqları qalır.  

Mianqal:  Zərəfşanın qolları olan Ağ  dərya ilə Qara dəryanın yaratdığı 

ada. Uzunluğu təxminən 100 km-dir. 

Mil: 4.000 qədəm uzunluğunda bir məsafə ölçüsü. 

Minasə: Hindistanda işlənən ağırlıq ölçüsü. l minasə = 100 mani.  

Minbəyi: minbaşı; müasir mayor rütbəsi. 

Mir Əlişir Nəvai: dahi özbək şairi (9.02.1441 – 3.01.1501).  

Mir Seyid Əli Həmədani: sufizmin məşhur nəzəriyyəçisi. Vəfatı: 786 = 

1384-cü il.  

Miraxur: mehtərbaşı. 

Miri-şikar: ovçuluq sahəsinə baxan saray məmuru, yegermeyster. 

Mirzə: (<əmirzadə) Baburda Əmir Teymurun oğlu Miranşahın soyundan 

olan və Baburun babası  Əbu Səidi də  əhatə edən mirzələr. Sultan Hüseyn 

Mirzə isə Mirahşahın böyük qardaşı Ömər Şeyxin soyundandır. 

Misqal: Hindistanda işlənən ağırlıq ölçüsü, 

təxminən 4,1 qram

 = 5 maşə 

= 40 reti.  

Moğolistan: orta əsrlər  Şərq tarixçilərinə görə, Türküstanın  şimal-şərq 

hissəsində əsasən moğollarla/monqollarla məskun olan coğrafi məkan. 

Molla Cami: Nurəddin Əbdürrəhman Cami (817-898=1414-1492). Herat 

ətrafındakı Camda doğulmuş və Heratda vəfat etmiş böyük şair. 

Möhür, damğa, nişan:  yazılan rəsmi məktubların başqaları  tərəfindən 

açılmaması üçün qoyulan işarəyə deyilir.  

Möhürdar: hökmdarın möhürünü saxlayan yüksək rütbəli məmur. Ya-

zılan şəxsi və ya rəsmi məktublara möhür vururdu.  

Mübəyyin: Baburun hüquqi səciyyə daşıyan, iqtisadiyyat və vergi siyasəti 

haqqında nəzmlə yazılmış əsəri.  

Müctəhid: islam fiqhinin bilicisi, fiqhin mürəkkəb məsələlərini izah et-

məyə haqqı olan alim. 

Müçə: rütbə deməkdir. 

Müəmmai: müəmma deyən. 

Mühafiz: qoruyan, qoruyucu, cangüdən. Bax: tünqatar. 

Möhtəsib: o dövrün əxlaq polisi, yaxud bələdiyyə işlərinə baxan məmur. 

O, köməkçiləri ilə birlikdə küçədə-bazarda gəzərək tacirlərin alıcıları al-

datmamasına diqqət edir, özünü yaxşı aparmayan adamları yerindəcə  şal-

laqla cəzalandırırdı.  

Mülazimət: bir neçə  mənası var: yavər, xidmət etmək, müşayiət etmək, 

məiyyətdə olmaq deməkdir. Mülazim isə əski dönəmdə hərbi rütbə olub ley-

tenant deməkdir. 

Mürği-cəngəl: Ləmqanatda olan, qarğa ilə saxsağana bənzər bir quş. 

---

Zəhirəddin Məhəmməd BABUR  

 

 

414

Mürid: sufi dərviş təkkəsinə daxil olmağa hazırlaşan gənc, mürşidin (pir, 

şeyx) ardıcılı.  

Nağara:  ənənəvi olaraq hökmdarın qapısı önündə  hər alacaqaranlıq və 

şəfəq vaxtında çalınan davul.  

Namazgah: əskidən şəhər kənarında düzəldilən və xalqın toplu halda na-

maz qıla bildiyi açıq bir meydan. 

Naşpati: Əndicanda yetişən və ən gözəl olduğu söylənən qovun və ya ar-

mud növü. 

Navək: bir silah adı. 

Nəcmi-Sani: 1512-ci ildə Babura köməyə gələn səfəvi qoşunlarının sər-

kərdəsi Nəcməddin Yarəhmədin ləqəbidir.  

Nəqş: musuqi əsəri növü. 

Nəmənqan: Sır-Dəryanın sağ sahilində şəhər; indi vilayət mərkəzi. 

Nəsirəddin Tusi: məşhur alim və astronom. “Zici-Elxani” cədvəlini tərtib 

edərək elxani hökmdarı Hülaküyə ithaf etmişdir. Evklidin “Başlanğıc” və 

Ptolomeyin “Almagest” əsərlərini farscaya çevirmişdir.  

Nəstəliq: xətt növü.

 

Nil: Hindistanda işlənən saylardan biri. l nil = 100 kərb. 

Nökər: birinin əmri altına girərək onun xidmətində və məiyyətində olan, 

sıravi  əsgərdən başlayaraq bəyə  qədər müxtəlif dərəcəli hərbi və mülki 

adamlar üçün işlənən ümumi termin. 

Nüsrət şah ibn Əlaəddin ibn Hüseyn: 899-cu ildən (=1493) Benqaliyada 

hökm sürmüş hakim. 

Ox atımı: məsafə ölçüsü üçün işlənən bir termin. 

Osman: üçüncü islam xəlifəsi (23 - 35 = 644 - 656). 

Oş: Orta Asiyadan Çinə  və Hindistana gedən ticarət yolu üzərində mü-

hüm şəhər. Altay dağlarının cənub qolları üzərində, Akbura çayının sağ və 

sol sahilində yerləşir. Hazırda Qırğızıstanın vilayət mərkəzidir.  

Otrar (Yengi): Arıs çayının Sır-Dəryaya qarışdığı yerdə salınmış qədim 

Orta Asiya şəhərlərindən biri. Hazırda xarabalıqları qalır. 

Örçin:  Kaşğar və  Əndicanda  ərazi-inzibati bölgü vahidi. Səmərqənd və 

Buxarada tümən, Hindistanda pərgənə olduğu kimi. 

Panipat: Pəncabda bir şəhər. Panipat müharibəsi burada olmuşdur.  

Pas:  günün səkkizdə birinə  və ya üç saata bərabər olan zaman ölçüsü. 

Hindistanda buna pəhər deyilir. 

Pədəm: Hindistanda işlənən say. l pədəm = 100 nil.  

Pəhər: Hindistanda  günün  səkkizdə  birinə (üç saat) verilən ad; gecə və 

gündüzün hər birinin dörddə biri, yəni üç saat. 

Pəl:  Hindistanda bir zaman vahidi, gerinin altmışda birinə, yəni 24 sa-

niyəyə verilən ad. 

Pəncgah nəqşi: musiqi əsərinin növü. 

---