Microsoft Word cap 6 02 2012. doc
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aydın Dadaşov
- Rejissorluğun üslub problemləri
Aydın Dadaşov 62 1904-cü ildə A.P. Çexovun “İvanov” pyesinə quruluş verən K.S.Stanislavskinin: “Çexovun fikirlərinin səhnə tə- cəssümü qabarıq olmalıdır. Pyesin leytmotivi həmişə səs- lənməlidir. Ancaq təəssüf ki, Çexovun istəyini səhnədə tə- cəssüm etdirmək, pyesin zahiri həyatının məişət tərəflərini göstərməkdən çətindir. Məhz bu səbəbdən çox zaman teatrlarda pyesin əsas qayəsi kölgədə qalır, adi cəhətlər isə hədsiz qabardılmaqla önə keçirilir. Ağırlıq mərkəzinin be- lə dəyişdirilməsinin günahı çox vaxt yalnız rejissorlarda deyil, aktyorların özlərində də olur. Məsələn İvanovu oy- nayan aktyorlar adətən onu əsəb xəstəsi kimi təqdim et- məklə ona qarşı tamaşaçı mərhəməti oyadırlar. Halbuki Çexov onu ictimai həyatda mübariz, güclü adam kimi ya- ratmışdır. Ancaq İvanov da, tab gətirmir – rus həyatının dözülməz şəraitinə qarşı ağır mübarizədə məhv olur. Pye- sin fasiləsizliyi baş qəhrəmanın xəstəliyində deyil kökün- dən dəyişdirilməsi gərək olan həyat şəraitinin dözülməzli- yindədir” 55 fikirlərinin Cənnət Səlimovanın səhnə həllində də təsdiqlənməsi yozumunu səciyyələndirir. *** Yunan mifologiyasının Esxil, Sofokl, Evripid faciələ- rinin intibah dövründə də təzahür etmiş personajlarını can- landıran macar dramaturqu Laslo Dyurkonun “Elektra sevgim mənim” tamaşasına 1978-ci ildə Cənnət Səlimova- nın verdiyi quruluş pyesin “azad xalq mütləqiyyət üçün təhlükə yaradır” ideyasının gerçəkləşdirilməsində Appol- lonun iradəsi, bacısı Elektranın qətiyyəti sayəsində atası- nın intiqamını cəmiyyətin yeniləşməsi kontekstində qalan qəhrəman demokratiyanın simvoluna çevrilir. Tamaşada 55 К.С.Станиславский. Моя жизнь в искусстве. М., 1962. s.326. Rejissorluğun üslub problemləri 63 bacı – qardaşın, Elektra ilə Orestin mübarizə yolunda zo- rakılıq və yaxud demokratik metodlar arasında seçim et- mələri mövzu – problem əlaqələrini nizamlayır. Qədim mifdə olduğu kimi qardaşı Orestlə anası Klitemenestridən və onun aşnası Eqistdən ataları Aqamemnonun qisasını alan Elektra ilə Orest tamaşanın mərkəzi fiquruna çevrilir- lər. “Səməd Vurğun adına Rus Dram Teatrı” kitabında:“ “Elektra sevgim mənim”in bütün çətin ziddiyyətlərin həl- lində vacib olan mürəkkəb mətni; açıq, hətta “hay-küylü” ehtirasları, fikri, əhvalı belə üslub-janr baxımından sadə yolla çatdırır” 56 yazan Valentin Boquslavski nəhayət ki, Cənnət Səlimovanın peşəkar üslubunu dəyərləndirir. 9 mart 1979 – cu ilin “Bakı” qəzetində “Elektranın taleyi və ölümü” məqaləsindəki: “Antik teatrdakı kimi təs- vir olunanın illüstrativ məqamlarını minimuma gətirən Cənnət Səlimova zahiri şərtiliklərlə baş verənlərin daxili mahiyyətini üzə çıxarır. Və fikri ehtiraslar süzgəcindən keçirməklə insan taleyinin inamın, inamsızlığın, həyatın itkilərinin, qazanclarının bu günkü fəlsəfi varlığı barədə ciddi və çətin söhbət aparır” 57 yazan Svetlana Barinova tamaşanın rejissor yozumunu dəqiq dəyərləndirir. Həmin məqalədə Elektra rolundakı İrina Perlovanın oyun tərzi barədə: “Aktrisaya yeganə qeyd odur ki, obrazın zahiri təsvirində daha ifadəli plastika tapılsın və xüsusən Orestlə anlaşmada qadınıq artırılsın” qeydi isə müəmmalı səslənir. Çünki İrina Perlova peşə cəbbəxanasında qadınlıq imkan- larından yetərincə bəhrələnməyi bacaran sənətkardır. 1980-cı ildə çıxan “Teatr” jurnalının 9-cu sayındakı “Qocalmaq və yeniləşmək” məqaləsində: “Cənnət Səlimo- 56 В.М.Богуславский. Русский драматический им. С. Вургуна. B. 1971. s. 115. 57 С.М.Баринова. Судьба и смерть Электры. г. Баку. 09-03- 1979. Aydın Dadaşov 64 vanın quruluşunda Dyurkonun pyesinin faciəvi pafosu ona görə güclü təzahürünü tapır ki, rejissor və Elektranı oynayan aktrisa İrina Perlova atasının intiqamını almaq borcunu unutmağı bacarmayan, istəməyən qəhrəmanın fa- ciəvi çarpışmasını dərin psixologizmlə zinətləndirdilər” 58 yazan teatrşünas Leonid Velixov rejissorun peşəkar üslu- bundakı əsas məqamın səciyyələndirilməsində məhz bu aktrisanın müstəsna rolunu qeyd edir. Orest rolunda V.Q.Paseçnı, Eqist rolunda Lev Qru- ber, Klitemnestra rolunda isə R.S.Ginzburq bəraət prinsi- pini yüksək səviyyədə canlandırırdı. Belə ki, mifologiya- dan gələn sehrkar Medeyanın davamı olan bu personajı oynayan R.Ginzburqun ifasında sevgilisinə görə oğluna nifrətin təqdimatı yüksək təzahürünü tapırdı. Rəssam El- çin Məmmədovun tərtibatında mavi göylərlə qızılı günəşin fonundakı personajların təsvirinin önə çəkilməsinə xidmət edirdi. Beləliklə dünyanın düzənində hər kəsin məsuliyyə- ti, əksliklərin qarşıdurmasında “azad xalq mütləqiyyət üçün təhlükə yaradır” ideyasında önə çəkən “Elektra sev- gim mənim” tamaşası uğurlu səhnə yozumunu tapdı. Ma- car rejissoru Yanço Mikoloşun ekranlaşdırdığı bu filmdə də məhz bu ideya önə çəkilir. *** Aleksey Arbuzovun “Amansız oyunlar” pyesi əsasın- da Cənnət Səlimovanın 1979 – cu ildə quruluş verdiyi ta- maşa ötən əsrin 70–ci illərində Moskvanın mərkəzində institutu atıb rəssamlıqla məşğul olan iyirmi yaşlı Kay Leonidovun (B.D.Lukinski) üç otaqlı mənzilində baş verən bu hadisələr gənclik problemlərini əks etdirir. Anası 58 Л.Ю.Велехов. Стареть и обновляться. ж. Театр. с. 38. Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|